فضایل ام‌المؤمنین خدیجه(س) در منابع اهل تسنن

ام‌المؤمنین خدیجه دختر خویلد اولین همسر رسول الله(ص)، بزرگ بانوی اسلام  و اولین ایمان آورنده به پیامبر با ایمان قوی و تسلیم واقعی دربرابر امر الهی درکنار پیامبر خدا(ص) بهترین یار و وزیر و حامی آن حضرت بود و در راه اسلام و دین محمدی مال و جان خود را فدا نمود.

 این مقاله ویژگی هایی از آن بانوی بزرگ را از منابع اهل تسنن ذکر کرده است با روش مطالعه‌ای کتابخانه‌ای و بیان توصیفی تحلیلی بیان داشته است.

خدیجه دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی قرشی اسدی و مادرش فاطمه دختر زائده بن اصم و مادر او هاله دختر عبد مناف بود اولین همسر رسول الله(ص) و مادر فرزندان آن حضرت زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه بود که 68   سال قبل از  هجرت (پانزده سال قبل از عام الفیل) به دنیا آمد. نامش در دوران جاهلیت طاهره و کنیه اش ام هند بود. پس از بازگشت از دوران محاصره اقتصادی – اجتماعی در شعب ابوطالب که بسیار سخت بود در سن 65 سالگی پس از ابوطالب دنیا را وداع گفت و در حجون دفن گردید. کحاله می‌نویسد: حضرت خدیجه در خانه مجد و سیادت و ریاست به دنیا آمد و به اخلاق ستوده متخلق شد و به حزم و عقل و عفت متصف شد تا جایی که در جاهلیت قومش او را طاهره نامیدند. سخن گفتن درباره بزرگ بانویی چون حضرت خدیجه(س) بسیار مشکل است بویژه اینکه در منابع متقدم گفتار زیادی وجود ندارد.

کار آفرینی
حضرت خدیجه بانویی تاجر، با شرف و ثروتمند بود. مردان را به استخدام در می‌آورد و به آنها سرمایه می‌داد که به مضاربه تجارت کنند. آن بانو در دوران جاهلیت که زن ارزشی در جامعه نداشت، با اقتدار کامل به امر تجارت و ایجاد کار برای مردان جامعه اشتغال داشت.عموهای محمد بن عبدالله(ص) که قصد داشتند همسری برای او بگیرند، نزد خدیجه رفته و از وی خواستند تا سرمایه‌ای در اختیار محمد(ص) قرار دهد تا با آن تجارت کند و با سود حاصل از این تجارت ازدواج کند. خدیجه(س) ابتدا از ویژگی‌ها و صفات محمد جویا شد و پس از آگاه شدن از امانتداری و صداقت آن حضرت، آن جناب را برای تجارت به شام فرستاد. در طی این سفر میسره غلام خدیجه به همراه محمد(ص) بود و در طول سفر کراماتی از آن حضرت مشاهده کرد و از راهبی شنید که محمد(ص) پیامبر خداست. میسره پس از بازگشت همه مشاهدات و شنیده‌های خود را به اطلاع خدیجه(س) رساند.

همسر گزینی
خدیجه(س) با آگاهی از خاندان و ویژگی های محمد(ص) (صداقت، امانتداری، پاکی، شایستگی، حسن انجام مسئولیت) و به رغم دست تنگی و نداشتن اموال با اینکه خود در رفاه زندگی کرده بود و تمول فراوان داشت حضرت محمد(ص) را با سن 25 سالگی در حالی که خود 40 ساله بود برای همسری برگزید و به آن حضرت پیشنهاد ازدواج داد و عرض کرد:«انی قد رغبت فیک لقرابتک منی و شرقک فی قومک. أما نتک عندهم و حسن خلقک و صدق حدیثک.» با مهریه کم و با وجود ثروتمند بودن، حدود 12 اوقیه * که خود ضمانت پرداخت آن را به عهده گرفت به نکاح حضرت محمد(ص) درآمد.

ایمان
حضرت خدیجه اول زنی است که به رسول خدا(ص) ایمان آورد وبا آن حضرت نمازگزارد. منابع اهل تسنن غالباً آن حضرت را اولین فرد ایمان آورده به پیامبر معرفی کرده‌اند. صداقت و پاکی در چهره پیامبر اعتقاد خدیجه را به امر پیامبری محکم می‌کرد و به سبب ویژگی‌های رسول خدا(ص) بخوبی و آسانی این امر را پذیرفت. پیوسته در ایمانش ثابت قدم بود و برای حمایت دین خدا و پیامبر خدا اموال خود را در اختیار رسول الله(ص) قرار داد. تمسخر زنان را درباره ازدواجش با جان و دل خرید زیرا که در ایمانش به رسالت محمد(ص) ثابت قدم و محکم بود. سخنان دیگران اورا از تصمیمش و انتخابش منصرف نکرد و پیوسته در خدمت پیامبر خدا با مال و جان آماده بود. در دوران تحنث و اقامت در غار حرا با همه سختی راه، نزد رسول خدا(ص) می‌رفت و برای آن حضرت آب و آذوقه حمل می‌کرد. خدیجه کبری اول زنی بود که ایمان خود را در مکه در میان مشرکان و دشمنان دین اظهار کرد و اول زنی بود که دشمن را از رسول خدا(ص) دفع می کرد و اول مسلمانی که تمام اموالش را به رسول خدا(ص) بخشید و اول زن در اسلام که ایمانش به درجه کمال رسید.

صبر و استقامت
خدیجه بانویی صبور، بردبار، با شخصیت و مؤمن بود و همه مصیبت‌ها را در راه خدا و رسولش تحمل می‌کرد. با همه ناز و نعمتی که داشت، سه سال محاصره اقتصادی و اجتماعی شعب مکه را برای رضای خدا و پیامبرش پذیرفت و همه سرمایه اش را برای نجات مسلمانان و حمایت از اسلام صرف کرد. آن زمان که کفار قریش در برابر رسول خدا(ص) همه نیروهای خود را به کار بست تا او را از دعوتش باز دارد و پیوسته به آزار و اذیت پیامبر و مسلمانان مبادرت می‌کرد و حضرت رسول(ص) از سختی‌ها و مشکلات رنج می‌برد، در کنارش همسری بود که از بار اندوه هایش بکاهد و در غمش شریک باشد و موجب تسلای او گردد، او را کمک نماید، تنها خدیجه زن با ایمان و گرانمایه اش بود که یاور و وزیر و شریک رسول خدا(ص) بود و به رغم وجود امکانات فراوان با همه سختی‌های زندگی و سرزنش زنان قریش، شرایط را تحمل کرد و در کنار رسول خدا(ص) ماند و دست از حمایت آن حضرت برنداشت.

ولایت مداری و معرفت
علامه مجلسی درباره علاقه و محبت حضرت خدیجه(س) به علی‌بن ابی‌طالب نقل می‌کند که پس از ازدواج پیامبر(ص) با خدیجه(س)،  که همزمان بود با تولد حضرت علی(ع)، رسول خدا(ص) با خدیجه(س) درباره دوستی و محبت علی بن ابی طالب صحبت فرمود. خدیجه(س) به علی(ع) محبت فراوان داشت و برای آن حضرت به وسیله خدمتکارانش، لباس و ملزومات می‌فرستاد. مردم می‌گفتند: این علی برادر محمد و محبوب ترین فرد نزد او و نور چشم خدیجه است. الطاف و محبت‌های خدیجه روز و شب و صبح و عصر به خانه ابوطالب روان بود. آن زمان که به سبب تنگدستی ابوطالب نزدیکان، عهده دار نگهداری از پسران او شدند، خدیجه(س) همگام با رسول خدا(ص) علی بن ابی طالب را به فرزندی پذیرفت.

روزی رسول خدا(ص) خدیجه را خواست و در کنار خود نشاند و فرمود: این جبرئیل است و می‌گوید از برای اسلام شروطی است: 1- اقرار به یگانگی خداوند متعال؛ 2- اقرار به رسالت رسولان؛ 3- اقرار به معاد و عمل به اصول و مهمات این شریعت و احکام آن؛ 4- اطاعت اولی الامر و ائمه طاهرین از فرزندان او یک به یک به همراه برائت از دشمنان ایشان. حضرت خدیجه به همه آنها اقرار  و تصدیق کرد.

از آن حضرت نقل شده که گفت: شنیدم رسول خدا(ص) فرمود: خداوند 9 خصلت درباره علی عنایت فرمود. سه خصلت در دنیا و سه خصلت در آخرت. درمورد سه خصلت دیگر، من از دو تای آن در امانم و از یکی از آنها بیمناکم. خدیجه گفت: پدرو مادرم فدایت ای رسول خدا! آن 9 چیز چیست؟ به من بگو. پیامبر فرمود: آن سه تای مربوط به دنیا عبارتند از: ادا شدن دینم، کامل شدن زمانم و پوشیده شدن زشتی هایم. سه تای مربوط به آخرت عبارتند از: تکیه زدن در روزی که شفاعتم گشاینده است، ایستادنم در کنار حوضم و هدایت کردن امتم به طرف بهشت. آن دو که من از آنها در امانم، عبارتند از: عدم ضلالت امت پس از هدایت و دیگر اینکه نمیرم تا خداوند آنچه به من وعده داده به من بدهد و آن یکی که از آن بیمناکم عملی است که قریش بعد از من مرتکب خواهند شد.

مادری لایق
حضرت خدیجه(س) در طول حیات خود مادر 4 دختر و 2 پسر بوده است. آن بانو دخترانی چون زینب، رقیه و ام کلثوم و فاطمه(س) را به دنیا آورد و تربیت کرد. سه دختر او در دوران مکه اسلام آوردند و برای پیوستن به مسلمانان به مدینه هجرت کردند. پاکی و طهارت و ایمان قوی او چنان بود که خداوند فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را به ایشان عطا فرمود. زهرایی که نور آسمان ها و زمین بود، فاطمه‌ای که عامل نجات پیروانش است، مادر و ریشه پدرش بود، هم کفو علی‌بن ابی‌طالب بود، مادر 11 امام معصوم علیهم السلام بوده است. فرزندی که در دوران جنینی با مادر صحبت می‌کرد و مادر را از تنهایی رها می‌نمود و به او آرامش می‌داد. مادر حسین بن علی و زینب کبری است. آنها که صبر و مقاومت را از مادر و پدر خود آموخته بودند.

حضرت خدیجه(س) در کلام رسول الله(ص)
از ابن عباس نقل شده که گفت: خط رسول الله فی الأرض أربعه خطوط، فقال: «أفضل نساء أهل الجنه خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد و مریم ابنه عمران و آسیه بنت مزاحم أمرأه فرعون.» از علی بن ابی طالب نیز نقل شده که شنیدم رسول الله(ص) فرمود: «خیر نسائها خدیجه بنت خویلد و خیر نسائها مریم بنت عمران.»

رسول خدا(ص) چهار خط  روی زمین کشید و فرمود: آیا می‌دانید این خطوط چیست؟ گفتند خدا و رسولش بهتر می‌دانند. فرمود: بهترین زنان بهشت خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد و مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم و همسر فرعون هستند. نیز ابن اثیر به سند خود از انس از پیامبر(ص) نقل می‌کند که فرمود: «خیر نساء العالمین: مریم بنت عمران، آسیه بنت مزاحم، خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد»پیامبر(ص) فرمود: «أتانی جبرئیل فقال هذه خدیجه فاقرأ من ربها سلام و بشرها بیت فی الجنه»جبرئیل نزد من آمد و گفت این خدیجه است که نزد تو می‌آید از طرف پروردگار و من بر او سلام گوی و او را به خانه‌ای از جواهر در بهشت – که سرو صدا و رنجی در آن نباشد- بشارت ده. این کلام از قول عایشه هم نقل شده است. ابو موسی نقل می‌کند که پیامبر(ص) فرمود: «کمل من الرجال کثیر و لم یکمل من النساء غیر مریم بنت عمران و آسیه امرأه فرعون و خدیجه بنت خویلد.»
رسول خدا(ص) فرمود: «هذه خدیجه قد اتتک معها اناء فیه ادام»

حضرت خدیجه(س) در بیان عایشه
عایشه گفت: «ما غرت علی نساء النبی الا علی خدیجه و انی لم ادرکها. کان رسول الله اذا اذبح الشاه فیقول ارسلوا الی اصدقاء خدیجه.» همو گفت: تا هنگامی که خدیجه از دنیا رفت، پیامبر(ص) هرگز با زنی ازدواج نکرد.

عایشه می‌گفت: رسول خدا هروقت می‌خواست از خانه خارج شود، خدیجه را یاد می‌کرد و ستایش می‌کرد.  روزی از او یاد کرد، حسد بردم و گفتم: او جز پیر زنی نبود؟ خدا بهتر از او به شما عوض داده است. پیامبر خشمگین شد و گفت: نه به خدا قسم که بهتر از او به من نداده است. خدیجه به من ایمان آورد هنگامی که مردم مرا انکار کردند، او مرا تصدیق کرد، آنگاه که مردم تکذیب نمودند. او با مال خود مرا یاری کرد. خداوند از میان همسران فقط از خدیجه به من فرزند داد.  همو می‌گوید: پیامبر او را بسیار یاد می‌کرد، حتی گوسفند سر می‌برید و قطعات آن را برای دوستان خدیجه می‌فرستاد.

وفات
پس از بازگشت از دوران محاصره سخت شعب مکه، در همان سالی که ابوطالب از دنیا رفت در رمضان سال دهم بعثت یعنی سه سال قبل از هجرت حضرت خدیجه در سن 65 سالگی دنیا را وداع کرد. رسول الله(ص) آن حضرت را در حجون دفن نمودند.

* اوقیه وزن معادل هفت مثقال بوده است. امروزه متعارف 71/0درهم است. این میزان معادل حدود 500 درهم یعنی 260 مثقال نقره است.
منابع در روزنامه موجود است