آیا عقیده به ظهور منجی، به غیر از ادیان در میان غربی‌‌ها و سایر اقوام نیز مطرح بوده است؟

باورداشت ظهور یک نجات‌دهنده بزرگ و رفع کاستی‌‌ها و مشکلات جامعه بشری و برچیده‌شدن بساط ظلم و تبهکاری از میان انسان‌‌ها، منحصر به شرقی‌‌ها یا ادیان نیست، بلکه این، یک اعتقاد عمومی و جهانی است که به شکل‌‌های مختلف، در عقاید و اندیشه‌‌های اقوام گوناگون دیده می‌‌شود. این حکایت از ریشه‌دار بودن و فراگیری اندیشه «منجی‌گرایی» در کل جهان است.
البته باید خاطرنشان شد که این اعتقاد ـ چنانکه در میان شیعه بسیار عمیق، عینی و راهبردی است ـ در بین بیشتر مکاتب و اقوام به‌عنوان آموزه‌‌ای اصیل و بنیادین مطرح نیست و به‌صورت باوری فرعی و احتمالی تلقی می‌‌شود. در واقع شیعه با اندیشه «مهدویت» زنده و پویا است و با آن زندگی می‌‌کند و نفس می‌‌کشد و آن را رکن اساسی اعتقاداتش می‌‌داند، اما در میراث مکتوب و شفاهی بیشتر ملل و ادیان، تنها اشاراتی گذرا به آن شده و مطالبی اجمالی درباره آن طرح گشته است. در مکاتب بشری این اعتقاد، هنوز به‌عنوان باوری اثرگذار و یقینی تبدیل نشده و جایگاه استراتژیک خود را نیافته است! با این حال همین اشارات و بیانات نیز، نشانگر فراگیری و ریشه‌دار بودن اندیشه «ظهور رهایی‌بخش بزرگ» و حقانیت و درستی آن است.

منجی‌‌گرایی در غرب
یکی از اعتقادات غربیان مسیحی، باور به بازگشت عیسی مسیح ـ به‌عنوان نجات‌دهنده مسیحیان و تحقق‌بخش ملکوت و سلطنت الهی ـ است. با این حال در میان اقوام مختلف غربی نیز سخن از یک منجی بزرگ مطرح بوده و پاره‌‌ای از افراد از چنین انتظاری بهره‌برداری کرده‌‌اند. نام پنج تن از مدعیان که از انگلستان برخاسته‌‌اند، جیمزنا یلور، یوحنا سوثکات، ریچارد برادرز، جان نیکولز و هنری جیمز پرینس در صفحات تاریخ ثبت شده است.[۱]
برخی از فیلسوفان و دانشمندان غربی نیز آشکارا اعلام کرده‌‌اند که جهان در انتظار مصلحی بزرگ است که زمام امور جهان را به دست گرفته، همه انسان‌‌ها را زیر یک پرچم و یک شعار گرد می‌‌آورد؛ به عنوان نمونه:
دانشمند بزرگ، انیشتین، می‌‌گوید:
«روزی که سراسر جهان را صلح و صفا فرامی‌‌گیرد و مردم با یک‌دیگر دوست و برادر باشند، دور نیست».[۲]
به‌طور فهرست‌وار می‌‌توان به بعضی از اقوام و نژادهای غربی اشاره داشت:
1. نژاد اسلاو بر این عقیده بودند: یک نفر فاتح از طوایف آنان قیام می‌‌کند و «ژرمن» را بر دنیا حاکم می‌‌گرداند؛
2. اهالی صربستان، انتظار ظهور «مارکوکر الیویچ» را داشتند؛
3. ساکنان جزایر انگلستان، از چندین قرن پیش آرزومند و منتظرند که آرتور از جزیره‌‌ آلون، ظهور کند و نژاد ساکسون را در دنیا غالب گرداند و سعادت جهان نصیب آنها گردد؛
4. اسن‌‌ها نیز معتقدند: پیشوایی در آخرالزمان ظهور کرده، دروازه‌‌های ملکوت آسمان را برای آدمیان خواهد گشود؛
5. اقوام اسکاندیناوی بر این باورند که: برای مردم دنیا بلاهایی می‌‌رسد و جنگ‌‌های جهانی اقوام را نابود می‌‌سازد؛ آنگاه «اودین» با نیروی الهی ظهور کرده و بر همه چیره می‌‌شود؛
6. اقوام اروپای مرکزی، در انتظار ظهور «بوخص» می‌‌باشند؛
7. یونانیان می‌‌گویند: «کالویبرگ» نجات‌دهنده بزرگ ظهور خواهد کرد و جهان را نجات خواهد داد و... .

منجی‌گرایی در آمریکا، آسیا و آفریقا
بر اساس تحقیقات و بررسی‌‌های صورت گرفته، اعتقاد به ظهور یک منجی در میان چینی‌‌ها، مصریان و سایر ملل و تمدن‌‌ها و نحله‌‌های فکری رایج بوده است.
در میان قبایل سرخ‌پوست آمریکایی این عقیده رایج است که روزی «گرد» سرخپوستان، ظهور خواهد کرد و آنها را به بهشت زمین رهنمون خواهد ساخت.
ایرانیان باستان معتقد بودند: «گرزاسپه» قهرمان تاریخی آنان، زنده است و در کابل خوابیده و صدهزار فرشته او را پاسبانی می‌‌کنند تا روزی که بیدار شود و قیام کند و جهان را اصلاح نماید.
چینی‌‌ها باور داشتند که: «کرشنا» ظهور کرده، جهان را نجات می‌‌دهد.
گروهی از مصریان ـ که در حدود 3000 سال پیش از میلاد در شهر «ممفیس» زندگی می‌‌کردند ـ معتقد بودند: سلطانی در آخرالزمان با نیروی غیبی بر جهان مسلط می‌‌شود، اختلاف طبقاتی را از بین می‌‌‌‌برد و مردم را به آرامش و آسایش می‌‌رساند.
گروهی دیگر از مصریان باستان معتقد بودند که فرستاده خدا در آخرالزمان، در کنار خانه خدا پدیدار گشته، جهان را تسخیر می‌‌کند.
ملل و اقوام متخلف هند، در انتظار مصلحی هستند که ظهور کرده، حکومت واحد جهانی را تشکیل خواهد داد.
برهمائیان از دیرزمان بر این عقیده بودند که در آخرالزمان، «ویشنو» ظهور می‌‌کند و بر اسب سفیدی سوار می‌شود؛ شمشیر آتشین در دست گرفته و مخالفان را خواهد کشت و تمام دنیا برهمن گردیده و به این سعادت برسد.
اعتقاد به منجی هستی در میان بومیان مکزیک نیز وجود داشته است و... .[۳]

از مجموع آنچه گفته شده، این نتیجه به دست می‌‌آید که انتظار ظهور یک مصلح آسمانی و نجات‌دهنده بزرگ، منحصر در ادیان نیست و جنبه منطقه‌‌ای ندارد، بلکه گسترده، فراگیر و جهانی است و ریشه در فطرت انسان‌‌ها و نیازمندی آنان به رفع مشکلات و دشواری‌‌هایشان به دست یک انسان برتر دارد.

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. حکومت جهانی مهدی، ناصر مکارم شیرازی، ص۵۳.
۲. فصل‌نامه انتظار، ش۱۵، ص۱۶۳.
۳. همان، ص۱۵۸.}