بايسته های عصر انتظار (وظايف خاص)

1. دوستي با دوستان و دشمني با دشمنان حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف)
در روايات فراواني از پيامبر اکرم(صلي الله عليه و آله وسلم) بر محبت و دوستي با اهل بيت(عليهم السلام) و دشمني با دشمنان ايشان تأکيد شده و اين مربوط به همة زمان‌ها است؛ امّا در برخي روايات به صورت ويژه به دوستي با دوستان حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) و دشمني با دشمنان حضرت مهدي سفارش شده است.
امام باقر(عليه السلام) از رسول خدا(صلي الله عليه و آله وسلم) روايت كند كه فرمود:
طُوبي لِمَنْ اَدْرَكَ قائِمَ اَهْلِ بَيتي وَهُوَ يأتَمُّ بِهِ في غَيْبَتِهِ قَبْلَ قِيامِهِ وَيَتَوَلّي اَوْلِياءَهُ وَيُعادِي اَعْداءَهُ، ذلِكَ مِنْ رُفَقايي وَ ذَوِي مَوَدَّتي وَاَكْرَمُ اُمَّتي عَلَي ‏يَوْمَ‏القِيامَةِ؛1
خوشا بر احوال كسي ‏كه قائم ‏اهل‏ بيت مرا درك ‏كرده و در غيبت و پيش از قيامش پيرو او باشد؛ دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد؛ چنين كسي در روز قيامت، از رفقا و دوستان من و گرامي‏ترين امت من خواهد بود.
2. صبر بر سختي‏هاي دوران غيبت
امروزه کم نيستند افرادي که به دليل‌هايي، باور به آن امام غايب و ياد آن حضرت را بر‌نمي‌تابند و در اين راه، از هرگونه ايجاد مانع و اذيت و آزار فرو نمي‌گذارند. از آن‌جا که يکي از آموزه‌هاي مهم ديني صبر بر مشکلات و مصيبت‌ها است، لازم است در اين دوران، بيش از هر زمان ديگر برابر اين مشکلات و مصيبت‌ها شکيبايي داشته باشيم.
عبدالله بن سنان از امام صادق(عليه السلام) روايت کرده که فرمود: رسول گرامي اسلام(صلي الله عليه و آله وسلم) فرمود:
سَيَأْتِي قَوْمٌ مِنْ بَعْدِكُمْ الرَّجُلُ الْوَاحِدُ مِنْهُمْ لَهُ أَجْرُ خَمْسِينَ مِنْكُمْ. قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ نَحْنُ كُنَّا مَعَكَ بِبَدْرٍ وَ أُحُدٍ وَ حُنَيْنٍ وَ نَزَلَ فِينَا الْقُرْآنُ. فَقَالَ: إِنَّكُمْ لَوْ تحملوا [تحملونَ‏] لِمَا حُمِّلُوا لَمْ تَصْبِرُوا صَبْرَهُمْ؛2
پس از سپري‌شدن دوران شما، مردمي بر سر کار خواهند آمد که هر فرد آنان، پاداش پنجاه تن از شما را داراست». عرض کردند: «‌اي رسول خدا! ما در جنگ بدر و احد و حنين در رکاب شما جنگيديم و دربارة ما آياتي از قرآن نازل شد». فرمود: «اگر شما آنچه را آن‌ها تحمل کردند، متحمل شويد، از صبر و شکيبايي آنان برخوردار نخواهيد بود.
امام حسين بن علي(عليهما السلام) فرمود:
اَما اِنَّ الصَّابِرَ فِي غَيبَتِهِ عَلَي الاَذي وَالتَّكْذِيبِ بِمَنزِلَةِ المُجاهِدِ بِالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَي رَسُولِ اللَّهِ(صلي الله عليه و آله وسلم)؛3
... اما صبركننده بر اذيت و تكذيب در غيبت او، بسان مجاهدي است كه با شمشير در ركاب پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله وسلم) با دشمنان مبارزه كند.
3. دعا براي فرج حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف)
دعا و نيايش، در فرهنگ اسلامي جايگاه والايي دارد. يکي از مصاديق دعا مي‌تواند رفع گرفتاري‌هاي همه انسان‌ها باشد. در نگاه شيعه، اين مهم تحقق نمي‌يابد، مگر آن زماني که واپسين ذخيره الهي از پس پرده غيبت بيرون آمده جهان را به نور خود روشن سازد، از اين رو است که در برخي روايات سفارش شده است براي فرج و گشايش دست به دعا برداريم.
... آري کسي که در انتظار آمدن مولاي خود به سر مي‌برد، از خداوند تعجيل امر فرج او را درخواست خواهد کرد؛ بويژه آن که بداند با فرج و ظهور او زمينه هدايت، رشد و کمال جامعه بشري به طور کامل فراهم مي‌شود. در روايت است که خود آن حضرت، در بخشي از توقيع شريف فرمود:
وَاَكثِرُوا الدُّعاء بِتَعجيلِ الفَرَجِ؛
وبراي تعجيل‏فرج ‏بسيار دعا كنيد.4
يكي از پژوهشگران معاصر مي‌نويسد:
البته هر کس مي‌داند که سفارش امام به درخواست و دعا، فقط مقصود اداي کلمات و لقلقة زبان نيست؛ گرچه خواندن دعا هم ثواب مخصوصي دارد؛ بلکه منظور، توجة قلبي دائم به معنا و مفهوم اين دعا و توجه به اين است که در دورة غيبت، امر دين و دين‌داري و اعتقاد صحيح به غيبت و امامت، کار دشواري است که فقط از آدم اهل يقين و با استقامت ساخته است.
يگانه کسي که از درياي معرفت پروردگار چشيده باشد و به قلزم شناخت پيامبر و ائمه و امام غايب(عليهم السلام) دستي رسانده و از کج‌راه‌هاي گمراهي و سرگرداني پرهيز کرده باشد، سختي‌هاي دورة غيبت را به آساني تحمل خواهد کرد و ناباوري‌ها، برايش به يقين مبدل خواهد شد.5
4. آماده باش دائمي
از مهم‌ترين وظايف دوران غيبت، آمادگي دائمي و راستين است. در اين‌باره در کتاب‌هاي روايي روايات فراواني وجود دارد.
امام باقر(عليه السلام) ذيل آية شريف اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا فرمود:
اصْبِرُوا عَلَي أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صَابِرُوا عَدُوَّكُمْ وَ رَابِطُوا إِمَامَكُمْ المنتظر؛6
بر انجام واجبات شکيبايي کنيد و برابر دشمنان، يک ديگر را ياري نماييد و براي ياري پيشواي منتظَر، همواره آمادگي خود را حفظ کنيد.
بر خلاف تصور برخي که «رابطوا» را بر ايجاد ارتباط و ملاقات با حضرت معنا کرده‌اند، اين واژه به معناي آمادگي براي مبارزه است.7
از سخنان معصومان(عليهم السلام) به دست مي‌آيد، مرابطه بر دو گونه است:
گونه اوّل: آن است که گروهي از مسلمانان در مرزهاي کشورهاي اسلامي براي دفع دشمنان آماده باشند.
گونه دوم: آن است که مؤمنان در هر حال، منتظر فرج معصومان(عليهم السلام) باشند، و در تسليم و اطاعت امر آن‌ها و صبر بر طول زمان ظهور و فرج و در آنچه در حال استتار آن‌ها و امر آن‌ها است، ثابت قدم باشند، و در اين حال، در حد امکان آماده باشند؛ عزم بر ياري ايشان در هنگام ظهور داشته باشند و از نظر ظاهري و جسمي هم در امر آن‌ها ثابت قدم باشند.
امام صادق(عليه السلام) فرمود:
هر يک از شما براي ظهور قائم(عجل الله تعالي فرجه الشريف) ابزار جنگي فراهم کنيد؛ اگر چه يک تير باشد. اميد است همين که كسي اين نيّت را داشته باشد، حقّ تعالي او را از اصحاب و ياوران او قرار دهد.8
5. بزرگداشت نام و ياد آن حضرت
يکي از مسؤوليت‌هاي شيعه دربارة حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) در اين دوران بزرگداشت نام و ياد آن حضرت است. اين بزرگداشت، جلوه‌هاي فراواني دارد. از تشکيل نشست‌هاي دعا و نيايش گرفته تا اقدام‌هاي فرهنگي و ترويجي و از تشکيل حلقه‌هاي بحث و گفت‌و‌گو گرفته، تا پژوهش‌هاي بنيادين و سودمند، همه و همه مي‌تواند در راستاي بلندي بخشيدن به اين نام بزرگ باشد.
يكي از نمادهاي بزرگداشت آن حضرت، احترام هنگام ياد آن حضرت است.9
از آن جا که امروزه ايستادن هنگام شنيدن لقب خاص حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) در فرهنگ شيعه به معناي احترام به آن حضرت است اگر برنخاستن، بي‌احترامي به آن حضرت باشد، به طور قطع جايز نيست.
6. حفظ پيوند با مقام ولايت
حفظ و تقويت پيوند قلبي با امام عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) و تجديد دائمي عهد و پيمان، يکي ديگر از وظايف مهمي است که هر شيعه منتظر در عصر غيبت بر عهده دارد.
هر آن‌که جانب اهل وفا نگه دارد خداش در همه حال از بلا نگه دارد
گرت هواست که معشوق نگسلد پيوند نگاه دار سر رشته تا نگه دارد
امام باقر(عليه السلام) درباره ثابت‌قدمان بر امر ولايت فرموده است:
زماني بر مردم آيد که امامشان غيبت کند. خوشا بر افرادي که در آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند! کمترين ثوابي که براي آن‌ها خواهد بود، اين است که باري تعالي به آن‌ها ندا کرده و فرمايد:‌اي بندگان و‌اي کنيزان من! به نهان من ايمان آورديد و غيب مرا تصديق کرديد؛ پس به ثواب نيکوي خود، شما را مژده مي‌دهم. شما بندگان و کنيزان حقيقي من هستيد. از شما مي‌پذيرم و از شما در مي‌گذرم و براي شما مي‌بخشم و به واسطة شما باران بر بندگانم مي‌بارم و بلا را از آن‌ها بگردانم. و اگر شما نبوديد؛ بر آن‌ها عذاب مي‌فرستادم.... 10‏
شکي نيست امامان معصوم(عليهم السلام) سخني از نزد خود نمي‌گويند و آنچه در اين سخن بدان اشاره فرموده‌اند بر گرفته از علومي است که از پيامبر اکرم(صلي الله عليه و آله وسلم) و آن حضرت نيز از وحي الهي دريافت کرده است؛ بنابراين جاي هيچ ترديدي باقي نخواهد ماند.
بنابراين يکي از کارهايي که اين پيوند را ناگسستني مي‌کند تجديد عهد هر روزه با آن يار سفر کرده است. در اين‌باره سفارش شده در پگاه هر روز، زانوي ادب در مقابل ساحت آن امام همام بر زمين نهاده به دستور امام صادق(عليه السلام) اين عهدنامه را نجوا نمايد که اگر چهل صبح چنين کند، اميد است از ياران آن حضرت باشد؛ دعايي که اين‌گونه آغاز مي‌شود:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَايَ صَاحِبَ الزَّمَانِ(عجل الله تعالي فرجه الشريف) أَيْنَمَا كَانَ وَ حَيْثُمَا كَانَ مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا عَنِّي وَ عَنْ وَالِدَيَّ وَ عَنْ وُلْدِي وَ إِخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زِنَةَ عَرْشِ اللَّهِ... ؛11

---

• پي نوشت ها:
• 1. شيخ صدوق, كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 1، ص 286، ح 2.
  
  • 2. شيخ طوسی, کتاب الغيبة, ص456؛ الخرائج و الجرائح, ج3, ص1149.
  • 3. شيخ صدوق, كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 1، ص 317، ح 3؛ عيون اخبار الرضا (عليه السلام)، ج 1، ص 68، ح 36.
  • 4. همان, كمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 483، ح 4.
  • 5. سعادت پرور، علی, ظهور نور, ص103.
  • 6. نعمانی, الغيبة, ص199.
  • 7. ر.ک: لسان العرب, ج7, ص303؛ مجمع البحرين, ج4, ص248.
  • 8. نعمانی, الغيبة, ص320, ح10.
  • 9. لازم يادآوری است برخی دليل اين کار را رواياتی می‌دانند که در اين‌باره وارد شده است، امّا اين روايات با وجود آن‌كه در برخی کتاب‌های معاصر نقل شده است(صافی گلپايگانی، لطف الله, منتخب الاثر، ص 640، ح 4)، در منابع اوليّه و معتبر نقل نشده است. برخی نيز رواياتی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد تغييراتی در آن‌ها پديد آمده است. (همان، ح3)؛ در حالی که در منابع نخستين، به گونه‌ای متفاوت ذکر شده است.(شيخ صدوق, کمال الدين و تمام النعمة, ج2, ص276, ح6؛ خزاز قمی، علی بن محمّد, کفاية الاثر, ص276؛ شيخ صدوق, عيون اخبار الرضا (عليه السلام) , ج2, ص266؛ طبرسی, اعلام الوری, ص331؛ اربلی, کشف الغمة, ج2, ص328؛ نيلی، علی بن عبدالکريم, منتخب الانوار المضيئة, ص39؛ علامه مجلسی, بحار الانوار, ج51, ص154).
  • 10. شيخ صدوق, کمال الدين و تمام النعمة, ج1, ص330, باب 31, ح15.
  • 11. كفعمي، ابراهيم بن علي، مصباح کفعمی, ص550؛ و نيز ر.ک: شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان.