نقدی بر فیلم نشانه‌ها (2002) ; سلمان رشدی‌های امروز +تصاویر

فیلم نشانه‌ها با بازی مل گیبسون و خوآکین فینیکس، محصول سال 2002 سینمای امریکا است که توسط ام. نایت شیامالان (M. Night Shyamalan) نوشته و کارگردانی شده است. اهمیت این فیلم در دشمنیِ نمادین آن با شیعیان است که در این فیلم، همچون موجودات بیگانه و دشمنان بشریت معرفی می‌شوند. شبکه نمایش فیلم نشانه‌ها را در ساعت 21 چهارشنبه چهارم تیر و ساعت 11 صبح پنجشنبه نمایش داد. این فیلم نخستین مرتبه جمعه یازدهم آذر 1384 با نقد خنثای نیما حسنی‌نسب از برنامه صد فیلم (شبکه سوم) پخش شده است.
 
فیلم نشانه‌ها، یک فیلم آخرالزمانی است؛ ماجرای یک کشیش که پس از مرگ همسرش، ایمان خود را از دست داده و هجوم بیگانه‌ها به مزرعه‌اش باعث می‌شود تا او ایمانش را بازیابد. فیلم نشانه‌ها، ماجرای تقابل ادیان و تمدن‌ها را به نحوی سمبولیک مطرح می‌کند. ام. نایت شیامالان، کارگردان این فیلم، در سال 1970 در هندوستان به دنیا آمد و در فیلادلفیا بزرگ شد و با فیلم حس ششم (1999) با بازی بروس ویلیس، مشهور گشت. ولی فیلم‌های بعدی او هیچگاه به مقبولیت حس ششم در نزد منتقدان و مردم، نرسیدند.
 
گراهام هیز (مل گیبسون) همسرش را در تصادف اتومبیل از دست داده و با پسر دوازده ساله‌اش مورگان (که مبتلا به آسم است) و دختر پنج ساله‌اش بو (Bo) در مزرعۀ بزرگی در ایالت پنسیلوانیا زندگی می‌کند. مریل (خوآکین فینیکس) برادر مجرد گراهام که زمانی بازیگر بیس‌بال بوده نیز در این خانه ساکن است. در سکانس اول، آنها یک خرابکاری را در مزرعۀ ذرت خود می‌یابند. موجودات ناشناخته شکل عجیبی به مزرعه او داده‌اند که فقط از نمای هوایی می‌توان آن را واضحاً دید.



 
تلویزیون خبر می‌دهد که این نشانه‌ها از اواخر دهۀ 1970 در زمین‌های کشاورزی هندوستان دیده شده‌اند و در ابتدا گمان می‌رفت از سوی موجودات فضایی است ولی بعداً معلوم شد، کار انسان‌ها بوده است. و اکنون دوباره در نقاط مختلف جهان مانند انگلستان و امریکا ظهور کرده‌اند.

در ادامه، گراهام را بیشتر می‌شناسیم. او قبلاً کشیش بوده و پس از مرگ همسرش دچار تردید شده و از کلیسا بیرون آمده است. او مرتباً به دیگران اخطار می‌کند که وی را «پدر» خطاب نکنند. شب‌هنگام تلویزیون به طور مستقیم تصویر چهارده سفینۀ نورانی بر فراز مکزیکوسیتی را پخش می‌کند و همان وقت گراهام به برادرش خبر می‌دهد که این وقایع، آخرالزمانی هستند. او تأکید می‌کند که برخی نشانه‌ها بر وجود خداوند دلالت دارند و مریل با تأیید سخن او، از تجربۀ خود در این خصوص می‌گوید.


ری (شیامالان) که در تصادف اتومبیل، باعث مرگ همسر گراهام شده، قبل از ترک خانه‌اش از گراهام عذرخواهی می‌کند و می‌گوید: من باعث شدم که تو، همسرت و در نتیجه ایمانت را از دست بدهی. او خبر می‌دهد که یکی از آن موجودات را در انبار حبس کرده است و حالا دارد به سمت دریاچه مهاجرت می‌کند. زیرا «نشانه‌ها» تاکنون در مزارعِ نزدیک به آب، دیده نشده‌اند. گراهام به انبار می‌رود و دو انگشت موجود بیگانه را که از زیر درب بیرون آمده، قطع می‌کند.

خانوادۀ گراهام تصمیم می‌گیرند تا در خانه بمانند و مقاومت کنند. تلویزیون اعلام می‌کند که این سفینه‌ها بر فراز شهر عمان (اردن) نیز دیده شده‌اند و تعداد شهرها به 274 رسیده است. تصویر زنده و مستقیم شهر قدس پخش می‌شود و گوینده خبر می‌دهد که مردم به معابد، کنیسه‌ها و کلیساها پناه برده‌اند. در خانه، صحبت از آن است که «نشانه‌ها» برای مسیریابی مهاجرت بیگانگان احداث شده و آنها به زودی در همین‌ مکان‌ها فرود خواهند آمد.


گراهام و مریل به درب‌ و پنجره‌ها تخته می‌کوبند و شام دلخواه خود را آماده می‌کنند. اما گراهام از دعا خواندن قبل از غذا، خودداری می‌کند و خواهش بچه‌هایش را در این خصوص نمی‌پذیرد. آنها با هجوم بیگانگان، به زیرزمین می‌روند ولی آن موجودات نمی‌توانند بدانجا نفوذ کنند. رادیو خبر می‌دهد که موجودات بیگانه، نه برای تصرف سرزمین بلکه برای قتل عام ما آمده‌اند. مریل به گراهام می‌گوید: چیزی که نمی‌توانم تحمل کنم آن است که برادر بزرگترم که می‌خواهم مثل او باشم ایمانش را از دست داده است.


آنها صبح روز بعد، بیرون می‌آیند. روی چوب‌های حفاظ، تصویر هلال و ستاره و خورشید دیده می‌شود. اما ناگهان یکی از آن موجودات را در خانه می‌بینند که شمایلی بسیار کریه دارد. او همان است که در انبار خانۀ ری، حبس شده بود. گراهام به دو انگشت قطع‌شدۀ او توجه می‌کند. فرد مهاجم، ناگهان مورگان دوازده ساله را گروگان گرفته و از دست خود، سمی را همچون اسپری به دهان او می‌پاشد. مریل با چوب بیس‌بالش به او ضربه می‌زند. سپس یکی از لیوان‌های آب روی سر او می‌ریزد و باعث نابودی‌اش می‌شود. گراهام پسرش را بیرون می‌آورد و برایش دعا می‌کنند. او زنده می‌شود.


گراهام به برادرش می‌گوید: برای اینکه سم وارد ریۀ مورگان نشود خداوند به پسرم آسم داده است. او گریه می‌کند و شکر خدا می‌گزارد. در نمای آخر اتاق گراهام را می‌بینیم و او را که در جامۀ کشیشان است. گراهام کت خود را می‌پوشد و بیرون می‌رود.

 
 
در فیلم نشانه‌ها، هیچ تصویر غیراخلاقی وجود ندارد و لذا این فیلم 106 دقیقه‌ای بدون حذف و تعدیل، چندین نوبت از سیمای جمهوری اسلامی پخش شده است. اما فیلم نشانه‌ها، پیام خود را با زبان نماد و اشاره می‌گوید و انقلاب اسلامی را دشمن بشریت، و شیعیان را بیگانگان مهاجم معرفی می‌کند.
 
فیلمساز، نشانه‌های چندی در فیلمش گذاشته تا موجودات مهاجم بیگانه را، مسلمانان و بخصوص شیعیان معرفی کند. ما در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

1ـ پوستر فیلم نشانه‌ها که در فوق آمد، تصویر نمادینی است که بیگانگان در مزرعۀ گراهام (مل گیبسون) ساخته‌اند (دقیقه 5). این تصویر با چرخش 180 درجه‌ای به نام پیامبر اکرم(ص) شباهت می‌یابد. ألا لعنة الله علی القوم الظالمین...
 

2ـ در تلویزیون، یک پروفسور متخصص کشاورزی خبر می‌دهد که این نشانه‌ها نخستین مرتبه در اواخر دهۀ 1970 میلادی در مزارع هندوستان دیده شده‌اند (دقیقه 20). این خبر، به پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 و صدور آن به کشورهای جهان اشاره دارد.

3ـ مریل در اتومبیل به مورگان توضیح می‌دهد که این موجودات، بی‌کار هستند و با دختران دوست نمی‌شوند (دقیقه 31). واضح است که عدم ارتباط غیرشرعی با جنس مخالف، از مشخصات مسلمانان است که شهرت جهانی یافته (و لاَ مُتَّخِذَاتِ الأخدَان ـ نساء/ 25). قابل توجه اینکه، این جملات به فیلم لحن واقعی می‌دهد.

4ـ «چهارده» سفینه‌های نورانی بر فراز نقاط مختلف جهان (امریکا، لندن، اورشلیم، عمّان و پکن) دیده می‌شوند (دقیقه 40). با توجه به شمار معصومین علیهم السلام، فیلم واضحاً به مقدسات شیعیان اشاره می‌کند.

5ـ مورگان در کتابی می‌خواند و به پدرش گراهام خبر می‌دهد که مهاجمان از تکنولوژی ما یا از جنگ هوایی استفاده نمی‌کنند چونکه می‌دانند ما در نهایت از سلاح هسته‌ای استفاده خواهیم کرد. و می‌افزاید: آنها اغلب برنده می‌شوند و اگر شکست بخورند تجدید قوا می‌کنند و دوباره برمی‌گردند (دقیقه 62). اشارات فیلم، واضحاً به رزمندگان ما در دوران دفاع مقدس اشاره دارد که با اعتقاد می‌جنگیدند و عقب‌نشینی نمی‌کردند. جالب توجه اینکه فیلمساز به طور ضمنی قصد کرده تا شیعیان را از سلاح هسته‌ای امریکا بترساند.


6ـ گویندۀ تلویزیون، خبر می‌دهد که مردم در نقاط مختلف جهان به کنیسه‌ها و کلیساها پناه برده‌اند (دقیقه 67). اما او نام «مساجد» را نمی‌برد و به این ترتیب مهاجمان را مسلمان معرفی می‌کند.

7ـ بیگانگان در جریان حملۀ شبانه، علائم هلال و ستاره را در خانة گراهام، نقر کرده‌اند (دقیقه 91)؛ علائمی که واضحاً در مساجد مسلمانان به کار می‌رود.
 
 
8- گراهام در نتیجۀ حملۀ بیگانگان، ایمان خود را باز می‌یابد و مجدداً به جامۀ کشیشان درمی‌آید (دقیقه 100). به این ترتیب فیلم تأکید دارد که این جنگ، بین الادیانی است.

 
حکم امام خمینی(ره) درباره مهدور الدم بودن سلمان رشدی، باعث شد تا دشمنان برای عداوت خود بر ضد اسلام به تولید آثار نمادین روی بیاورند. و جالب اینکه شیامالان نیز همچون سلمان رشدی از هندوستان برخاسته است.

ام. نایت شیامالان علاوه بر کارگردانی، نویسندۀ فیلمنامه نیز بوده است. او بعد از آنکه با فیلم حس ششم (1999) اقبال مردم و منتقدان را به دست آورد سه فیلم در جریان اصلی هالیوود ساخت و به دفاع از دین و مسلک یهودیان پرداخت. سه فیلمی که او بعد از حس ششم ساخت همگی در این خصوص هستند:


ـ نشکستنی (2000) Unbreakable  
ـ نشانه‌ها (2002) Signs
ـ دهکده (2004) The Village


ـ فیلم «نشکستنی» دربارۀ مردی به نام دیوید دان (بروس ویلیس) است که نشانه‌های منجی از منظر قوم یهود (ماشیَح) در او بروز یافته است. او هیچگاه مریض نمی‌شود و از چند حادثۀ مرگبار، جان سالم به در می‌برد. دیوید توسط مردی به نام الیاس پرایس (ساموئل ال. جکسون) که متخصص در شناخت قهرمان‌ها و کتاب‌های مصوّر (Comic books) است کشف می‌شود. پرایس که لقب مرد شیشه‌ای یافته، از بدو تولد 55 بار استخوان‌هایش شکسته است.

ـ فیلم «نشانه‌ها» درباره تهاجم شیعیان به غرب ساخته شده که در آن، استقامت ایمانی یک کشیش باعث طرد آنها می‌شود. به این ترتیب یهودیان و مسیحیان عداوت دینی خود را کنار گذاشته و در این فیلم برای نابودی دشمن مشترکشان یعنی مسلمانان متحد می‌شوند.

ـ فیلم «دهکده» در اواخر قرن نوزدهم می‌گذرد و ماجرای یک قوم است که به روستایی مهاجرت کرده و عزلت گزیده‌اند. گاهی یکی از موجودات بیگانه سرخپوش به این روستا حمله می‌آورد و آنها از مرزهای خویش حراست می‌کنند. این فیلم نیز در دفاع از یهود است و عزلت گزینی این قوم در طول تاریخ را توجیه می‌کند.

نمی‌توان نادیده گرفت که فیلم نشانه‌ها، وامدار فیلم مریخ حمله می‌کند (1995) ساختۀ تیم برتون است. در این فیلم موجودات بیگانۀ سبزرنگ، از مریخ می‌آیند و زبانی غریب دارند و ابداً صلح را نمی‌پذیرند. در نهایت امریکایی‌ها می‌فهمند که این موجودات از موسیقی متنفرند و لذا با پخش موسیقی در همۀ اماکن، باعث نابودی آنها می‌شوند.
 
 

یهودیان نه تنها حضرت عیسی(ع) را به عنوان پیامبر خدا بلکه حتی به عنوان یک آدم صادق نیز قبول ندارند و نعوذاً بالله او را دجال می‌نامند. آنها اینچنین تبلیغ می‌کنند که عیسی ادعا می‌کرد که ماشیح (پیامبر خاتم) است و عده زیادی را به سوی خود جلب کرد اما چون مشخصات ماشیح را نداشت علمای ما او را بر صلیب کشتند! مسیحیان اما عیسی را پیامبر خاتم (ماشیح) گمان می‌برند و موضوع تصلیب را نیز قبول دارند. در حالیکه حتی در اناجیل مسیحی دیده نمی‌شود که عیسی(ع) آشکارا خود را ماشیح خوانده باشد. شبهه‌ای که در تصلیب عیسی(ع) پیش آمد بعداً با ظهور مجدد آن حضرت برطرف شد و این موضوع در خود اناجیل مسیحی واضح است (برای نمونه نگا. لوقا 24/ 36 تا 43). راقم در جریان تحقیقاتش به عینه فهمیده است که برخی از علمای مسیحی و یهودی به ماجرای تصلیب یهودای اسخریوطی (که به سبب خیانتش به عیسی(ع)، چهره‌اش شبیه او گشته و دستگیر شد) واقف هستند.

می‌خواستم اشاره کنم که کمپانی‌های هالیوود که در مالکیت یهودیان است هیچگاه مبلّغ مسیحیت نبوده‌اند. حتی مل گیبسون فیلم مصائب مسیح (2004) را در جریان اصلی هالیوود نساخت. لذا اگر می‌بینیم که فیلم نشانه‌ها به ایمان مسیحی اهمیت می‌دهد و آن را تبلیغ می‌کند فقط و فقط برای دشمنی با مسلمانان است. وگرنه فیلم قبلی شیامالان در تمسخر عیسای مسیحیان بوده است. فیلم نشکستنی با اشاراتی الیاس پرایس را نمادی از حضرت عیسی معرفی می‌کند و ماشیح بودن او را منتفی می‌داند و او را به تمسخر می‌گیرد. اصلی‌ترین مشخصۀ عیسی که فیلم از انجیل یوحنا وام گرفته در ماجرای تصلیب آمده است. نویسنده انجیل یوحنا با استناد به مزمور داوود 34/ 20 که می‌گوید استخوان ماشیح شکسته نخواهد شد سعی دارد او را ماشیح بخواند:

پس سربازان آمدند و ساق پای‌های آن دو نفر را که با عیسی اعدام شده بودند، شکستند. ولی وقتی به عیسی رسیدند، دیدند که مرده است. پس ساق‌های او را نشکستند ... کاری که سربازان کردند، مطابق پیشگویی کتاب آسمانی بود که می‌فرماید: «هیچ یک از استخوان‌های او شکسته نخواهد شد» (یوحنا 19/ 32 تا 37).

 
بعد از فتوای امام خمینی(ره) به قتل سلمان رشدی، در دل دشمنان رعبی افتاده است و لذا کمتر به صورت آشکار به مقدسات اسلامی توهین می‌کنند و کینۀ خود را غالباً با تمسخر مسلمانان فرو می‌نشانند. به همین دلیل، ساخت فیلم‌های نمادین کارکرد بیشتری یافته است. آنها برای دشمنی با مسلمانان غالباً خودشان در سایه می‌مانند و از فیلمسازان غیر بومی استفاده می‌برند؛ فیلمسازانی که آماده‌اند اطاعت محض خود از یهودیان هالیوود را به اثبات برسانند تا بتوانند به فیلمسازی خود ادامه دهند. افرادی از قبیل:

شیامالان فیلمساز هندی با فیلم نشانه‌ها (2002)
آلخاندرو ایناریتو فیلمساز مکزیکی با فیلم بابل (2006)
و معصومه تاجدالدین فیلمنامه‌نویس ایرانی الاصل، با فیلم جلیقه/ جان می‌بری (2005). در این فیلم پسربچه‌ای به نام بابک یزدی به یک سرباز عراقی در عراق شلیک می‌کند! تاجدالدین بعد از نگارش جلیقه توانست نخستین فیلم خود را به نام دیشب (2010) با بازی کایرا نایتلی بسازد.

•  امیر اهوارکی
• مشرق