نقش قیام خراسانی و پرچم‌های سیاه از خراسان در ظهور

در بین روایات شیعه به بحث قیام خراسانی و همچنین پرچم‌های سیاهی که از جانب خراسان حرکت می‌کنند، بارها اشاره شده است. اصل اشاره به خراسانی و پرچم‌هایی که از خراسان حرکت می‌کنند در روایات مسلم است (به عنوان مثال آیت الله طبسی که یکی از متخصصین روایات مهدویت است در این‌باره می‌فرماید: به نحو تواتر اجمالی _اگر به این حد برسد_ یا لااقل استفاضه ثابت است). و همانطور که از اسم او مشخص است و از روایاتی که حرکت پرچم‌های سیاه از خراسان را مقدمه ظهور می‌داند، بر می‌آید این شخص کسی است که نسبتی با ایران و خراسان دارد، گرچه در مصداق این فرد بین علماء اختلاف است و هنگامی که می‌گویند پرچم خراسانی یا یمانی یا سفیانی، چنانچه در روایات به آن اشاره شده است، حاکی از عِده و عُده برای این افراد است و اینکه اینها قله‌ای هستند که دامنه و لشکریانی دارند.

متن روایت 1

عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع أَنَّهُ سَمِعَهُ یَقُولُ:

لَا بُدَّ أَنْ یَمْلِکَ بَنُو الْعَبَّاسِ فَإِذَا مَلَکُوا وَ اخْتَلَفُوا وَ تَشَتَّتَ أَمْرُهُمْ خَرَجَ عَلَیْهِمُ الْخُرَاسَانِیُّ وَ السُّفْیَانِیُّ هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ یَسْتَبِقَانِ إِلَى الْکُوفَةِ کَفَرَسَیْ رِهَانٍ هَذَا مِنْ هَاهُنَا وَ هَذَا مِنْ هَاهُنَا حَتَّى یَکُونَ هَلَاکُهُمْ عَلَى أَیْدِیهِمَا أَمَا إِنَّهُمَا لَا یُبْقُونَ مِنْهُمْ أَحَداً أَبَداً.

منبع

الغیبه نعمانی، ص259

متن روایت 2

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: خُرُوجُ الثَّلَاثَةِ السُّفْیَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ وَ لَیْسَ فِیهَا رَایَةٌ أَهْدَى مِنْ رَایَةِ الْیَمَانِیِّ لِأَنَّهُ یَدْعُو إِلَى الْحَقِّ.

منبع

ارشاد، ج2، ص375

الغیبه طوسی، ص446-447

اعلام الوری، ص458

الجرائج و الجرائح، ج3، ص1163

کشف الغمه، ج2، ص460

صراط المستقیم، ج2، ص250

متن روایت 3

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ:

إِذَا رَأَیْتُمْ نَاراً مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ شِبْهَ الْهُرْدِیِّ الْعَظِیمِ تَطْلُعُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ سَبْعَةً فَتَوَقَّعُوا فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ ع إِنْ شَاءَ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیم‏ ... وَ قَالَ: لَا بُدَّ لِبَنِی فُلَانٍ مِنْ أَنْ یَمْلِکُوا فَإِذَا مَلَکُوا ثُمَّ اخْتَلَفُوا تَفَرَّقَ مُلْکُهُمْ وَ تَشَتَّتَ أَمْرُهُمْ حَتَّى یَخْرُجَ عَلَیْهِمُ الْخُرَاسَانِیُّ وَ السُّفْیَانِیُّ هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ یَسْتَبِقَانِ إِلَى الْکُوفَةِ کَفَرَسَیْ رِهَانٍ هَذَا مِنْ هُنَا وَ هَذَا مِنْ هُنَا حَتَّى یَکُونَ هَلَاکُ بَنِی فُلَانٍ عَلَى أَیْدِیهِمَا أَمَا إِنَّهُمْ لَا یُبْقُونَ مِنْهُمْ أَحَداً.

ثُمَّ قَالَ ع: خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی‏ شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ نِظَامٌ کَنِظَامِ الْخَرَزِ یَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضا.

منبع

الغیبه نعمانی، صص253-256

بحارالانوار، ج52، ص232

متن روایت 4

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَنْزِلُ الرَّایَاتُ السُّودُ حَتَّى تَخْرُجَ مِنْ خُرَاسَانَ إِلَى الْکُوفَةِ فَإِذَا ظَهَرَ الْمَهْدِیُّ ع بَعَثَ إِلَیْهِ بِالْبَیْعَة.

منبع

الغیبه(شیخ طوسی)، ص452

متن روایت 5

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: سُئِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى: «فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ»(مریم/37)؟

فَقَالَ: انْتَظِرُوا الْفَرَجَ مِنْ ثَلَاثٍ.

فَقِیلَ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَا هُنَّ؟

فَقَالَ: اخْتِلَافُ أَهْلِ الشَّامِ بَیْنَهُمْ وَ الرَّایَاتُ السُّودُ مِنْ خُرَاسَانَ وَ الْفَزْعَةُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ.

فَقِیلَ: وَ مَا الْفَزْعَةُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ؟

فَقَالَ: أَ وَ مَا سَمِعْتُمْ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْقُرْآنِ: «إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ»(شعراء/4) هِیَ آیَةٌ تُخْرِجُ الْفَتَاةَ مِنْ خِدْرِهَا وَ تُوقِظُ النَّائِمَ وَ تُفْزِعُ الْیَقْظَانَ.

لغات مشکل

الْفَزْعَةُ: ترس و وحشت

تُخْرِجُ الْفَتَاةَ مِنْ خِدْرِهَا: دوشیزگان و پرده‌نشینان از پس پرده بیرون می‌کشد

تُوقِظُ النَّائِمَ: خواب را بیدار می‌کند

تُفْزِعُ الْیَقْظَانَ: بیدار را به وحشت می‌آورد

منبع

الغیبة للنعمانی، ص251-252

متن روایت 6

امام باقر ع: (ایشان در ضمن سفارشاتی که به جابر بن یزید دارند شروع می‌کنند به ذکر برخی از علائم ظهور قائم اهلبیت ع و نقل وقایعی که نزدیک به ظهور رخ می‌دهد که یکی از آن وقایع را پرچم‌های خرسان به همراه فردی از اصحاب قائم ع است که به جنگ با سفیانی می‌روند) إِذْ أَقْبَلَتْ رَایَاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَانَ وَ تَطْوِی الْمَنَازِلَ طَیّاً حَثِیثاً وَ مَعَهُمْ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ.

منبع

الغیبة للنعمانی، ص280