چگونه ممكن است حضرت علي ـ عليه السلام ـ در يك شبانه روز هزار ركعت نماز بخواند؟

پاسخ :

در پاسخ به اين سؤال بايد بگوييم كه اولاً بسياري از محققين و مورخين و محدثين نقل كرده اند كه علي ـ عليه السلام ـ در شبانه روز هزار ركعت نماز مي خواندند.[1] از جمله حديثي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده كه مي فرمايند: «ان عليا في آخر عمره يصلي في كل يوم و ليله الف ركعه».[2] يعني علي ـ عليه السلام ـ در اواخر عمر مباركشان هر شبانه روز هزار ركعت نماز مي خواند. اين موضوع همواره مورد اعتقاد عمومي و باور همة علماء بوده است تا اينكه جناب «ابن تيمه» قدم به عرصة دانش گذاشت. او گاهي اين عمل نيك را مكروه پنداشته و گفته است: نماز هزار ركعت ارزشي ندارد. و گاهي هم گمان كرده است كه اين كار از توانايي آدمي خارج است چون هزار ركعت نماز خواندن و به ديگر وظايف نيز پرداختن غير مقدور خواهد بود، زيرا آدمي نيازمند به خوراك و خواب و... نيز هست. علامة اميني و ديگران جواب مستدل و قانع كننده اي را نقل كرده اند كه به بعضي از آنها اشاره مي شود. اما مكروه و بي ارزش شمردن اين عمل، مطلبي است كه از ناداني همه جانبة «ابن تيمه» از شئون عبادات و فقه و وارونه جلوه دادن حقايق از روي جهالت و يا عمد حكايت مي كند چون احاديث زيادي از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در مورد كثرت نماز و ثواب آن وارد شده است و در آنها تاكيد شده هركس توانايي زياد خواندنش را دارد كوتاهي نكند. اما اينكه چگونه اين كار ممكن است بايد بگوييم كه اين عمل هم از نظر عقلي و هم از نظر عرفي ممكن مي باشد و غير از علي ـ عليه السلام ـ افراد ديگري هم اين عبادت را انجام مي دادند. به طريق صحيح از بخاري و مسلم روايت شده كه: پيامبر اكرم آن قدر شب را به عبادت روي پاي خود مي ايستاد كه از پايش خون جاري مي شد. و روش جاري ميان مسلمين در انجام عباداتي از قبيل نماز و روزه اين بوده كه هر كدام طبق توانايي شان از آن انجام مي دادند و البته مردم هم در توانايي مختلفند و خداوند هم كسي را جز به مقدار تواناييش تكليف نمي كند. از اين روست كه در تاريخ مي بينيم يكي هرروز صد ركعت نماز مي خواند و ديگري دويست ركعت و بعضي پانصد و بعضي ديگر هزار ركعت نماز مي خواندند كه به بعضي از آنها اشاره مي كنيم. «ابوحنيفه» پيشواي حنفي ها چهارصد ركعت، اسود ابن يزيد نخعي هفتصد ركعت و عبدالرحمان ابن ابان در هر روز هزار ركعت نماز مي خوانده است.[3] و دهها نفر ديگر كه در تاريخ نام آنها ثبت شده است كه در هر روز هزار ركعت نماز مي خواندند. پس به جاي آوردن هزار ركعت نماز عملي ممكن مي باشد و نيازمند به صرف تمام و يا نصف وقت به آن نمي باشد.[4] پس كساني كه اين عمل را غير ممكن مي دانند، منشأ آن كسالت روحي آنها از انجام عبادت زياد مي باشد و كساني كه در تمام عمرشان نشاط ايجام چنين عباداتي را نداشته مي پندارند كه چنين كاري غير مقدور است، ولي كساني كه شيريني اطاعت و بندگي خدا را چشيده اند اينگونه اعمال را جزء امور عادي مي شمارند. آري نماز و نيايش جان و روح شيداي علي ـ عليه السلام ـ را تشكيل مي داد و نماز عشق امام بود. او در نماز به پرواز درمي آمد و تا آنجا پر مي كشيد كه جز او هيچ فرشته اي توان پرواز نداشت. او در نماز از غير خدا مي بريد و به جان جانان وصل مي شد. براي چنين شخصي كه عبادت و نماز را نه به خاطر بهشت و نه به خاطر ترس از جهنم انجام مي دهد، و كسي را عبادت مي كند كه با چشم يقين او را مي بيند و مستحق عبادت مي يابد و داراي قدرت روحاني و جسماني فوق العاده مي باشد، هزار ركعت نماز كه چيزي نيست.
و از طرف ديگر، نمازهاي مستحبي مانند نمازهاي واجب وقت گير نمي باشد چون آنها را مي توان در هر مكان و به هر صورت ممكن، حتي در حال راه رفتن و خوابيدن انجام داد و مي توان ركوع و سجود آنها را با اشاره سر و چشم و حتي بدون سوره و قرار گرفتن به طرف قبله انجام داد. و علامة بزرگوار «اميني» ادعا مي كند كه از دوستانش كساني را مي شناسد كه گاهي در شب و گاهي در روز هزار ركعت نماز مي خواند.[5]

---

• [1] . ابن جوزي، صفةالصفوة، جلد2، ص56، طبقات ذهبي، جلد1، ص71.
• [2] . بحارالانوار، جلد4، ص17.
• [3] . انساب بلاذري، جلد5، ص120. بدايه و نهايه، ج8 ، ص70، شذرات الذهب، جلد1، ص310.
• [4] . علامه اميني، الغدير،ج5، ص25تا30.
• [5] . همان منبع، ص28.
• اندیشه قم