مروری بر کلماتی که معنای امامت در واقعه غدیر از آن استنباط می‌شود

پیامبر(ص) آن چه را که در روز غدیر خم ایراد کرده بنابر نقل مشهور از واژه «مولی» استفاده کرد اما بنابر نقل دوم از واژه «ولیّ» استفاده کرد، بنابر نقل سوم از واژه «اَوْلی» بهره گرفت.

واژه‌های «ولیّ» و «اَولَی» به ولایت و امامت علی(ع) به روشنی و شفافیت کامل دلالت دارد امّا بنا به نقل مشهور که واژه «مولی» در سخنان پیامبر آمده است، نیز مشکلی وجود ندارد. این واژه بدون کوچک‌ترین شبهه‌ای بر ولایت و امامت علی(ع) دلالت دارد، چنان که یاران پیامبر و مخاطبان اصلی این سخن در غدیر خم معنای ولایت و امامت را فهمیده‌اند.

برخی از شواهدی که وجود دارد گویای این سخن است که مخاطبان پیامبر در غدیر خم از واژه «مولی» ولایت و امامت را فهمیده بودند:

1ـ حسان بن ثابت شاعر نامدار زمان پیامبر(ص) در مورد حدیث غدیر گفته است:

فقال له قُمْ یا علی فإنّی رضیتُک مِنْ بعدی إماماً و هادیاً.

در این شعر حسان بن ثابت به وضوح بیان کرده است که مراد از "مولی" امام و هادی و پیشوا است.

2ـ قیس بن سعد بن عباده، صحابی بزرگ پیامبر در مورد حدیث غدیر می‌گوید:

وعَلِیٌّ إمامنا و إمام لسوانا أتی به التنزیل

یوم قال النبی مَنْ کنتُ فهذا مولاه خطب جلیل

در این شعر هم "قیس" از مولی، امام فهمیده و آن را در شعر منعکس نموده است.

3ـ عمرو عاص که از صحابی پیامبر بود و با وجودی که در جبهه مخالف علی(ع) قرار داشت، در مورد حدیث غدیر می‌گوید:

و فی یوم غدیر خم رقی منبراً یبلغ و الرکب لم یرحل

ألستُ بکم منکم فی النفوس باَوْلَی؟ فقالوا بلی فافعلْ

فانحله امرة المؤمنین من الله مستخلف المستحل

و قال فمن کنتُ مولی له فهو له الیوم نعم الولی

در این شعر هم عمرو عاص با وجودی که در جبهه سیاسی مخالف امام علی(ع) قرار داشت، به روشنی از "مولی" به ولیّ و امام و امیر المؤمنین یاد می‌کند.

4 ـ‌ امام علی(ع) در شعری که برای معاویه نوشت و ارسال کرد، در مورد حدیث غدیر استدلال می‌کند و می‌گوید:

و أوجب لی ولایته علیکم رسول الله یوم غدیر خم

5ـ تبریک ابوبکر و عمر در روز غدیر: بعد از آن که پیامبر فرمود: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» ابو بکر و عمر به علی بن ابی طالب تبریک گفتند: «بخ بخ لک یابن ابی طالب اصبحتَ مولای و مولی کلّ مؤمن و مؤمنه».

این تبریک دلیل بر این است که ابو بکر و عمر هم از کلمه مولا، ولایت و امامت را فهمیده بودند.

6 ـ بعد از حادثه غدیر،‌یکی از دشمنان علی(ع) به نام حارث بن نعمان فهری (که از ولایت و امامت علی(ع) ناراحت شده بود) از پیامبر خواست که اگر بعد از این ولایت و امامت در دست علی قرار بگیرد، از خدا می‌خواهم که عذابی نازل کند و مرا از بین ببرد، که آیه «سأل سائل بعذاب واقع» در این مورد نازل شد.

بنابر این، حدیث غدیر با وضوح کامل به امامت علی(ع) دلالت دارد، لیکن پیروان مکتب خلفا برای توجیه خلافت خلفای ثلاث، به توجیهاتی رو آورده، از جمله گفته‌اند: مولی بر مقصود مذکور دلالت ندارد.

از این رو از هر لفظ دیگری نیز اگر استفاده می‌شد، باز می‌توانست به وسیله کسانی که در صدد تغییر ولایت و امامت بودند معنای دیگر استفاده شود، همان گونه که الفاظ دیگر به کار رفته در این معنا را (که قبل از واقعه غدیر و در حوادث گوناگون توسط پیامبر (ص) بیان شده بود) مورد تغییر و توجیهات دیگر قرار داده‌اند.