آيا پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ با بزرگان قوم برخورد احترام آميزي داشت؟

پاسخ :

سيرة پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ براي مسلمانان بعنوان بهترين الگوي زندگي است، تمام رفتار و گفتار آن حضرت و تمام روابط و جزء جزء زندگي آن حضرت بعنوان اسوه معرفي شده. با اين سيره و روش هر كس حركت كند به منتهي درجه كمال انساني خواهد رسيد، هر كس قدم به قدم با آن حضرت حركت كند و پاي در جاي پاي آن حضرت كه نشان آن خط سير اهل بيت آن حضرت است بگذارد به بالاترين پله هاي ترقي كه ملاقات با پروردگار است خواهد رسيد.
بزرگان قوم در هر عرف و اجتماعي داراي احترام ويژه اي هستند و افراد يك قبيله و قوم نسبت به او به ديده احترام و تقديس مي نگرند اين يك رسم و سنت پذيرفته شده در بين تمام ملل جهان است كه به عنوان يك فرهنگ عمومي در تمام جهان از مقبوليت برخوردار است. تحقير و خوار شمردن اين بزرگان بمنزله تحقير تمام افراد يك قوم است، چون بزرگ و رئيس قبيله و قوم بعنوان سنبل عزت و افتخار و رهبر قوم است.
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ با آشنايي كامل از اين سنن اجتماعي و هنجارهاي فرهنگي اقوام مختلف عرب و غير عرب آنها را رعايت مي فرمود و در نامه ها و دعوتهاي خصوصي و عمومي در امر رسالت و در استقبال از بزرگان قبايل تمام آداب ‌و سنتهاي رايج و به اصطلاح امروز آداب ديپلماسي را رعايت مي نمود و با هيبت خاص و احترام برخورد مي كرد. آداب تمام انسان ها در نگرش پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و جهان بيني آن حضرت داراي احترام بودند و اين بينش پيامبر اكرم بر گرفته از وحي بود كه به كرامت بني آدم و حرمت او تمام آفرينش را در تسخير او قرار داده است.[1]
بنابراين اصل احترام به انسان يك قانون فراگير الهي است. مگر اينكه انسان با اعمال خود اين قانون و لطف را از بين ببرد و نوع روابط را دگرگون كند.
پيامبر اكرم و تمام انبياي الهي براي شرافت و كمال انسان و به خاطر هدايت انسان مبعوث شده اند و غايت بعثت آنها همين هدف بوده است كه در راستاي اين هدف حرمت و كرامت انسان حفظ شود.[2]
بنابراين برخورد پيامبر اكرم بطور عمومي با مردم احترام آميز بود و اين احترام پيامبر بر بزرگان قوم نيز به منزله احترام پيامبر به مردم بوده است چون پيامبر با رعايت احترام بزرگان مردم در حقيقت ارزش و احترام به فرهنگ و سنت مردم و اقوام و قبايل را رعايت مي كرد و در حقيقت اين احترام پيامبر در نهايت برگشت به احترام به مردم دارد. كه به خوبي در سيرة‌نبوي محسوس است كه نمونه هايي از دين تجلي اخلاق عظيم پيامبر اكرم را متذكر مي شويم.
1. در سريّة امير مومنان به قبيله طيّ خاندان حاتم طلائي توسط آن حضرت با احترام به مدينه به حضور پيامبر آورده شدند. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ دختر حاتم را مورد عفو و بخشش قرار داد و او را آزاد كرد و همراه جوايزي با افرادي مورد اعتماد به نزد برادرش به شام فرستاد و او برادرش عديّ را به آمدن به سوي پيامبر و ايمان آوردن وادار كرد و از برخورد پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ ديد خوبي نسبت به اسلام پيدا نمود.[3]
2. عدي بن حاتم با ديدن اين بزرگواري رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ در مسجد به حضور پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ شرفياب شد چون سلام كرد رسول خدا پرسيد اين مرد كيست؟ گفت عدي بن حاتم. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ او را به خانه برد و براي او زيراندازي عالي ـ در برخي از منابع آمده است كه آن حضرت عباي خود را از دوش برداشت و براي او زيرانداز نمود ـ انداخت و او را بر روي آن نشاند و خودش بر روي زمين و روي خاك نشست و اسلام را بر وي عرضه كرد و او اسلام آورد، پس از سلام آوردنش رسول خدا بر او مسؤليتي داد و او را مأمور صدقات (خمس و زكات) در بين قوم خودش نمود.[4]
3. هر گاه افراد و بزرگان قبايل براي تشرف به اسلام به حضورش مي رسيدند براي آنها جوايزي مي داد و با اكرام و احترام از آنها استقبال مي نمود (چنانكه رسم ديپلماسي اين است كه به مهمانان هدايا و جوائزي مي دهند) ‌رؤساي قبايل يمن وقتي به حضورش رسيدند پس از قبول اسلام به هر يك پنج اوقيه نقره جائزه داد.[5]
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ به تمام مهمانان و رؤساي قبايل كه به حضورش مي رسيدند احترام مي نمود و پس از قبول اسلام به آنها جوائزي هديه مي داد. اين شيوه رفتار پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ با تازه مسلمانان بود. آنحضرت به رؤساي قبايل احترام بيشتري مي نمود تا دلشان را به اسلام نزديك تر نمايد.[6]
بزرگان قبايل و قوم را چون مورد احترام مردم بودند، احترام مي نمود چون اخلاق و رفتار پيامبر نسبت به مردم بسيار احترام آميز بود.
براي مطالعه بيشتر به كتاب تاريخ اسلام دكتر سيد جعفر شهيدي و كتاب سيره پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نوشته جعفر مرتضي عاملي مراجعه بفرمائيد.
قرآن دربارة خلق نيكوي پيامبر چنين مي فرمايد:
انك لعلي خلق عظيم؛ اي پيامبر به راستي تو داراي رفتار و اخلاق بسيار نيكويي هستي
«در جواني پاك بودن شيوة پيغمبر است»

---

• [1] . ولقد كرمنا بني آدم...سورة اسراء 70.
• [2] . سوره جمعه آيه2.
• [3] . ابن سعد، طبقات، چاپ بيروت، 1376ق، ج2، ص 164.
• [4] . همان، ج1، ص 322، و ابن هشام، سيره، چاپ بيروت، ح4، ص 225 ـ 227، و ابن اثير البدايه و النهايه چاپ بيروت، دارالكتب الاسلاميه، ج5، ص 63.
• [5] . ابن هشام، پيشين، ج4، ص 224.
• [6] . ر.ك: آيتي تاريخ پيامبر اسلام، چاپ ششم، تهران، دانشگاه تهران، 78، ص 537.
• اندیشه قم