این حدیث که می‎فرماید: «مهدی عدالت را وارد خانه‎های مردم می‎کند» به چه معنا است؟

برای فهم این روایت اشاره به چند نکته که از امام صادق علیه‌السلام نقل شده ضروری است:

۱. در متون اسلامی، توجه خاصی به عدالت شده است. قرآن کریم به مؤمنان سفارش می‌‎کند:
یا أَیها الَّذینَ آمَنُوا کونُوا قَوَّامینَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لایجْرِمَنَّکمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلی‏ أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوی‏ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ.[۱]
ای کسانی که ایمان آورده‌‏اید! برای خدا به داد برخیزید و به عدالت شهادت دهید، و دشمنی گروهی، شما را از اجرای عدالت باز مدارد. عدالت پیشه کنید که آن به تقوا نزدیک‎تر است و از خدا پروا دارید که خدا به آنچه انجام می‏دهید، آگاه است.

۲. در عصرِ ظهورِ امام مهدی علیه‌السلام عقول انسان‌ها کامل می‌‎شود. تکامل عقول و درک بالای انسانی، از مهم‎ترین عوامل و زمینه‎های تحقق عدالت در جامعه انسانی است؛ زیرا مردم به خوبی عظمت عدالت را درک کرده و بدان پایبند خواهند بود. ابن‎ابی‎یعفور از امام باقر علیه‌السلام روایت می‌‎کند:

إذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع بها عقولهم و کملت بها أحلامهم.[۲]
چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان نهد؛ پس به وسیله آن، عقل و خرد آن‌ها کمال یابد.

بنابراین تکامل‎پذیری انسان، موجب گرایش او به عدالت خواهد شد.

۳. عدم رعایت حقوق دیگران همیشه از روی علم و آگاهی نیست، بلکه گاهی به علت جهل به آن است. در چنین صورتی شخص تصور می‌‎کند این کار ظلم نیست؛ درحالی‌که اگر واقعیت برای او بیان شود، هرگز دست به ظلم و ستم نمی‌‎زند.
در زمان حکومت امام موعود حق تمام و کمال آشکار و وظایف و حقوق متقابل افراد کاملاً روشن می‌‎شود و حضرت، همه زوایای روابط انسانی، اجتماعی، الهی و… را روشن می‌‎کند؛ بنابراین برای عامل به عدالت، نقطه مبهمی وجود ندارد تا در اثر آن، ظلمی صورت گیرد.

۴. از عوامل بسیار مؤثری که گاهی انسان‌ها را به سوی بی‎عدالتی، ظلم و ستم سوق می‌‎دهد ـ علاوه بر نفس اماره انسان‌ها ـ وجود شیطان و وسوسه‎های او است؛ به‌طوری‌که بعضی اوقات در اثر این وسوسه‎ها، انسان به قتل و تجاوز و… می‌پردازند. طبق روایات، شیطان در عصر ظهور امام دوازدهم از بین خواهد رفت.[۳] در پی این اتفاق و از بین رفتن این عامل انحراف، عقل و خرد رشد نموده، تکامل می‌یابد و بستر گرایش و پذیرش عدالت پدید می‌آید. بعد از بیان این مقدمات به بررسی حدیث می‌‎پردازیم:

فراگیری عدالت و گسترش آن حتی به درون خانه‎ها و خانواده‎ها و تشکیل خانواده بر اساس عدالت، کاری دشوار و از نظر نظام‎های حقوقی و اخلاقی بسیار سخت است. روشن است که خاستگاه اصلی تصحیح روابط اجتماعی و سامان‌یابی جامعه، خانواده است. در این محیط کوچک و هسته نخستین زیست گروهی، افراد می‌‎آموزند چگونه شؤون یکدیگر را مراعات کرده، حق و حقوق متقابل را در نظر داشته باشند.
در نتیجه و در این فضا، روحیه عدالت‎طلبی و عدالت‎خواهی به تمام نقاط و زوایای زندگی انسان نفوذ می‌‎کند و هیچ‌جایی پیدا نمی‌‎شود، مگر اینکه عدالت در آنجا جاری شود. تشبیه گسترش عدالت و فراگیری دادگری، به نفوذ گرما و سرما، از باب تشبیه معقول به محسوس است؛ زیرا گرما و سرما، سرعت انتقال و نفوذپذیری بالایی دارند و هرجا منفذی باشد، به سرعت از آنجا عبور کرده، به نقطه دیگر منتقل می‌‎شوند. اگر در فضای خانه قرار بگیرد، به سرعت تمام فضای خانه را پر می‌‎کنند؛ ازاین‌رو عدالت مهدوی نیز به سرعت گسترش می‌‎یابد و به خانه‎ها نفوذ می‌‎کند. اهل خانه و خانواده هم تحت تأثیر این فضا قرار گرفته، برای رشد و کمال خود و حفظ حقوق اطرافیان تلاش می‌‎کنند.

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. مائده: ۸.
۲. کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج۲، باب ۵۸، ح۲۲، ص۵۹۶.
۳. ر.ک: همان، ص۳۷۲؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۲.}