معرفت امام عصر (عج) و بايسته ها در عصر غيبت

معرفت امام عصر (عج) و بايسته ها در عصر غيبت

ضرورتِ شناخت امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف)

لازمه ي معرفت و اطاعت از خدا، شناخت برگزيدگان او و پيروي از آنان است. خداوند براي نشان دادن راه عبادت و اطاعت با تك تك انسان ها سخن نگفته، بلكه پيامبران و امامان معصوم (عليهم السّلام) را برگزيدگان و جانشينان خويش در ميان مردم معرفي كرده است. امام باقر (عليه السّلام) مي فرمايد:
همانا كسي خدا را عبادت مي كند كه به او معرفت داشته باشد... مراد از معرفت خدا، تصديق خدا و رسولش و پيروي از علي (عليه السّلام) و امام دانستن او و ساير امامان هدايت و برائت از دشمنان آنها است و خدا، اين گونه شناخته مي شود.(1)

 

ايشان در تفسير فطرت فرمود:
فطرت عبارت است از:« لا اِلهَ إلَّا اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسولُ اللهِ (صلي الله عليه و آله و سلم) وَ عَلِيُّ أَميرُ المُؤمنِينَ (عليه السّلام)»(2). اين يعني استمرار قلمرو توحيد تا امامت.
حضرت سيدالشهداء (عليه السّلام) در ميان اصحابشان فرمود:
خداوند بندگانش را نيافريد، مگر براي اين كه او را بشناسند، پس وقتي او را شناختند، عبادتش مي كنند و وقتي چنين شد، از بندگي غير او بي نياز مي شوند. در اين هنگام فردي پرسيد: شناخت خدا چيست؟ حضرت فرمود: عبارت است از شناخت اهل هر زماني، امام خودشان را كه اطاعتش واجب است.(3)
در كتاب هاي حديثي شيعه و سنّي نيز روايتي متواتر و قطعي، با تعبيرهاي مختلف بدين گونه نقل شده است:
قالَ رسولُ الله (صلي الله عليه و آله و سلم): مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعرِفْ إمامَ زَماِنهِ مَاتَ مَيتةً جاهِليَّةً(4)؛
پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهليت مرده است.
در زمان جاهليّت، مردم، خدا و پيامبرش را نمي شناختند و گمراه بودند. بنابراين، كسي كه امام زمانش را نشناسد، در واقع به خدا و رسول او معرفت ندارد و اگر در اين حال از دنيا برود، گمراه مرده است.
در روايتي- پس از نقل حديث مذكور- راوي، تفسير مرگ جاهليت را از امام صادق (عليه السّلام) سؤال مي كند، امام مي فرمايد:
جاهِليَّةَ كُفرٍ وَ نِفاقٍ وَ ضَلالٍ(5)؛
گمراهي، بي ديني، دورويي و تباهي است.
بنابراين براي شناخت خدا و پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) و رهايي از كفر، نفاق، گمراهي و راه يابي به مسير هدايت و بندگي خدا، شناخت امامان، به ويژه امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) لازم و ضروري است.
امام صادق (عليه السّلام) فرمود:
كمترين مقدار معرفت امام، اين است كه[بداني] امام، هم طراز پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) و وارث اوست، مگر در نبوت.
پيروي از امام، اطاعتِ خدا و پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) است و بايد در هر كاري تسليم او بوده، حكم كارها را از او بخواهيم و از فرمانش پيروي كنيم.(6)

دو ويژگي مهم امامان معصوم (عليهم السّلام)

الف)امامان واسطه ي فيض كمالات وجودي اند و اكثر متفكران الهي- اعم از عارفان، فيلسوفان و متكلمان- به گونه اي به وجود واسطه ي فيض، ميان خدا و جهان معتقدند. در احاديث، معصومان و امامان (عليهم السّلام)، واسطه ي فيض خدا محسوب شده اند.
علامه مجلسي مي گويد:
اكثر مطالبي كه فلاسفه درباره ي عقول اثبات كرده اند، در احاديث متواتر، به گونه اي ديگر براي ارواح معصومان (عليهم السّلام) اثبات شده است؛ براي مثال، ارواح معصومان (عليهم السّلام) قبل از مخلوقات آفريده شده و علت غايي خلقت و ميانجي در افاضه ي علوم و معارف و به طور كلي واسطه ي فيض در كمالات وجودي و معرفتي اند.(7)
در زيارت جامعه، خطاب به امامان (عليهم السّلام) آمده است:
خدا با شما شروع و ختم مي كند. به واسطه ي شما باران نازل مي شود و شما باعث مي شويد كه آسمان بر زمين فرو نريزد. غم و اندوه و گرفتاري ها با شما رفع مي گردد.(8)
امام صادق (عليه السّلام) مي فرمايد:
ما خزائن خداييم و به واسطه ي ما، درختان ميوه مي دهند و رودها جاري مي شوند و باران از آسمان مي بارد.(9)
هم چنين در احاديث آمده است:
اگر زمين لحظه اي بدون امام باشد، ويران و نابود خواهد شد.(10)
ب)امامان واسطه ي فيض هدايت الهي اند. در آيه ي 69 سوره ي زمر مي خوانيم:
«...وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها ...»؛
.. و زمين[ در آن روز] به نور پروردگارش روشن مي شود... .
در زيارت جامعه، آمده است:
وَ اَشَرقَتِ الأرضُ بنُِورِكُم(11)؛
زمين با نور شما امامان مي درخشد.
نتيجه اين كه امامان، نور خدا در زمين اند. از همين رو آياتي كه در آنها نور يا نور خدا به كار رفته، در احاديث به امامان تفسير شده است.(12) نور الهي كنايه از هدايت الهي است:
سلام بر امامان هدايت و چراغ هاي روشن گر و تاريكي ها... سلام بر دعوت كنندگان به سوي خدا... و آشكاركنندگان امر و نهي خدا... كسي كه خدا را بخواهد، از شما شروع مي كند و موحّد، توحيد را از شما گرفته است. كسي كه هدفش خدا باشد، به وسيله ي شما به او مي رسد... با دوستي و همراهي شما، خداوند ما را با دين خود آشنا كرده است.(13)

خورشيد پنهان

نقشِ امام در عصر غيبت چيست و مردم چگونه از وجود مقدس امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) بهره مند مي شوند؟
اصحاب امامان (عليهم السّلام) بارها اين سؤال را مطرح كرده اند و پاسخ آن بزرگواران، از جمله حضرت حجت (عجل الله تعالي فرجه الشريف) از طريق نايب خاص، به دست ما رسيده است:
همان گونه كه از خورشيد استفاده مي شود، در آن هنگام كه پشت ابرها قرار مي گيرد.(14)
خورشيد در مركز منظومه ي شمسي قرار دارد و سياره هاي آن، از جمله كره ي زمين به گرد آن مي چرخد. خورشيد، با نيروي جاذبه اي كه بر سياره هايش وارد مي كند، از پرتاب آنها در اثر نيروي گريز از مركز، جلوگيري مي كند و كرات را در مدارهاي منظم و بر گِرد خود نگه مي دارد. از سوي ديگر، حرارت و نور خورشيد باعث روييدن گياهان و در نتيجه حيات حيوانات و انسان مي شود و در اثر آن، روز و شب پديد مي آيد و به زندگي انسان نظم خاصّي مي دهد. بنابراين، تمام نعمت هايي كه در اين جهان وجود دارد، از مجراي خورشيد به ما مي رسد، خواه ظاهر باشد و خواه در پشت ابرها قرار گيرد. البته، خورشيد در لحظه ي ظهور و نورافشاني، خواص و آثاري دارد كه در لحظه ي پنهان شدن آن، وجود ندارد.
همه ي اين مطالب درباره ي امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) نيز صادق است. او واسطه ي فيض نعمت هاي الهي است و نور وجود، علم و هدايت از طريق او به انسان ها مي رسد. اما غيبت امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) باعث محروم شدن از فيض حضور و بهره مندي بيشتر از حضرتش مي شود؛ همان گونه كه هنگام پنهان شدن خورشيد، مردم در انتظار بيرون آمدنش هستند، در زمان غيبت نيز دوستداران و پيروان آن امام (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در انتظار ظهور مقتداي خويشند.

بايسته ها در عصر غيبت

وظايف مسلمانان در عصر غيبت، آموختن و عمل كردن به معارف و احكام ديني، انتقال آن به ديگران و تلاش براي تحقق احكام الهي در جامعه است؛ به ديگر سخن، وظايف ما، تعلم، تبليغ و اجراي دين است و مقدمات اين امور، همچون فراگيري علوم و فنون مختلف نيز از بايسته ها خواهد بود. در اين جا وظايف مسلمان ها در عصر غيبت را برمي شمريم:

1.درخواست معرفت امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) از خدا:

هنگامي كه امام صادق (عليه السّلام) درباره ي غيبت مهدي موعود (عجل الله تعالي فرجه الشريف) سخن مي گفت، زراره پرسيد: اگر من زمان غيبت را درك كنم، چه وظيفه اي دارم؟ حضرت فرمود اين دعا را بخوان:
اَللُّهُمَّ عَرِّفنِي نَفسَكَ، فَإنَّكَ إنْ لَم تُعَرِّفني نَفسَكَ لَمْ اَعْرِف نَبِيَّكَ. أَللّهُمَّ عَرِّفنِي رَسُولَكَ، فَإنَّكَ إن لَمْ تُعرِّفني رَسُولَكَ، لَم اَعرِفْ حُجَّتَكَ، أَللَّهُمَّ عَرِّفنِي حُجَّتَكَ، فَإنَّكَ إن لَم تُعرِّفنِي حُجَّتَكَ ضَلَلتُ عَن ديني(15)؛
خدايا خودت را به من بشناسان كه اگر خود را به من معرفي نكني، پيامبرت را نمي شناسم. خدايا! معرفت و شناخت پيامبرت را به من ببخش، كه اگر پيامبر خود را به من معرفي نكني، حجت تو را نمي شناسم. خدايا! حجت خود را به من بشناسان، كه اگر حجت خود را به من معرفي نكني، از دين خود گمراه مي شوم.
از اين دعا، نكته هاي بسياري مي توان استنباط كرد:
اول اين كه، در عصر غيبت بايد معرفت خدا و رسول و امام را از خدا خواست و نبايد به علوم و اطلاعات خود درباره ي خداشناسي و پيامبرشناسي و امام شناسي بسنده كرده، خود را از عنايات خدا مستغني دانست، بلكه در هر حال بايد به خدا توكل كرد و از خدا معرفت خواست.
دوم اين كه، لازمه ي شناخت خدا، شناخت پيامبر و لازمه ي شناخت پيامبر، شناخت امام و حجت است. بنابراين، اگر امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) شناخته نشود، پيامبر و خدا نيز به درستي شناخته نشده، انسان در گمراهي و ضلالت خواهد بود. اصولاً شناخت خدا، پيامبر و امام، پايه و اصول دين است و تمام معارف و احكام ديگر، بر اساس همين اصول شكل مي گيرند.

2.تسليم در برابر امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف): امام باقر و صادق (عليهما السّلام) مي فرمايند:

لا يَكوُنُ العَبدُ مُؤمِناً حَتي يَعْرِفَ اللهَ وَ رسولَهُ وَ الأَئمةَ كُلَّهُم وَ إمامَ زَمانِهِ وَ يَرُدَّ إلَيهِ وَ يُسِلِّمَ لَهُ(16)؛
بنده، مؤمن نخواهد بود، مگر آن كه خدا و رسول او و همه امامان و امام زمان خود را بشناسد[حكم كارهايش را] به امام زمان ارجاع دهد و تسليم ايشان باشد.
اسحاق، پسر يعقوب در عصر غيبت صغري، از طريق محمد پسر عثمان عمري، نايب خاص امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، نامه اي براي حضرت فرستاد و در آن مشكلات خود را مطرح كرد. امام (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در پاسخ چنين نوشتند:
و‌ أمّا الحَوادِثُ الوَاقعةُ فَارْجِعُوا فيها إلي رُواةِ حَديثِنا فَإنَّهُم حُجَّتِي عَلَيكُم وَ أَنَا حُجَّةُ اللهِ عَلَيهِم(17)؛
اما در حوادثي كه رخ مي دهد بايد به راويان حديث ما مراجعه كنيد، زيرا آنان حجت من، بر شمايند و من حجت خدا، بر آنانم.
امام خميني (رحمه الله) در توضيح حديث، «روات احاديث...» را همان «فقها» دانسته اند:
امروز فقهاي اسلام حجت بر مردم هستند، همان طوري كه حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) حجت بود... .(18)
لازمه ي تسليم شدن در برابر امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) استفاده از احاديث امامان و تفقّه در آن، براي كسب معارف اعتقادي و احكام عملي است و اگر اجتهاد در احكام عملي مقدور نبود، بايد از فقها و مراجع، تقليد كرد، هم چنين بايد از فقيه عادل و حاكم(ولي فقيه)تبعيد نمود.

3.محبت به امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف):

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در معرفي مهدي موعود (عجل الله تعالي فرجه الشريف) مي فرمايد:
مَنْ أَحَبَّ أنْ يَلقَي اللهَ وَ قَد كَمُلَ إِيمانُهُ وَ حَسُنَ إِسلامُهُ فَليَتَولِّ الحُجَّةَ صاحِبَ الزَّمانِ المُنتَظَرَ(19)؛
هر كس دوست دارد خدا را ملاقات كند، در حالي كه ايمانش كامل و اسلامش نيكو باشد، پس دوست دار حضرت حجت صاحب الزمان منتظر باشد.
بنابراين، ايمان با محبت و ولايت امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) كامل مي شود و يكي از وظايف ما، دوستي او و تقويت آن در قلبمان است.

4.ياد امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف):

از آثار شناخت امام زمان و محبت به او، ياد كردنِ ايشان است. اگر به كسي علاقه زيادي داشته باشيم، هميشه به يادش خواهيم بود و مي كوشيم به هر مناسبتي از او ياد كنيم و سخنانش را نقل كنيم. روايت شده است كه وقتي امام موسي بن جعفر (عليهما السّلام) از امام غايب، نعمت باطني خدا ياد كردند، فردي پرسيد: آيا از امامان كسي غايب مي شود؟ امام فرمود:
بله، شخص او از ديدگان مردم غايب مي شود، ولي ياد او از دل هاي اهل ايمان نهان نمي شود و او دوازدهمين نفر از ما است.(20)

5.احساس حضور:

امامان بر اعمال و احوال موجودات جهان، به خصوص مؤمنان، آگاهي و نظارت دارند. امام علي (عليه السّلام) مي فرمايد:
هيچ مؤمني در شرق و غرب زمين، از ما غايب نيست.(21)
امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در توقيع مباركشان به شيخ مفيد (رحمه الله) فرمود:
ما به آنچه بر شما مي گذرد، احاطه ي علمي داريم، و اخبار هيچ يك از شما بر ما پوشيده نيست... ما در رعايت حال شما اهمال نكرده، شما را فراموش نمي كنيم و اگر اين گونه نبود، سختي ها بر شما نازل مي شد و دشمنان شما را مستأصل مي كردند.(22)
وقتي كه امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) از وضعيت مؤمنان آگاه بوده، آنها را مورد عنايت خاص خويش قرار مي دهد، مؤمنان نيز بايد او را در ميان خود بدانند و حضور و توجه آن حضرت را احساس كنند. امام سجاد (عليه السّلام) فرمود:
همانا اهل زمان غيبت حضرت امام مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) كه به امامتش معتقدند و در انتظار ظهورش هستند، از مردم همه ي زمانها بهترند، زيرا خداوند چنان عقل و فهم و معرفتي به آنان عنايت فرموده، كه غيبت براي آنها به منزله ي ديدن حضور وي است.(23)

6 .انتظار:

اگر كسي امام غايب را شناخت، به او عشق ورزيد، او را منجي بشر دانست و به ظهورش پس از غيبت آگاه شد، حتماً در انتظار فرج و ظهورش خواهد بود.
در احاديث گوناگون، انتظار فرج، برترين عمل و عبادت امت اسلامي معرفي شده و فضيلت هاي زيادي براي آن بيان گرديده است.(24)
امام صادق (عليه السّلام) مي فرمايد:
هر كس از شما بميرد، در حالي كه منتظر ظهور امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) باشد، مانند كسي است كه با حضرت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در خيمه ي ايشان باشد.
آن حضرت پس از لحظه اي درنگ، فرمود:
نه، بلكه مانند كسي است كه همراه آن حضرت شمشير بزند.
آن گاه ادامه داد:
نه، قسم به خدا مانند كسي است كه همراه پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) شهيد شده است.(25)

7.دعا براي تعجيل فرج:

كسي كه در انتظار فرج مولايش به سر مي برد، از خدا تعجيل فرج او را خواهد خواست، به ويژه اگر بداند آن حضرت نيز خواهان ظهور و برپايي حكومت عدل است و از خدا مي خواهد، تا اذن ظهورش را صادر فرمايد.
روايت شده كه آن حضرت از خداوند چنين طلب مي كند:
خدايا وعده اي را كه به من داده اي، عملي ساز و امرِ مرا به اتمام برسان و گام هايم را استوار گردان و زمين را به وسيله ي من پر از عدل و داد كن.(26)
دعا براي تعجيل فرج امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) سنتي بوده كه ديگر امامان نيز به آن عمل مي كردند.(27) امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) نيز از ما خواسته، تا براي تعجيل فرجش دعا كنيم:
أَكثِروُا الدُّعاءَ بِتعَجيلِ الفَرَجِ، فَإِنَّ ذِلكَ فَرَجُكُم(28)؛
براي تعجيل فرج، زياد دعا كنيد، زيرا همين، فرج و گشايش شما است.

---

_{پي نوشت ها :}

_{1.شيخ كليني، كافي، ج1، ص 180، ح1:إنَّما يَعبدُ اللهَ مَن يَعرِفُ‌ اللهَ فأَمّا مَن لا يَعرِفُ اللهَ فَإنِّما يَعبُدهُ... فَما مَعرِفَةُ الله قَالَ تَصديقُ اللهِ عزَّوجلَّ وَ تَصديقُ رَسُولِهِ (صلي الله عليه و آله و سلم) وَ مُوالاةِ عَلَيَّ (عليه السّلام) وَ الاِئتِمامِ بِهِ وَ بِأَئمةِ الهُدي (عليهم السّلام) وَ البَراءَةِ إلي اللهِ عزَّوجلَّ مِن عَدوُّهِم هكَذا يُعرَفُ اللهُ عزَّوجلَّ.
2.علي بن ابراهيم قمي، تفسيرالقمي، ج2، ص 155: نيست خدايي جز خداي يگانه، محمد (صلي الله عليه و آله و سلم) فرستاده ي خداوند و علي (عليه السّلام) سرور مؤمنان است.
3.شيخ صدوق، علل الشرائع، ج1، ص 9، باب9، ح1.
4.همو، كمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص 409، ح9.
5.شيخ كليني، كافي، ج1، ص 377، ح3.
6.علي بن محمد خزاز قمي، كفاية الاثر، ص 263؛ علامه مجلسي، بحارالأنوار، ج4، ص 55، باب5، ح32: قال الامام الصادق (عليه السّلام): أَدني مَعرِفَةِ الإمام (عليه السّلام) أَنّهُ عِدلُ النَّبيِّ إلا دَرَجةً النُّبِّوةِ وَ وَارِثهُ و إنَّ طاعتَهُ طاعَةُ اللهِ و طاعَةُ رَسوُلِ اللهِ (صلي الله عليه و آله و سلم) وَ التَّسليمُ لَهُ فِي كُلِّ أمرٍ وَ الرَّدُّ إليهِ وَ الاخَذُ بِقَولهِ.
7.علامه مجلسي، بحارالأنوار، ج1، ص 103.
8.شيخ صدوق، عيون اخبار الرضا (عليه السّلام)، ج2، ص 276، ح1: بِكُم فَتَحَ اللهُ وَ بِكُم يَختِمُ وَ بِكُم يُنَزِّلُ الغَيثَ وَ بِكُم يُمسِكُ السَّماءَ أَن تَقَعَ عَلي الأرضِ إلّا بِاذِنهِ وَ بِكُم يُنَفِّسُ الهَمِّ وَ بِكُم يُكشِفُ الضُّرِّ.
9.شيخ كليني، كافي، ج1، ص 144، ح5: قال الامامُ الصادقُ (عليه السّلام): بِنا اَثمَرتِ الأشجارُ وَ أَينَعَتِ الثِّمارُ وَ جَرَتِ الأَنهارُ وَ بِنَا يَنِزلُ غَيثُ السَّماءِ.
10.همان، ص 179، ح10: عَن أَبي عَبدالله (عليه السّلام) قالَ: لَو بَقِيّتِ الأَرضُ بِغَيرِ إمامٍ لَساخَت.
11.همو، عيون اخبارالرضا (عليه السّلام)، ج2، ص 276، ح1.
12.شيخ كليني، كافي، ج1، ص 194، ح1: عَن أبي جَعَفرٍ (عليه السّلام) قَالَ: النُّورُ وَ اللهِ الأئمةُ مِن آلِ مُحمَّدٍ (عليهم السّلام) إلي يَومِ القيامةِ.
13.همو، عيون اخبار الرضا (عليه السّلام)، ج2، ص 273، ح1.
14.شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج1، ص 207، باب21، ح22: قالَ سُليَمانُ قلتُ للصِادقِ (عليه السّلام) كَيفَ يَنتَفِعُ النّاسُ بالحُجَّةِ الغائِبِ المَستُورِ قالَ (عليه السّلام): كَما يَنتَفِعُونَ بِالشَّمسِ إذا سَترَها السَّحابُ.
15.شيخ كليني، كافي، ج1، ص 337، ح5.
16.همان، ص 180، ح2.
17.شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص 484، باب45، ح4.
18.امام خميني (رحمه الله)، ولايت فقيه، ص 92.
19.علامه مجلسي، بحارالأنوار، ج36، ص 296، باب41، ح125.
20.شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص 368، باب34، ح6: قال الإمامُ الكاظمُ (عليه السّلام): نَعَم يَغيبُ عَن أبصارِ الناسِ شَخصُهُ و لَا يَغيبُ عَن قُلوبِ المُؤمِنينَ ذِكرُهُ وَ هُو الثاِّني عَشَرَ مِنّا.
21.محمد بن حسن بن فروخ صفار، بصائرالدرجات، ص 260، باب16، ح1: قال الامام علي (عليه السّلام): يا رُميلَةَ لَيسَ يَغيبُ عَنّا مُؤمِنٌ فِي شَرقِ الأرضِ وَ لَا فِي غَرْبِها.
22.شيخ طبرسي، احتجاج، ج2، ص 323.
23.شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، ج1، ص 320، باب32، ح2: إنَّ أَهلَ ‌زَمانِ غَيبَتِهِ القائلِّينَ بإمامَتِهِ وَ المُنتَظرِينَ لِظُهُورِهِ أَفضَلُ مِن أَهلِ كُلِّ زَمانٍ لاَّنَّ اللهَ تَبارَكَ وَ تَعالي أَعطاهُمْ مِنَ العُقُولِ وَ الأَفهامِ وَ المَعرِفَةِ مَا صارَتْ بِهِ الغَيبَةُ عِندَهُم بِمَنزلَةِ المُشاهَدَةِ.
24.ر.ك: علامه مجلسي، بحارالأنوار، ج52، ص122، باب22.
25.احمد بن ابي عبدالله برقي، المحاسن، ج1، ص 174، باب38، ح151: الفيضُ بنُ مَختار قَالَ سَمعِتُ أبا عَبداللهِ (عليه السّلام) يَقُولَ: مَن مَاتَ منِكُم وَ هُوَ مُنتَظِرُ لِهذا الأمرِ كَمَنْ هُوَ مَعَ القائِمِ فِي فُسطاطِهِ قالَ ثُمَّ مَكَثَ هَنيئُةٌ ثُمَّ قالَ (عليه السّلام): لا بَلْ كَمَنْ قارَعَ مَعَهُ بِسَيْفهِ ثُمَّ قالَ (عليه السّلام): لا وَ اللهِ إلا كَمَنْ اُستُشهِدَ مَعَ رَسُولِ الله (صلي الله عليه و آله و سلم).
26.شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص 428: فَقالَ(المهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف)) اللهُّمَ أَنْجِزْلي مَا وَعَدْتَني وَ أتمِمْ لي أَمري وَ ثَبِّت وَطْأَتي وَ املَأ الأَرضَ بي عَدلاً وَ قسطاً.
27.علامه مجلسي، بحارالأنوار، ج98، ص 158.
28.شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص 483، باب45، ح4.}

_{منبع مقاله :
امامي کاشاني و ديگران؛ (1385)، گفتمان مهدويت( سخنراني و مقاله هاي گفتمان چهارم)، قم: مؤسسه بوستان کتاب(مرکز چاپ و نشر تبليغات اسلامي حوزه علميه ي قم)، چاپ چهارم}