دین از دیدگاه قرآن و غربیان چیست؟

در تفسیر «دین» آرا و مطالب گوناگونى از سوى غربی‌ها مطرح شده است. «جان هیک» در کتاب «فلسفه دین» تعاریف گوناگونى از دیدگاه‌هاى مختلف درباره دین نقل می‌کند:
الف. تعریف روان‌شناختى: «دین؛ احساسات، اعمال و تجربیات افراد در هنگام تنهایى، آن‌گاه که خود را در برابر هر آنچه که الهى می‌نامند، می‌یابند». (ویلیام جیمز)
ب. تعریف جامعه‌شناختى: «مجموعه‌اى از باورها، اعمال، شعایر و نهادهاى دینى که افراد بشر در جوامع مختلف بنا کرده‌اند». (تالکوت پارسونز)
ج. تعریف طبیعت گرایانه: «مجموعه‌اى از اوامر و نواهى که مانع عملکرد آزاد استعدادهاى ما می‌شود». (اس. رایناخ) و همان رویکرد با همدلى بیشتر: «دین، همان اخلاق است که احساس و عاطفه به آن، تعالى، گرما و روشنى بخشیده است». (ماتیو آرنولد)
د. تعاریف دینى، مانند: «دین، اعتراف به این حقیقت است که کلیه موجودات تجلیّات نیرویى هستند که فراتر از علم و معرفت ماست» (هربرت اسپنسر).[1]
تنوع این تفسیرها به‌گونه‌اى است که اندیشمندان مغرب زمین را وادار کرده تا اعتراف کنند: «اصطلاح دین داراى یک معناى واحد که مورد قبول همه باشد، نیست. بلکه پدیدارهاى متعدد فراوانى تحت نام دین گرد می‌آیند که به‌گونه‌اى با هم ارتباط دارند. ارتباطى که لودویک ویتگنشتاین آن‌را شباهت خانوادگى[2] می‌نامد».[3]
در تعابیر قرآنى؛ «دین» در دو مورد استعمال شده است:
1. هر گونه اعتقاد به قدرت غیبى، چه حق باشد و چه باطل: «لَکُمْ دینُکُمْ وَ لِیَ دینِ».[4]
2. خصوص ادیان الهى: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام‏».[5]
در تعریف دین، توجه ما به همان استعمال دوم لفظ «دین» است، که خاص ادیان الهى و داراى سطوح و مراحل مختلفى، مانند دین نفس الأمرى و دین مرسل، است.[6]
منابع مطالعه بیشتر:
مهدى هادوى تهرانى، ولایت و دیانت، قم، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، چاپ دوم، 1380ش.

---