حضرت علی‌اکبر(ع) جلوه‌ای از انوار پیامبر(ص)

امام حسین(ع) شش فرزند داشت که یکی از آن‌ها علی و در کربلا شهید شد. کنیه‌اش ابوالحسن و ملقب به اکبر است، چون بزرگترین فرزند امام حسین(ع) بود، لذا با این لقب، ملقب شده است. نام مادر علی، لیلا دختر ابی مرّة بن عروة بن مسعود ثقفی بوده است، ابوالفرج نقل می‌کند: معاویه روزی پرسید سزاوارترین مردم به خلافت چه کسی است؟ گفتند: تو، گفت: نه! سزاوارترین مردم بر خلافت علی بن الحسین است. 

بنابر نقل برخی از مؤرخان و محدثان شیعه امام حسین(ع) سه فرزند خود را علی نامیده بود و هر یک را با لقب اکبر، اوسط «زین العابدین» و اصغر (شهید شیرخواره کربلا) ملقب کرده بود. همچنین طبق نقل برخی از مؤرخان و محققان پس از شهادت اصحاب امام حسین(ع)، علی اکبر(ع) نخستین کسی بود که از بنی هاشم به میدان جنگ رفت و به شهادت رسید. او با دیدن تنهایی پدر برای اجازه از پدر در حال سوار بر اسب به حضورش رسید و از آن حضرت اجازه خواست و امام حسین(ع) او را بدرقه کرد و در حین بدرقه در حالی که زیباترین و نیکوخوترین مردم را با چشمان اشک بار به میدان جنگ می‌فرستاد، چنین فرمود: «خدایا گواه باش که جوانی به مبارزه ایشان می‌فرستم که از همه‌ مردم از نظر اخلاق و سیما و گفتارش به رسول خدا شبیه‌تر است، ما هر وقت شوق دیدار پیامبرت را داشتیم به او می‌نگریستیم ...».

امام حسین(ع) در توصیف و معرفی علی اکبر(ع) فرمود: علی اکبر(ع) جلوه‌ای از رخ و رفتار زیبای رسول خدا(ص) است:  «... اَشبه الناس خَلقاً و خُلقاً و منطقاً برسولک ...»؛ یعنی شبیه‌ترین مردم از نظر سیما، رفتار و خُلق و خوی و از نظر گفتار به پیامبر است ـ این جمله امام حسین(ع) سه شباهت علی اکبر به پیامبر را بیان می‌کند.

*شباهت اخلاقی

آنچه از این روایت استفاده می‌شود این است که حضرت علی اکبر(ع) اخلاقی بسیار نیکو و پسندیده داشت و در این نیک خلقی به پیامبر اکرم(ص) که قرآن از خُلق آن حضرت تحسین می‌کند، حُسن اخلاق پیامبر(ص) مورد اعجاب و حیرت قرآن کریم است، چنانکه می‌فرماید: «انک لعلی خلق عظیم...»  و همین حسن خلق و نوع برخورد پیامبر(ص) با مردم بود که اسلام با سرعت چشمگیری رونق و گسترش یافت، چنان که قرآن در این باره سخن گفته است، با این اوصاف اخلاق علی اکبر شباهت کامل به پیامبر(ص) داشت که امام حسین(ع) آن را اظهار می نماید.

*شباهت ظاهری و جسمانی

شباهت دیگری که مورد توجه امام بوده است شباهت ظاهری و جسمانی است که با عبارت «خَلقاً» در روایت مطرح شده بنابر اظهار امام، حضرت علی‌اکبر(ع) از نظر قیافه و شمایل و سیمای ظاهری به پیامبر اکرم(ص) شباهت کامل داشته است، این شباهت نیز در بین اصحاب پیامبر که آن جناب را دیده بودند معروفیت داشت و تمام بنی‌هاشم و اصحاب پیامبر که یاد پیامبر(ص) می‌افتادند به زیارت علی‌اکبر(ع) می‌رفتند، چنانکه از عبارت حدیث امام حسین(ع) این مطلب روشن می‌شود.

*شباهت گفتاری

اما شباهت علی اکبر(ع) به پیامبر اکرم(ص) از نظر منطق، منظور از این شباهت، شباهت علمی نیست، منظور امام از شباهت در منطق، شباهت در نطق و بیان گفتار و کردار و جامع‌تر از آن سیره و همه جلوه‌های رفتاری است، چنانکه می‌دانید پیامبر اکرم(ص) بیانی بسیار زیبا و فصیح داشت و بسیار روشن و واضح سخن می‌گفت، خوش بیان، ‌خوش لحن و خوش صدا بود، چون تمام کمالات بشری در آن حضرت نمایان بود، لذا از این حیث، حضرت علی اکبر(ع) در این خصوصیات از جدش رسول خدا ارث برده بود و کاملاً شبیه جدش و مثل جدش سخن می‌گفت؛ بنابراین آنچه در حدیث آمده است، هیچ ربطی به علم منطق ندارد، بلکه منظور از منطق در این حدیث گفتار و طرز صحبت کردن و امثال آن است.

امام حسین(ع) در معرفی و تبیین شخصیت فرزند برومندش او را جلوه‌ای تمام‌نما از رفتار و کردار پیامبر(ص) معرفی کرد و به مخاطبان آن روز و آیندگان اعلام کرد که ای مردم دنیا؛ بدانید بنی امیه و پیروان آن‌ها چه کسی را در این کربلا برای رسیدن به قدرت و سلطنت و حکومت به قتل رساندند؛ به این معنا که آن‌ها اگر قدرت داشتند، خود پیامبر(ص) را هم در مکه به جهت منافع مادی به قتل می‌رساندند؛ چنانکه ابوسفیان بارها این توطئه‌ها را چید، اما موفق نشد.

وجود علی اکبر(ع) در کربلا در کنار امام با معرفی شخصیت او از سوی امام به تاریخ و آیندگان این است که راه درست اسلام در مسیر امامت است و راه باطل همان راه مدعیان خلافت و اصحاب سقیفه است، امام با این پیام رسا فرمود که در همیشه تاریخ قدرت‌طلبانی هستند که برای مطامع دنیوی جلوه‌هایی از حق را به قتل رسانده و به اسارت می‌برند.

نکته دیگر اینکه در بیان جامعیت تبیین امام حسین(ع) این نکته نیز وجود دارد که برای شناخت حضرت علی‌اکبر(ع) باید از آیات قرآن نیز کمک گرفت، چون در روایاتی ذکر شده که وجود شریف پیامبر(ص) تجلی قرآن است.

• حجت‌الاسلام والمسلمین امیرعلی حسنلو(مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم)