۳ عملی که انسان را به رضای الهی نزدیک می‌کند+پاسخ امام جواد(ع)

صدقه و کمک به نیازمندان در فرهنگ اسلامی به اندازه ای اهمیت و ارزش دارد که در روایات به عنوان عاملی در راستای رسیدن به رضوان الهی معرفی شده است که سعی داریم در این نوشتار این موضوع را از منظر امام جواد علیه‌السلام بیان کنیم.

در چند آیه از آیات قرآن کریم از رضوان الهی به عنوان یک نعمت در آخرت یاد شده است. مثلاً خداوند در سوره آل عمران چنین فرموده: «قُلْ أَؤُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ مِنْ ذَلِکُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَأَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ [آل‌عمران/ 15] بگو آیا شما را به بهتر از اینها خبر دهم براى کسانى که تقوا پیشه کرده‌اند نزد پروردگارشان باغ‌هایى است که از زیر [درختان] آنها نهرها روان است در آن جاودانه بمانند و همسرانى پاکیزه و [نیز] خشنودى خدا [را دارند] و خداوند به [امور] بندگان [خود] بیناست».

و در آیه‌ای دیگر رضوان الهی بالاترین و برترین پاداش و لذت‌بخش‌ترین نعمت اخروی معرفی شده‌است.

خداوند در سوره توبه می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَمَسَاکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ [توبه/ 72 ] خداوند به مردان و زنان با ایمان باغ‌هایى وعده داده است که از زیر [درختان] آن نهرها جارى است در آن جاودانه خواهند بود و [نیز] سراهایى پاکیزه در بهشت‌هاى جاودان [به آنان وعده داده است] و خشنودى خدا بزرگتر است این است همان کامیابى بزرگ».

اما رضوان الهی چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ راه رسیدن به بهشت رضوان کدام است؟ آیا حدیثی برای دستیابی به رضوان خداوند از اهل‌بیت علیهم‌السلام به دست ما رسیده است؟ قصد داریم پاسخ این سؤالات را در این یادداشت مطرح کنیم. به امید آنکه همگی به دستورات اهل‌بیت(ع) عمل کرده و از پاداش دنیوی و اخروی آن بهره ببریم.

رضوان الهی چیست؟

علامه طباطبایی(ره) رضوان الهی را حقیقت رستگاری می‌دانند و حتی بهشت بدون رضایت خدا را، عذاب و جهنم بیان کرده‌اند. وی دلیل نکره بودن کلمه «رضوان» در قرآن را غیر قابل فهم بودن آن دانسته و فرموده: معرفت انسان، نمى‌تواند آن را و حدود آن را درک کند، چون رضوان خدا محدود و مقدر نیست تا وهم بشر بدان دست یابد. وی در ادامه بیان داشته که: حقیقت عبودیت که قرآن کریم بشر را بدان دعوت مى‌کند عبودیتى است که بخاطر محبت به خدا انجام شود، نه بخاطر طمعى که به بهشتش و یا ترسى که از آتشش داریم و بزرگترین سعادت و رستگارى براى یک نفر عاشق و دوستدار این است که رضایت معشوق خود را جلب کند، بدون اینکه در صدد ارضاء نفس خویش بوده باشد.

بنابراین رضوان الهی و شیرینی آن آنقدر بزرگ است که عقل ما قادر به درک و فهم آن نیست و رسیدن به آن مخصوص کسانی است که عاشقانه خدا را دوست بدارند و برای جلب رضایت معشوق خویش و به نیت خوشنودی او اعمالی را انجام دهند. اما این اعمال کدام است؟

چه اعمالی سبب دستیابی به رضوان الهی می‌شود؟

حضرت جوادالائمه(ع) در حدیثی نورانی مسیر رسیدن به رضایت و خشنودی خداوند را برای ما نمایان کرده‌ و فرمودند: «ثَلَاثٌ‏ یَبْلُغْنَ‏ بِالْعَبْدِ رِضْوَانَ اللَّهِ کَثْرَةُ الِاسْتِغْفَارِ وَ خَفْضُ الْجَانِبِ وَ کَثْرَةُ الصَّدَقَة»؛ سه چیز است که رضوان خداوند متعال را به بنده می‌رساند: زیاد استغفار کردن، فروتنی و زیاد صدقه دادن».

در این حدیث زیبا سه عمل مهم برای رسیدن به خشنودی خدا بیان شده است که اگر کسی این کارها را انجام دهد و رضای الهی را در زندگی خود درک کند، از دنیا لذت حقیقی و بالایی را خواهد برد و در آخرت نیز به بهشت رضوان الهی وارد می‌شود. این سه کار خوب و نیک به زندگی ما رنگ خدایی می‌دهد و لبخند رضایت معشوق حقیقی را  به دنبال خواهد داشت.

کیمیای استغفار

مطمئناً ما دچار غفلت و به دنبال آن مرتکب گناه و اشتباه شده‌ایم و به عذاب وجدان مبتلی بوده‌ایم. این استغفار زیاد است که حس بد گناه را از وجود ما پاک می‌کند و ما را به عفو و بخشش خداوند امیدوار می‌سازد. در اصل استغفار کیمیایی است که قلب تیره و تاریک گنهکار را مانند طلا درخشان می‌کند و چه بسا از کیمیا هم بالاتر باشد. البته از رحمت و مهربانی خدا است که توبه بنده پشیمان خود را می‌پذیرد و وی را به بهشت رضوان خود وارد می‌سازد.

فروتنی

خوش رفتاری و نرم خویی با دیگران علاوه بر آنکه در دنیا موجبات آسایش و لذت است، در آخرت نیز سبب کسب خوشنودی الهی می‌شود. چگونه ممکن است کسی که در دریای غرور غرق گشته به دریای رحمت الهی راه یابد و چگونه ممکن است کسی که از خطای دیگران چشم‌پوشی نمی‌کند، مشمول بخشش الهی شود.

امام کاظم(ع) درباره پاداش ویژه خدا به متواضعان فرموده‌اند: «إنّ اللّه‏َ لَم یَرفَعِ المُتَواضِعینَ بقَدرِ تَواضُعِهِم، ولکنْ رَفَعَهُم بِقَدرِ عَظَمَتِهِ ومَجدِهِ؛ یعنی خداوند پاداش متواضعان را به اندازه میزان تواضع آنها نمی‌دهد، بلکه به اندازه بزرگی و مجد خودش به آنان پاداش می‌دهد». بله این پاداش بزرگ الهی که به اندازه بزرگی خود خداوند است، چیزی جز رضوان الهی نیست که از تمام نعمت‌های بهشتی برتر بوده و کسی قدرت فهم آن را ندارد.

صدقه

زیاد صدقه دادن نیز یکی از سه عمل ویژه‌ای است که کلید رضوان الهی به شمار می‌آید و حضرت جوادالائمه (ع) آن را بیان داشته‌اند. درباره اهمیت صدقه، پاداش آن، رفع بلا و شفای مریض بوسیله آن و... احادیث زیادی وجود دارد که خود به تنهایی می‌تواند به صورت یک کتاب بیان شود. اما آنچه اینجا مهم است این است که امام جواد(ع) از سه عمل، دو کار نیک اجتماعی را برای رسیدن به خشنودی خدا ذکر فرموده و حاصل آنرا رسیدن به برترین نعمت و لذت آخرت دانسته‌اند. البته صدقه دادن به همان میزان در دنیا نیز تاثیرگذار است و دنیایی زیبا به ارمغان می‌آورد.