دنیا چگونه می‌تواند مقدمه آخرت باشد؟

بر این دعاها شرح‌هایی نوشته شده است از جمله مرحوم حجت‌الاسلام سیدعلی نجفی که در نیمه‌های شب‌های ماه مبارک رمضان سال 1409 هجری قمری در مسجد قندی تهران ایراد شده است.

حجت‌الاسلام سیدمحمدعلی نجفی یزدی در سال 1326 هجری شمسی در شهر عارف‌پرور نجف اشرف به دنیا آمد. نامش را به نام مولایش امیرالمؤمنین (ع) علی گذاشتند. پدرش سیدمحمد باقر روحانی بزرگوار و اهل علم بود و جدش سیدعبدالحی در یزد صاحب کرامات بود. وی تحصیلات مقدماتی خود را در نجف گذراند و در 17 سالگی به ایران آمد، ابتدا در مجلس درس آیت‌الله مجتهدی شرکت کرد و سپس از درس اخلاق آیت‌الله حق‌شناس بهره جست و درس‌های اخلاقی پرشور و برنامه‌های سلوکی آیت‌‌الله حق‌شناس او را جذب کرد. پدرش مکرر به عتبات عالیات سفر می‌کرد در یکی از این سفرها سیدعلی که با پدر همراه بود در حرم حضرت علی (ع) در سن 19 سالگی به دست پدر، معمم شد.

سیدمحمدعلی نجفی یزدی مدتی را در تهران در بیت علامه امینی زندگی کرد. آیت‌الله امینی (ره) همیشه در مقابل این سید عظیم‌الشأن از جای خود برمی‌خواست و دست او را به احترام مقام سیادت می‌بوسید.

وی به زیارت جامعه، مناجات شعبانیه و مناجات خمسه عشر علاقه فراوانی داشت و آن روزها که هنوز خواندن دعای عرفه در فضای باز مرسوم نشده بود این مجلس را برگزار می‌‌کرد.

سیدمحمدعلی نجفی یزدی در سال 1371 هجری شمسی در حالی که بیش از 46 بهار از زندگی‌اش نگذشته بود به دیار باقی شتافت.

گزیده‌ای از شرح دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان را در ادامه می‌خوانیم:

«اللهمّ اهْدِنی فیهِ لِصالِحِ الأعْمالِ واقْـضِ لی فیهِ الحَوائِجَ والآمالِ یا من لا یَحْتاجُ الى التّفْسیر والسؤالِ یا عالِماً بما فی صُدورِ العالَمین صَلّ على محمّدٍ وآلهِ الطّاهِرین.»

خدایا راهنمایی‌ام کن در آن به کارهاى شایسته و اعمال نیک و برآور برایم حاجت‌ها و آرزوهایم اى که نیازى به سویت تفسیر و سؤال ندارد اى داناى به آنچه در سینه‌هاى جهانیان است درود فرست بر محمد و آل او پاکیزگان.

مطابقت اعمال صالح با هدف

برای هر کسی صالح اعمال فرق می‌کند. صالح عمل هر کسی با هدفش مطابقت دارد. هر هدفی که داری، باید عملت بر وفق آن هدف باشد، این صالح عمل تو است و به همین دلیل این قدر اختلاف پیدا می‌شود. در حدیث دارد «‌حسنات الابرار سیئات المقربین».

بعضی از اعمال هست که نسبت به بعضی افراد حسنات است ولی برای بعضی دیگر سیئات محسوب می‌شود. برای اینکه ابرار یک هدفی دارند و مقربین یک هدف بالاتری دارند و لذا باید ملاحظه هدفشان را هم بکنند و عملشان با هدفشان صلاحیت داشته باشد قرآن می‌فرماید:

«فمن کان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملاً صالحاً و لا یشرک بعباده ربه احدا»

خدا می‌فرماید: ای مومنین، اگر کسی از شما هدفش این است که به ملاقات خدا برسد. این آرمان بلندش است، باید عملی انجام بدهد که صلاحیت این هدف را داشته باشد. بعد اجمالاً می‌فرماید که آن عمل صالح این است که لااقل باید در عبودیت و عبادت خدای خود احدی را در دل خود راه ندهد چون در این صورت او را راه نمی‌دهند.

حرام بودن دنیا بر اهل آخرت و آخرت بر اهل دنیا

کسی که آن هدف بلند لقاء‌الله را نشانه گرفته است، اگر احدی یا چیزی در دلش باشد، این عمل، عمل صالح نیست. هر چند ممکن است همین عمل برای افرادی غیر از او صالح باشد. در روایت است که: «الدنیا حرام علی اهل الاخرة» دنیا برای اهل آخرت حرام است. اگر کسی دنیاپرستی کند، باید از بهشت و آخرت چشم بپوشد مگر اینکه دنیا در راستای آن هدف باشد که در این صورت این دنیا دنیای مذموم نیست و مقدمه آخرت است.

در روایت داریم که امیرالمؤمنین (ع) دیدند شخصی منزل وسیعی دارد، حضرت فرمودند:‌ این منزل وسیع را می‌خواهیم چه کنی؟! البته بعد حضرت توضیح دادند و فرمودند که اگر برای دنیاطلبی باشد خیلی بد است والا اگر تو از همین هم هدف اخروی داری عیبی ندارد. بله، ممکن است کسی برای رسیدن به اهداف اخروی از امکانات دنیوی استفاده کند. البته اینجا لغزشگاه است و شیطان هم اینجا سر مؤمنین را شیره می‌مالد. این حرفی است که به همه مؤمنی می‌گوید، بعد پای آنها را به دنیا می‌کشد حرفی درست ولی خطرناک است. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: اگر هدف اخروی داشته باشی، عیب ندارد اما اگر هدفت دنیا باشد، این نوع دنیا «حرام علی اهل الاخره» اگر کسی آخرت را می‌خواهد نباید دنیاپرستی کند. «والاخره حرام علی اهل الدنیا» آخرت هم برای اهل دنیا حرام است. امیرالمؤمنین (ع) به ما عنایتی کن و آن قدری از نورت بر دل ما بتابان که لااقل خودمان را از دل بیرون کند. درد ما تا اینجا دوا می‌شود.

خواستن حوائج بزرگ از خداوند

«و اقض لی فیه الحوائج و الامال»،‌ خدایا حوائج و آمال ما را برآور، این بستگی به خودت دارد بیشتر از این به تو نمی‌دهند و بیش از این هم دعا معنا ندارد. آمال و حوائجت چیست؟ البته گاهی وقت‌ها انسان آمال و آرزویش بلند است و آمالش را گم کرده است چیز که ما امیدوار کرده این است که شاید ما آمال اصلی خود را گم کرده‌ایم والا این آمال کوتاهی که داریم همه خراب است خدا نکند که آمالمان دنیا باشد امام (ع) دعا می‌کردند:

«و لا تجعل الدنیا اکبر همنا و لا مبلغ علمنا»

«خدایا، دنیا را همت بزرگ و منتهای علم ما قرار نده»

خدا نکند آمال انسان دنیایی باشد و مخصوصاً در این شب‌ها حاجت‌های کوچک از خدا بخواهد، امام معصوم (ع) به درگاه خدا عرضه می‌دارد:

«یا رب ان لنا فیک أملاً‌ طویلاً‌ کثیراً»؛

«خدای من در تو آرزوهای درازی دارم»

وقتی آرزو بزرگ شد و انسان طلب کرد، آن وقت باید بگوید «و اقض لی فیه الحوائج و الامال» خوب نیست کسی از خدا غیر خدا بخواهد. غیر خدا خیلی کم است. از خدا غیر خدا را نخواهید. چون انسان همه مراحل هستی را دارد، بالاخره صدها حاجت دارد. یک موقع حاجتش یک لقمه نان است،‌مانعی هم ندارد، فرمود: غیر از ما کسی را نداری، حتی نمک آش خود را هم از ما بخواهید منتها نباید این حاجت‌های کوچک هم تو باشد انسان نمی‌تواند بدون هم باشد، تو هم داری و باید کار کنی ولی نباید آن اکبر هم تو باشد و واقعاً بعضی چیزها از روی ناچاری است.

«یا من لا یحتاج الی التفسیر و السوال»‌ یعنی خدا،‌نیاز نیست ما این قدر ناله بزنیم چون این‌ها را باید برای کسی گفت که نمی‌داند و باید گفت که من بیچاره‌ام. درمانده‌ام، نان ندارم، زن و بچه‌ام گرسنه‌ام و صد چیز بگوید تا آن شخص کمی تفهیم شود و رحمی کند اما خدایا تو خودت بدون بیان و تفسیر می‌دانی و نیاز به التماس من نداری. «یا عالما بما فی صدور العالمین» ای خدایی که از قلوب همه عالمیان با خبر هستی حضرت سیدالشهدا (ع) در دعای عرفه به خدا عرض می‌کنند:

«کیف اترجم بمقالی و هو منک برز الیک»

«مولای من، من چگونه دردم را به زبان بیاورم در حالی که هر چه بگویم تو از قبل آن را می‌دانی»

گفت:

گر خوانمت از سینه سوزان شنوی / ور دم نزنم زبان لالان دانی

خدایا، ما که همیشه هم موفق نمی‌شویم بگوییم گرفتار تاریکی هستیم. حالا سحر ماه رمضانی پیش آمده که به تو التماس بکنیم و الا صبح تا شب مشغول زندگیمان هستیم و وقت گفتار نداریم.