«علی‌اکبر(ع)» و «زهیر» رکورددارند

یکی از آسیب‌های مهم در عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع)،‌ بیان توصیفات اغراق‌آمیز و غلو درباره آمار و اعداد حادثه عاشوراست. به همین منظور، با استناد به کتاب «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا»‌ (زیر نظر حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی) برخی از این آمارها را بررسی می‌کنیم:

* تعداد لشکریان دشمن چند نفر بود

از مجموع اقوال مشهور درباره واقعه عاشورا می‌توان نتیجه گرفت شمار سپاهیان دشمن بین 20 هزار تا 30 هزار نفر بوده است؛ اما به نظر می‌رسد پذیرفتنی‌ترین گزارش در این میان،‌ دو روایت شیخ صدوق(ره) از امام سجاد(ع) و امام صادق(ع)،‌ یعنی 30 هزار نفر است؛ چرا که اگر چه برخی از راویان این دو روایت توثیق نشده‌اند،‌ با توجه به عنایت شیخ صدوق به این دو روایت و به لحاظ اینکه انگیزه‌ای برای جعل و تحریف در این زمینه وجود نداشته،‌ می‌توان گفت عدد 30 هزار نفر قابل پذیرش است.

* تعداد کشته‌های اشقیاء

شماری از منابع،‌ تعداد کشته‌های سپاه دشمن را 88 نفر (به جز مجروحان) نوشته‌اند؛ [1] اما این آمار نادرست به نظر می‌رسد؛ زیرا  شجاعت یاران امام و پیش گرفتن آنان از یکدیگر، به ویژه بنی‌هاشم برای جان‌نثاری در راه هدف مقدس پیشوایشان، چنان نمود و بروز داشته که حتی برخی از افراد سپاه دشمن را به اعتراف واداشته است.

ابن ابی‌الحدید می‌گوید: یکی از لشکریان یزید در پاسخ به این اعتراض که چرا با حسین(ع) می‌جنگید،‌ شجاعت یاران امام را چنین توصیف کرده است: «گروهی بر ما قیام کردند که دست‌هایشان بر قبضه‌های شمشیرشان بود و چون شیران شرزه از چپ و راست،‌ سواران شجاع را از پا در می‌آوردند و خویشتن را به کام مرگ افکنده بودند؛ نه امان می‌پذیرفتند و نه رغبتی به مال داشتند و هیچ چیز نمی‌توانست میان آنان و وارد شدن در دام مرگ یا چیرگی بر ملک، مانع و حایل شود و اگر اندکی دست می برداشتیم، با تمام جان،‌ لشکر را نابود می‌کردند. [با این حال] ای بی‌مادر،‌ ما چه کار می‌توانستیم انجام دهیم؟!» [2]

درباره شجاعت حضرت علی‌اکبر گفته‌اند آن‌قدر از لشکریان یزید کشت که فریاد از سپاه دشمن برخاست.[3] از این رو به نظر می‌رسد آمار 88 کشته به بلوف زحر بن قیس برای خوشامد یزید می‌ماند که می‌گفت امام و یارانش را در مدت کوتاهی (به اندازه کشتن یک شتر یا یک خواب قیلوله) تار و مار کرده است.

اگر تنها تعداد سربازانی را که به دست برخی از یاران امام کشته شدند با هم جمع بزنیم، به عدد بسیار بیش از این تعداد می‌رسیم. شیخ صدوق (381ق) و به پیروی از او محمد بن فتال نیشابوری (508 ق) آمار تلفاتی را که برخی از اصحاب امام به سپاه دشمن وارد کرده‌اند، چنین نوشته‌اند:

حرّبن یزید ریاحی 18 نفر؛ زهیربن‌ قین 19 نفر؛ حبیب‌بن‌مظاهر 31 نفر؛ عبدالله بن ابی عروة غفاری 20 نفر؛ بریر بن خضیر 30 نفر؛ مالک بن انس کاهلی 18 نفر؛ یزیدبن زیاد بن مهاصر کندی(ابوالشعشاء) [4] 9 نفر؛ وهب بن وهب (یا عبدالله بن عمیر کلبی): 7 (یا 8) نفر؛ نافع‌بن هلال بن حجاج [5] ‌13 نفر؛ عبدالله بن مسلم بن عقیل 3 نفر؛ علی اصغر [6] (اکبر) 54 نفر؛ قاسم‌بن الحسن 3 نفر.

طبق گزارش فوق،‌ تنها 12 نفر از یاران امام، 225 (یا226) نفر از سپاه دشمن کشته‌اند.

این شهرآشوب،‌ آمار تلفات دشمن را بسیار بیش از اینها گزارش کرده است. برای نمونه،‌ او تعداد کشته‌شدگان به دست برخی از سپاهیان امام را چنین گزارش کرده است: حربن یزید: بیش از 40 نفر؛ حبیب بن مظاهر 62 نفر؛ زهیربن قین 120 نفر؛‌ حجاج‌بن مسروق 25 نفر؛ عون‌بن عبدالله‌بن جعفر 21 نفر؛ علی‌اکبر 70 نفر؛ عبدالله بن مسلم عقیل 98 نفر.

مستوفی، مجموع تلفات سپاه عمر سعد را 180 نفر نوشته است. اگر چه پذیرش برخی از آمارهای فوق با توجه به کوتاه‌بودن مدت زمان نبرد در روز عاشورا مشکل به نظر می‌رسد، در مجموع، ارقام یاد شده گویای آن است که تعداد کشته‌های دشمن، بسیار بیش از 88 نفر بوده است.

به نظر می‌رسد شرایط حاکم بر عصر نگارش این گزارش‌ها، به مورخان اجازه نمی‌داده که آمار واقعی از تلفات لشکر عمر سعد ارائه کند.

_{پی‌نوشت‌ها:}

_{1ـ ابن سعد، «ترجمه الحسین و مقتله»، فصلنامه تراثنا، ش 10، ص 184؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج 3، ص 411؛ طبری، تاریخ الامم والملوک، ج 5، ص 455؛ تمیمی مغربی، شرح الاخبار، ج 3، ص 155؛ مسعودی، مروج الذهب، ج 3، ص 72، نویری، نهایة الارب فی فنون الادب، ج 20، ص 290؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج 8، ص 205ـ206.}

_{2ـ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج 3، ص 263.}

_{3ـ خوارزمی در ادامه می‌نویسد: علی اکبر [در مجموع] 200 نفر را کشت.}

_{4ـ بلاذری و طبری آمار 5 نفر را برای ابوالشعثاء ذکر کرده‌اند}

_{5ـ بلاذری و طبری تعداد کشته‌ شدگان به دست نافع را، 12 نفر نوشته‌اند.}

_{6ـ شیخ صدوق از کسانی است که نام فرزند جوان امام را علی‌اصغر (نه علی‌اکبر) می‌داند.}