چه آیاتی از قرآن کریم در روز مباهله نازل شده است!؟

مباهله در اصل از ریشه «بَهل» به معنی رها کردن و برداشتن قید و بند از چیزی است اما مباهله در لغت به معنای نفرین متقابل است.مباهله در عین سادگی حربه‌ی قاطعی برای اثبات حقانیت دین است.

شرح مختصر واقعه

نجران یکی از شهرهای حجاز است که در مرز یمن قرار دارد. در سال دهم هجرت، پیامبر اسلام(ص) توسط خالدبن ولید اهالی آن منطقه را به اسلام دعوت فرمود و گروه بسیاری مسلمان شدند ولی بقیه در کیش نصرانیت‌باقی‌ماندند و معتقد بودند که حضرت عیسی(ع) خدا و یا پسر خداست به همین خاطر پیامبر اکرم طی نامه‌ای به بزرگان نجران، آنها را به دین اسلام دعوت کرد و از آنها خواست یا مسلمان شوند و یا جزیه بدند اما بزرگان نجران پس از مشاهده نامه پیامبر، شورای مشورتی تشکیل دادند و هیئتی را روانه مدینه کردند تا با پیامبر دیدار کنند.

طی جلساتی که آنان با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم داشتند با آن حضرت به بحث و مناظره پرداختند و علی‌رغم دلایل قوی و محکمی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ارائه می فرمود، آنها همچنان به حقانیت آیین و اعتقادات خود پافشاری می‌کردند. این امر سبب شد تا پیامبر اکرم صلی لله علیه و آله و سلم بر اساس حکم پروردگار متعال، آنان را به مباهله دعوت نماید که طرفین در پیشگاه خداوند لب به نفرین بگشایند و هر کدام که بر حق نیستند و دروغ می گویند، به عذاب الهی گرفتار شوند. نصاری پذیرفتند و اجرای آن را به روز بعد موکول کردند.‏

روز بعد فرا رسید و جمعیت زیادی هم برای دیدن مباهله گرد هم آمدند. پیامبر در حالی که دست حسن و حسین(ع) را در دست داشت و حضرت علی علیه‌السلام و حضرت فاطمه‌الزهرا(س) هم دوشادوش او در حرکت بودند به محل قرار آمدند اما سردسته‌ی مسیحیان نجران   وقتی از  عظمت همراهان پیامبر اکرم(ص) آگاه شد خطاب به هم کیشان خود گفت: بنگرید که محمد چگونه با اطمینان تمام و ایمان راسخ به میدان آمده و بهترین عزیزان خود را برای اجرای مباهله به همراه آورده است! به خدا سوگند اگر او را در این امر تردید و یا خوفی داشت، هرگز عزیزان خود را انتخاب نمی‌کرد. مردم، من در چهره آنان معنویت و روحانیتی می‌یابم که اگر از خدا درخواست کنند، کوه‌ها را از جای خود حرکت خواهند داد. پس از مباهله با آنان بر حذر باشید که عذاب و بلا دامن ما را خواهد گرفت. به دنبال آن، پیامی به رسول اکرم (ص) فرستادند که از مباهله درگذر و تو خودت در میان ما حاکم باش و کار را با مصالحه خاتمه بده.‏ رسول اکرم (ص) با پیشنهاد آنها موافقت کرد و صلح نامه ای به خط امیرالمومنین علی (ع) و تعیین جزیه سبک و آسانی که سالیانه بپردازند، تنظیم گردید و کار خاتمه یافت.

آیاتی که در شأن روز مباهله نازل شده است

1- آیه 61 سوره مبارکه عمران

«فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکمُ‏ْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتهَِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْکَذِبِین‏ »

«هرگاه بعد از علم و دانشى که به تو رسیده،(باز) کسانى با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم».

مفسران و محدثان شیعه و اهل تسنّن تصریح کرده‌اند که آیه مباهله در حق اهل بیت پیامبر ((علیهم السلام))نازل شده است و پیامبر صلی الله علیه و آله کسانی را که همراه خود به میعادگاه برد فرزندانش حسن(ع) و حسین(ع)، دخترش فاطمه(س) و دامادش علی ((علیهم السلام)) بودند. بنابراین منظور از «اَبْنائَنا» در  این آیه منحصرا حسن و حسین ((علیهما السلام)) هستند، همان طور که منظور از «نِساءَنا» فاطمه ((علیها السلام)) و منظور از «اَنْفُسَنا» تنها علی ((علیه السلام)) بوده است.این آیه هم چنین به این نکته لطیف اشاره داردکه علی((علیه السلام))در منزلت جان و نفس پیامبر است.

2- آیه 33 سوره مبارکه احزاب

«إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکمُ‏ْ تَطْهِیرًا» «حق این است که خدا می خواهد ناپاکی از شما اهل این خانه ببرد و پاکیزه تان کند ، پاکیزه کامل».

رسول اکرم(ص) قبل از اینکه قصد مباهله کند، عبا بر دوش مبارک گرفت و حضرت امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه و حسن وحسین علیهم السلام را در داخل در زیر عبا نمود و فرمود: پروردگارا! هر پیغمبری را اهل بیتی بوده است که مخصوص‌ترین خلق بر آن پیغمبر بوده‌اند، خداوندا اینان اهل بیت منند، آنها را تطهیرشان کن.

سپس جبرئیل امین نازل شد و این آیه که ملقب به آیه تطهیر و در شأن اهل بیت است را بر پیامبر اکرم(ص) نازل کرد. آنگاه رسول اکرم آن چهار بزرگوار را برای مباهله با خود بیرون برد.

3- آیه 55 سوره مبارکه مائده

«إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ» .«ولی شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‏اند همان کسانی که نماز برپا می‏دارند و زکات میدهند در حالی که در رکوع نمازند.

بنابر روایتی که شیعه و اهل تسنن‌، در کتاب‌های روایی و تفسیری نقل کرده‌اند، این آیه درباره حضرت امیر المؤمنین علی (ع) ‌نازل شده است و به نظر شیعه‌، یکی از ادلّة قرآنی امامت و ولایت آن حضرت می‌باشد.

اعمال روز مباهله

در کتاب شریف مفاتیح الجنان، اعمال مخصوصی بدین شرح برای این روز ذکر شده است:

اول: غسل، که نشان پالایش ظاهر از هر آلودگی و آمادگی برای آرایش جان و صفای باطن است؛

دوم: روزه، که سبب شادابی درون است؛

سوم: دو رکعت نماز

چهارم: دعای مخصوص این روز که به دعای مباهله معروف است و شبیه دعای سحر ماه رمضان می باشد.

هم چنین در این روز خواندن زیارت امیرالمؤمنین((علیه السلام)) به ویژه زیارت جامعه روایت شده است. احسان به فقرا و محرومان به تأسّی از مولی الموحدین علی ((علیه السلام)) که در رکوع نمازش به نیازمند احسان فرمود، سفارش شده است.

مباهله فقط نفرین و لعن تنها نیست بلکه اثر خارجی و نزول عذاب را در پی دارد که در آیه مذکور و ماجرای مباهله پیامبر«ص» با مسیحیان نجران و به دنبال آن عقب‌نشینی آن‌ها از انجام مباهله و تن دادن مسیحیان نجران به دادن جزیه و پیشنهاد مصالحه دلیل محکمی است که حقانیت پیامبر اسلام و حقانیت دین اسلام را به اثبات می رساند.