اطلاع امام زمان (ع) از اعمال شيعيان

از بررسى مجموعه معارف مربوط به خصوصيات و ويژگي هاى اهل بيت عصمت، عليهم السلام، چنين برمى آيد كه ائمه اطهار، عليهم السلام، از كم و كيف عملكردهاى مردم آگاه مى شوند و در موقعيت ها و شرايط خاصى جهت هدايت و اصلاح اعمال و رفتار آنها اقدامات بخصوصى نيز انجام مى دهند. دليل هايى كه براين مدعا مى توان ارائه نمود؛ برخى جنبه برهانى دارند و بعضى ديگر نقلى. در اينجا با توجه به مجال مختصرى كه هست تنها به ذكر دو نمونه از دليل هاى نقلى به اختصار اكتفا مى گردد:

 

1- مساله علم امام

با توجه به مسئوليت هاى مهمى كه امام، در بينش اسلامى، در نظام هستى و جامعه اسلامى عهده دار است و مردم هم ملزم به تبعيت كامل و پيروى بى چون و چرا از او هستند اقتضاى طبيعى چنين حقيقتى آن است كه امام در تمام زمينه ها اعم از امور دينى و دنيوى و كلى و جزئى و همين طور آنچه مربوط به هدايت مردم است علم و اطلاع كاملى داشته باشد. حتى براين اساس شيعه معتقد است اولا امام بايد اعلم اشخاص باشد، ثانيا علم او همانند علم پيامبر حضورى، موهبتى و عام و فراگير باشد.

لذا در بخشى از روايات وقتى به توصيف علم امام پرداخته مى شود از كم و كيف آن با تعابيرى چون علم به «ما كان و ما يكون و ما هو كائن» ياد مى شود؛ به عنوان مثال در اصول كافى مرحوم كلينى بابى را تحت عنوان «أنّ الائمة يعلمون علم ما كان و ما يكون و أنه لا يخفى عليهم شئ» ارائه نموده است و يا مرحوم علامه مجلسى حدود بيست و دو روايت در جلد بيست و شش بحار الانوار نقل كرده است كه برطبق مفاد آنها امام نسبت به همه آنچه در آسمان و زمين و بهشت و جهنم تا قيامت واقع مى شود عالم است و چيزى نيست كه ائمه، عليهم السلام، نسبت به آن علم نداشته باشند.

 

از دقت در مضمون اين دسته از روايات به خوبى معلوم مى شود كه ائمه اطهار، عليهم السلام، كه از جمله آنها وجود مبارك امام زمان، عليه السلام، مى باشند از عملكردها و رفتار و حتى نيت هاى شيعيان خود باخبر مى شوند به علاوه در اين خصوص از وجود مبارك حضرت بقية الله، عليه السلام، روايتى وارد شده است:

 

«لايعزب عنا شيئ من اخباركم.»[1]

هيچ يك از اخبار شما از ديد ما پنهان نمى ماند. ما بر همه امور شما اطلاع پيدا مى كنيم...

بنابراين كوچكترين جايى براى شك در احاطه علم امام زمان، عليه السلام، برتمام شؤون آحاد مردم باقى نمى ماند.

 

2- اخبار عرضه اعمال

با مراجعه به قرآن كريم و روايات معصومين، عليهم السلام، اين نكته هم بخوبى استفاده مى شود كه پيامبر، صلى الله عليه وآله، و امامان، عليهم السلام، براعمال امت آگاهى دارند. در قرآن كريم مى خوانيم:

 

«قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المؤمنون...»[2]؛ اى پيامبر به مردم بگو: اعمال و وظايف خود را انجام دهيد و بدانيد كه خدا و رسولش و مومنان اعمال شما را مى بينند...

 

رواياتى كه در اين زمينه وارد شده است بسيار زياد است از جمله در تفسير همين آيه از امام صادق، عليه السلام، نقل شده است كه آن حضرت فرمودند:

تمام اعمال مردم هر روز صبح به پيامبر اكرم، صلى الله عليه وآله، عرضه مى شود اعمال نيك و اعمال بد. بنابراين مراقب باشيد...[3]

 

و يا در روايتى عبدالله بن ابان زيات مى گويد به حضرت رضا، عليه السلام، عرض كردم كه براى من و خانواده ام دعايى بكنيد. حضرت فرمودند:

مگر من دعا نمى كنم؟ به خدا سوگند اعمال شما در هر روز و شبى بر من عرضه مى شود لذا در هر مورد كه مناسب باشد دعا مى كنم.

 

عبدالله مى گويد اين حرف امام، عليه السلام، براى من تعجب آور بود كه اعمال ما هر روز و شب بر امام، عليه السلام، عرضه شود امام، عليه السلام، وقتى متوجه تعجب من شدند خطاب به من فرمودند: آيا كتاب خداوند عزوجل را نمى خوانى آنجا كه مى فرمايد: «و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المؤمنون.»

 

و در ادامه آن امام رضا، عليه السلام، فرمودند: به خدا سوگند در اين آيه مراد از مؤمنون على بن ابى طالب، عليه السلام، است.[4]

 

از آنجا كه همه ائمه، عليه السلام، به منزله نفس واحدند و همه آنها يك نور هستند از هر حكمى كه به يكى از آنها ثابت شود به بقيه هم ثابت خواهد شد.

بنابراين از مفاد اين دسته از روايات و روايات عرض اعمال در شب هاى قدر به ساحت مقدس امام زمان، عليه السلام، به خوبى معلوم مى شود كه حضرت صاحب الزمان، عليه السلام، بر اعمال شيعيان آگاهى دارند. پس از اطلاع از اين حقيقت، عمده آن است كه هر كس در حد توان خود به گونه اى عمل كند كه موجبات شادى پيامبر اكرم، صلى الله عليه وآله، و ائمه اطهار، عليهم السلام، را فراهم سازد.

 

در اين باره هم نقل است كه روزى امام صادق، عليه السلام، خطاب به اصحاب و مردمى كه در مجلس آن حضرت حضور داشتند فرمودند:

چرا رسول خدا، صلى الله عليه وآله، را از خود مى رنجانيد؟ شخصى از حضرت سؤال كرد: يابن رسول ما چگونه رسول خدا، صلى الله عليه وآله، را ناراحت مى كنيم؟

حضرت صادق، عليه السلام، فرمودند:

مگر نمى دانيد كه كليه اعمال شما بر رسول خدا، صلى الله عليه وآله، عرضه مى شود پس اگر معصيتى در اعمال شما مشاهده نمايد باعث ناراحتى و رنجش خاطر او خواهد شد. پس با اعمال بدتان پيامبراكرم، صلى الله عليه وآله، را ناراحت نكنيد بلكه سعى كنيد با اعمال خوبتان او را خوشحال و مسرور سازيد.

 

---

_{پى نوشت ها:}

_{[1]المجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، ج 53، ص 175.}

_{[2] سوره توبه (9)، آيه 105.}

_{[3] الكلينى، محمدبن يعقوب، ج 1، كتاب الحجه، باب عرض الاعمال على النبى و الائمة، ص 219، ج 1.}

_{[4] همان، ص 219، ج 4}