ویژگی های ممتاز حضرت معصومه سلام الله علیها

حضرت معصومه (س) ویژگی های منحصر به فردی دارد که هیچ یک از امام زادگان ندارند ؛ حرم آن حضرت وقبر نورانیش برکات بزرگی دارد که در کمتر نقطه ای از زمین می توان یافت ؛ بی مبالغه است که گفته شود یکی از مقدس ترین اماکن روی زمین ومعادل دیگر اماکن مقدس دنیاست ؛ در ميان امام زادگان ايران و شهرقم وفرزندان حضرت امام موسي (عليه السلام) که نورافشاني مي کنند، ماه تاباني که همه آنها را تحت الشعاع انوار درخشان خود قرار داده ، تربت پاک شفيعه محشر، کريمه اهل بيت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ دخت گرامي موسي بن جعفر، حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ مي باشد.
حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ از جهت شخصيت فردي و کمالات روحي در بين فرزندان موسي بن جعفر ـ سلام الله عليها ـ بعد از برادرش، علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ در والاترين رتبه جاي دارد. اين در حالي است که شيخ مفيد و ديگران فرزندان دختر امام کاظم ـ عليه السّلام ـ حداقل هجده تن بوده اند و فاطمه در بين اين همه بانوي مکرمه سرآمد بوده است.[1]
حاج شيخ عباس قمي درباره دختران موسي بن جعفر مي نويسد: "برحسب آنچه به ما رسيده، افضل آنها سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسي ـ عليه السّلام ـ معروف به حضرت معصومه است".[2]
اما شيخ محمد تقي تستري در "قاموسي الرجال" فضيلت وي را نه تنها در بين دختران، بلکه پسران حضرت غير از امام رضا ـ عليه السّلام ـ بي نظير مي داند و مي نويسد: "در ميان فرزندان امام کاظم ـ عليه السّلام ـ با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا ـ عليه السّلام ـ کسي هم شأن حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ نيست[3]."
بي گمان اين نحوه اظهار نظرها و نگرش به شخصيت فاطمه دختر موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ بر برداشتهايي استوار است که از متن روايات وارده از ائمه به دست آمده است. رواياتي که مقامهايي را براي فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ برشمرده اند مقامي که نظير آن را براي ديگر برادران و خواهران وي ذکر نکرده اند و به اين ترتيب نام فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ را در شمار زنان برتر جهان قرار داده اند. حال به طور اختصار به بررسي بعضي از خصوصياتي که آن حضرت را از ديگر امام زادگان جدا مي کند مي پردازيم.
1 . شرافت خانوادگي: تأثير شخصيت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمي توان انکار کرد. اين تأثيرپذيري در وجود فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ از برجستگي خاصي برخوردار است. اواز هر دو طرف (پدر و مادر) فضايلي را به ارث برد که تنها برادرش علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ آنها را به صورت کامل در خود جمع کرده بود و به نظر مي رسد بتوان سربرتري شخصيت والاي فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ بر ديگر فرزندان حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ را در همين نکته يافت که فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ مانند برادرش از هر دو طرف پاکيزه ترين خصال و ويژگيها را به ارث برد با وجود بانوان ديگري در خاندان امام کاظم ـ عليه السّلام ـ گويي "نجمه" ستاره پر نور بانوان امام کاظم است که به سان پرفروغ ترين ستاره ها مي درخشد و به راستي که تمام فروغش را به دو پاکيزه گوهرش، علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ و فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ منتقل کرد.[4]
مطالعه سيره ائمه گواهي مي دهد که طهارت و پاکي مادر شرط اساسي براي گزينش مادران امامان بوده است و سعادتي که نصيب فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ شده اين بود که مادرش، مادر امام رضا ـ عليه السّلام ـ نيز بود. لذا از هر آلودگي در هر اندازه اش به دور ماند[5].
2 . شفاعت گسترده: بالاترين جايگاه شفاعت از آن رسول گرامي اسلام است،[6] اما دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم شفاعت گسترده اي دارند که بسيار وسيع و جهان شمول است و مي تواند همه اهالي محشر را فرا گيرد: 1 . خاتون محشر، صديقه اطهر، حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ 2 . شفيعه روز جزا حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ
در مورد شفاعت گسترده حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ طبق احاديث منقول از اهل سنت و شيعه هيچ شکي نيست. اما در مورد حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از جهت گستردگي شفاعت، هيچ کس ـ حداقل هيچ بانويي ـ به شفيعه محشر معصومه نمي رسد، که امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ در اين رابطه مي فرمايد: "تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باجمعهم" با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند.[7]
3 . ويژگي هاي ديگر: مثل عصمت، محدثه بودن، ورود زيارتنامه مخصوص، و ... باعث شده که حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از ديگر امام زادگان و برادران وخواهران پيشي گيرد.[8] و همچون ستاره اي درخشان در اين آسمان بدرخشد و صاحب شأن و مقام خاصي بشود همان طوري که امام رضا ـ عليه السّلام ـ در فقره اي از زيارتنامه آن حضرت مي فرمايد: "فان للک عند الله شانا من الشان"[9] يعني تو در محضر الهي شأن و منزلت وصف ناپذيري داري، که بر خاک نشينان اين عالم قابل تصور نيست و تنها خدا و پيامبر و اوصياء طاهرينش بر آن واقفند.
4- ویژگی وامتیاز منحصر به فرد دیگر اینکه زیارزت آن حضرت است که ثواب آن پاداش وجایزه بزرگی دارد : متن دقیق روایات استحباب زیارت وپاداش آن بایر استفاده بیشتر مخاطبین ذکر می گردد : حضرت معصومه تنها امام زاده ای است که امامان معصوم به زیارت آن حضرت تاکید کرده وپاداش زیارت آن حضرت را معادل با بهشت دانسته اند  :
1- بَلْدَةُ قُمَّ وَ سَتُدْفَنُ فِيهَا امْرَأَةٌ مِنْ أَوْلَادِي تُسَمَّى فَاطِمَةَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ قَالَ الرَّاوِي وَ كَانَ هَذَا الْكَلَامُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ يُولَدَ الْكَاظِمُ عَلَيْهِ السَّلَامُ [10]
امام صادق (ع) قبل از تولد امام کاظم (ع)ضمن تبیین جایگاه قم وقداست آن به جهت دفن فاطمه معصومه درآن ؛ پاداش زیارت این با نو را ورود به بهشت معرفی کرد
2- «عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ زِيَارَةِ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع بِقُمَّ فَقَالَ مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ » سعد اشعری که از بزرگان قم  بوده است واز علمای بزرگ وصاحب نام که از اصحاب بزرگوار ائمه است از امام رضا(ع) درباره زیارت قبر فاطمه معصومه در قم سئال نمود امام فرمود پاداش آن بهشت است .
3- «عَنِ ابْنِ الرِّضَا ع قَالَ مَنْ زَارَ قَبْرَ عَمَّتِي بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّةُ [11]» امام جواد (ع) فرمود هرکس قبر عمه ام را در قم زیارت کند پادش او بهشت است ؛ زیارت با معرفت وبا حفظ جوانب ولوازم زییارت وشروط مخصوص آن مانند دیگر زیارات که اجتنباب از محرمات ومراقبت از واجبات ورعایت حقوق الناس از مهمترین شرایط قبولی زیارت وحفظ ثواب آن است.
 5- موقعیتی وبرتری جایگاه شهر مقدس قم وقداست وبرکات آن از وجود حضرت معصومه (س)  است ؛ یکی از برکات حضور حضرت معصومه در ایران وقرار گرفتن قبر شریفش در قم حوزه سترگ قم است که در سایه این بانوی کریمه صدها دانشمند وعالم بزرگ تربیت یافته ودر تولید علوم الهی وگسترش آن کوشیده اند ؛ اهل قم باید قدرشناسی کنند از حرم این بانوی بزرگ که نام آنها به جهت قبر این بانو در معراج نبوی گفته شده است وآیاتی از قرآن در شان این شهر مقدس توسط امام معصوم تفسیر شده است ؛
5-1.«وَ رَوَى بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع جَالِساً إِذْ قَرَأَ هَذِهِ الْآيَةَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّيارِ وَ كانَ وَعْداً مَفْعُولًا فَقُلْنَا جُعِلْنَا فِدَاكَ مَنْ هَؤُلَاءِ فَقَالَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ»
5-2.شهر قم به جهت وجود قبر فاطمه معصومه (س) حرم همه اهل بیت است: «وَ رُوِيَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَهْلِ الرَّيِّ أَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَالُوا نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الرَّيِّ فَقَالَ مَرْحَباً بِإِخْوَانِنَا مِنْ أَهْلِ قُمَّ فَقَالُوا نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الرَّيِّ فَأَعَادَ الْكَلَامَ قَالُوا ذَلِكَ مِرَاراً وَ أَجَابَهُمْ بِمِثْلِ مَا أَجَابَ بِهِ أَوَّلًا فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ وَ إِنَّ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِينَةُ وَ إِنَّ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَرَماً وَ هُوَ الْكُوفَةُ وَ إِنَّ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَةُ قُمَّ وَ سَتُدْفَنُ فِيهَا امْرَأَةٌ مِنْ أَوْلَادِي تُسَمَّى فَاطِمَةَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ قَالَ الرَّاوِي وَ كَانَ هَذَا الْكَلَامُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ يُولَدَ الْكَاظِمُ عَلَيْهِ السَّلَامُ» [12] جمعی از اهل ری که از شیعیان بودند درمحضر امام صادق مشرف بودند وخود را معرفی کردند که ما از اهل ری هستیم ، امام شروع کرد از تمجید اهل قم وبه آفرین گفتن به آنان وذکر ویژگی های آن وآنرا حرم اهل بیت شمرد وعلت آنرا قبر شریف حضرت معصومه معرفی کرد ؛ اهل قم باید بدانند که امام صادق (ع) قرنها پیش به آنان آفرین گفته وتشویقشان کرده است ؛ باید این رتبه استثنائی را قدر دانست ؛ علما وطلاب ودانشجویان اولین مخاطب این تشویق هستند ؛ باید پیام امام را که قرنها پیش داده است درک کنند ومصداق تشویق باشند ؛ ودر ترویج وتبلیغ پیام اهل بیت در جهان ونجات مردم دنیا از تاریکی وجهل بکوشند ؛ پیام مهم امام این است وتشویق آن حضرت جهت دارد ؛ تشویق به تلاش است ؛ مردم قم نیز باید این پیام را با جان ودل درک کرده اولا : قدر قبر نورانی وحرم شریف و علما ومراجع وحوزه را بدانند ؛ شئونات اسلامی را در آن بیش از همه رعایت کنند والگوی عملی عفاف وحجاب وعفت و عمل به واجبات وپای بندی سرسخت به نماز باشند ؛ کسبه وبازاریان قم الگوی کاسبان باشند ؛ صنعتگران متدین باشند والگو باشند وعامل احکام دین باشند ؛ ودر هنگام نماز ها واذان محل کسب خودرا لا اقل در اطراف حرم تعطیل ودر نماز جماعت حرم به احترام حرم آن حضرت واز باب قدر شناسی شرکت نمایند ؛
5-3.«لولا القمیین لضاع الدین » اگر اهل قم نبودند وزحمات طاقت فرسا و وسیع آنان در راه نشر علوم وفرهنگ اهل بیت نبود ؛ دین خدا از بین می رفت ؛ این روایت درباره هیچ گروه جمعیتی دیده نشده است ؛ منظور از اهل قم علما وبزرگان ومحدثین ومردم متدین قم هستند ؛ که علما با قلم وبیان وعمل ومردم وتجار وبازاریان وکسبه با عمل واطاعت از فرامین شریعت دین را زنده داشته اند . بدون شک وتردید همه اینها از برکات وامتیازات وجود با برکت حضرت معصومه (س) هست.
6-  ویژگی مهم دیگر حضرت معصومه این است که کراماتي که از آن حضرت وقبر شریفش به همه مسلمانان وعلاقه مندان اهل بيت واهل علم ومراجع عظام رسيده که بی مانند است که همه اهل دل آشنا هستند وهمه مردم این نورانیت را با جان ودل احساس کرده اند ؛ معروف است ملا صدرای بزرگ که در کهک قم در تبعید به سر می برد در نوشتن اسفار وقتی با مشکلات وغوامض فلسفی گیر می کرد با استعانت از معنویت ونورانیت حرم کریمه اهل بیت این مشکلات علمی را حل می کرد ؛ همه مراجع خاطراتی شبیه آن را دارند ؛ همه طلبه ها ودانشجویان از این خاطرات زیاد دارند که اگر نوشته شود بی تردید به دهها مجلد می رسد.

^{[1] . صدوق، عيون الاخبار، موسسه الاعلمي للمطبوعات، بيروت، ج 1، ص 14؛ شيخ مفيد، الارشاد، دارالمفيد، ج 2، ص 244.
[2] . شيخ عباس قمي، منتهي الامال، انتشارات هجرت، ج 2، ص 273.
[3] . ر.ک: مجله کوثر، شماره 33، شخصيت حضرت معصومه.
[4] . کليني، اصول کافي، چاپ مکتبة الصدوق، تهران، ج 1، ص 477.
[5] . طبرسي، اعلام الوري، دارالکتب الاسلاميه، تهران، ص 302.
[6] . سوره بقره، آيه 256.
[7] . سفينة البحار، شيخ عباس قمي، کتابخانه سنائي، تهران، ج 2، ص 376.
[8] . طبق حديثي از امام رضا ـ عليه السّلام ـ لقب حضرت به حضرت فاطمه دادند و اين دلالت بر عصمت و پاکي آن حضرت دارد. طبق نقل علامه اميني در الغدير، حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ ناقل حديث از اجداد خود بوده است از اين روي به وي محدثه مي گويند. (علامه اميني، الغدير، ج 1، ص 196
[9] . علامه مجلسي، بحارالانوار، مؤسسة الوفاء، بيروت، ج 102، ص 266.
[10] . بحارالأنوار ج : 57 ص : 217
[11] . شیخ حر وسائل الشیعه ، ج 14،ص576
[12] . بحارالأنوار ج : 57 ص : 217}

^{امیرعلی حسنلو /مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم}