چهار نکته درباره عذاب کافران در قیامت/ تنها راه رهایی از خشم خدا

آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه ذیل آیه 37 سوره مبارکه «تحریم» و آیه 47 سوره مبارکه «زمر» به شدت عذاب در قیامت اشاره کرده است که متن آن در ادامه می‌آید؛

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

«یُرِیدُونَ أَن یَخْرُجُوا مِنَ النَّارِ وَمَا هُم بِخَارِجِینَ مِنْهَا ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّقِیمٌ؛ پیوسته مى‌خواهند از دوزخ خارج شوند، ولى آنها نمى‌توانند از آن خارج گردند و براى آنها مجازاتى پایدار است».(مائده/ 37)

خداوند به مؤمنان دستور تقوا و جهاد و تهیه وسیله مى‌داد، در این آیه، به عنوان بیان علت دستور سابق به سرنوشت افراد بى‌ایمان و آلوده اشاره کرده، مى‌فرماید:

«افرادى که کافر شدند اگر تمام آنچه روى زمین است و همانند آن را داشته باشند تا براى نجات از مجازات روز قیامت بدهند از آنها پذیرفته نخواهد شد و عذاب دردناکى خواهند داشت» (إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ ما فِی الأَرْضِ جَمیعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لِیَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذابِ یَوْمِ الْقِیامَةِ ما تُقُبِّلَ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ).

مضمون این آیه در سوره‌هاى «زمر» آیه 47، «رعد» آیه 18، و «یونس» آیه 54 نیز آمده است، منتها هر کدام با عنوان خاص، مثلاً در سوره «زمر» مى‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ لِلَّذِیْنَ ظَلَمُوا...»، و در سوره «رعد» مى‌فرماید: «وَ الَّذِیْنَ لَمْ یَسْتَجِیْبُوا لَهُ...»، و در سوره «یونس» مى‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ لِکُلِّ نَفْس ظَلَمَتْ...» که البته قابل ارجاع به یک معنى است و این نهایت تأکید در مسأله مجازات‌هاى الهى را مى‌رساند که با هیچ سرمایه و قدرتى از سرمایه‌ها و قدرت‌ها نمى‌توان از آن رهایى جست، هر چند تمام سرمایه‌هاى روى زمین، یا بیش از آن باشد، تنها در پرتو ایمان و تقوا و جهاد و عمل صالح مى‌توان رهایى یافت.

سپس به دوام این کیفر اشاره کرده، مى‌گوید: «آنها پیوسته مى‌خواهند از آتش دوزخ خارج شوند ولى توانایى بر آن را ندارند و کیفر آنها ثابت و برقرار خواهد بود» (یُریدُونَ أَنْ یَخْرُجُوا مِنَ النّارِ وَ ما هُمْ بِخارِجینَ مِنْها وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقیمٌ).

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

«وَلَوْ أَنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لَافْتَدَوْا بِهِ مِن سُوءِ الْعَذَابِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ۚ وَبَدَا لَهُم مِّنَ اللَّهِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَحْتَسِبُونَ؛ اگر ستمکاران تمام آنچه را روى زمین است مالک باشند و همانند آن بر آن افزوده شود، حاضرند همه را فدا کنند تا از عذاب شدید روز قیامت رهایى یابند و از سوى خدا براى آنها امورى ظاهر مى شود که هرگز گمان نمى کردند». (زمر/ 47)

خداوند در این آیه نیز مى‌رماید: «در آن روز اعمال زشتى را که انجام داده‌اند، براى آنها ظاهر مى‌شود» (وَ بَدا لَهُمْ سَیِّئاتُ ما کَسَبُوا).

«و آنچه را به باد استهزا مى‌گرفتند، بر سر آنها مى‌آید» (وَ حاقَ بِهِمْ ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ).

در حقیقت، چهار موضوع، در ارتباط با مشرکان و ظالمان در این آیات بیان شده است:

نخست این که: هول و وحشت عذاب الهى در آن روز، به قدرى زیاد است که اگر دو چندان تمام ثروت و اموال روى زمین را در اختیار داشته باشند، همه را مى‌دهند، تا از عذاب رهایى یابند، اما در آنجا معامله‌اى صورت نمى‌گیرد.

دیگر این که، انواعى از مجازات الهى که هرگز به فکر آنها خطور نمى‌کرد در برابر آنان ظاهر مى‌شود.

سوم این که، سیئات اعمالشان در برابر آنها حضور پیدا مى‌کند و تجسم مى‌یابد.

چهارم آن که، آنچه را در مورد معاد شوخى مى‌پنداشتند به صورت واقعیت عینى مى‌بینند، و تمام درهاى نجات، به روى آنها بسته مى‌شود.