کتاب امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام چیست و کجاست؟

بی شک پر افتخارترین فرد مرتبط با پیامبر اکرم صلّی‌الله علیه و آله از حیث بهره‌مندی از تربیت آن حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام است. چرا که کودکی خود را نزد آن حضرت و در منزل ایشان گذراند، اول مردی بود که به آخرین پیامبر خدا ایمان آورد و در همان جلسه نیز به مقام وصایت پیامبر اکرم منصوب شد.

یکی از افتخارات مهم حضرت علی علیه‌السلام این است که ایشان اولین کاتب قرآن کریم هستند. حجت‌الاسلام سیدمحمدکاظم طباطبایی در درسنامه تاریخ حدیث درباره کیفیت این موضوع می‌نویسد: امام علی علیه‌السّلام علاوه بر کاتب خاص قرآن بودن، نخستین نویسندۀ تفسیر مأثور و دیگر نکات قرآنی بود. ایشان در این باره می‌فرماید: «هیچ آیه‌ای از قرآن بر پیامبر نازل نشد مگر این که ایشان آن را بر من قرائت کرد، آنگاه بر من دیکته کرد. من نیز آن را به خط خویش نگاشتم و پیامبر صلّی‌الله علیه و آله تفسیر، تأویل، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و خاص و عام آیه را به من آموخت».

اوّلین مجموعه‌ای که امام علی علیه‌السّلام پس از رحلت پیامبر صلّی‌الله علیه و آله و فراغت از تجهیز، غسل، کفن و دفن جمع‌آوری کردند؛ قرآنی با حواشی گوناگون بود و در آن به عام و خاص، مطلق و مقید، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، سنن و آداب، اسباب نزول آیات اشاره کرده بودند.

این مجموعه، کتاب بسیار بزرگی بوده است که از ودایع امامت و از مبادی علوم ائمّه علیهم‌السّلام محسوب می‌شود. این کتاب در اختیار تودۀ مردم قرار نگرفته و تنها بعضی از خواص اصحاب آن را دیده‌اند.

شیوۀ تدوین این کتاب بدین صورت بوده است که پیامبر صلّی الله علیه و آله مطالب مختلفی را بر امام علی علیه‌السّلام املا می‌کردند و آن حضرت نیز آنها را به رشتۀ تحریر در می‌آوردند.

امام علی علیه‌السّلام در مورد محتوای این کتاب فرموده‌اند: تمام آیاتی که بر پیامبر نازل شد با املای پیامبر و خط خودم در نزد من است. تأویل تمام آیات نازل شده، حلال‌ها و حرام‌ها، حدّ، حکم و هر چیزی که امّت تا روز قیامت به آن محتاج است نگاشته شده با املای پیامبر و خط من موجود است.