علایم ظهور حضرت ولى عصر (ع) چیست؟

بحث درباره علایم ظهور کمى پیچیده و مشکل است زیرا روایات متعددى در جوامع و کتاب‏هاى روایى شیعه و همچنین اهل سنت و حتى کتاب‏هاى آسمانى و ادیان پیش از اسلام مثل مسیحیت و یهودیت و دین زرتشت و ادیان و مکاتب هندى در این باره آمده است که نیاز به مطالعه، جمع بندى و نقد و بررسى کامل دارد. گذشته از این، روایات باید از لحاظ سند و دلالت مورد دقت واقع شود.

از روایات شیعه بر مى‏آید که علایم ظهور بر دو دسته کلى تقسیم مى‏شوند:

1- علایم حتمى، علایمى که پیش از ظهور واقع مى‏شوند و هیچ قید و شرطى ندارند. این علایم عبارتند از: خروج سفیانى، خروج یمانى، صیحه آسمانى، قتل نفس زکیه، فرو رفتن لشکر سفیانى در بیابان و خروج دجّال.

2- علایم غیر حتمى که مبتنى بر شرط یا شروطى هستند که اگر آنها تحقق یابند، این علایم محقق مى‏شوند که اینها فراوان هستند.[1]

اما از جهت دیگر علایم ظهور را به چهار دسته کلى مى‏توان تقسیم نمود که به اختصار توضیح داده مى‏شود.

الف- عوامل اجتماعى: که به طور خلاصه نتیجه تحقق این عوامل، سقوط تمدن منحط بشرى است که به برخى از آنها اشاره مى‏شود:

1- انتشار ظلم وجور در سراسر جهان، به عبارت دیگر جهانى شدن و فراگیر شدن ظلم وجور.

2- فاسق شدن حاکمان جهان: تذکر این نکته ضرورى است که منظور از ظلم و فساد جهانى و فسق حاکمان این است که در سراسر جهان نظام‏هاى سیاسى مبتنى بر ظلم اجتماعى، سیاسى، فرهنگى و اقتصادى تشکیل شده و حاکمان نیز بر اساس استکبار و استعمار و استبداد حکومت مى‏کنند، البته منظور این نیست که در جهان انسان عادل و یا نظام و حکومت عادلانه پیدا نمى‏شود بلکه نظام حاکم بر جهان، نظام ظالمانه و فاسد خواهد بود.

3- گرانى و نابسامانى اقتصادى که از نتایج نظام ظالمانه مى‏باشد.

4- پیدایش دروغگویان و دجّالان با ادّعاى اصلاح جامعه. ظهور دجال از علایم حتمى ظهور است که تمام ادیان گذشته به آن اشاره کرده‏اند. دجّال در لغت به معناى پوشاننده حق به باطل و خدعه و مکر و حیله است و به نظر مى‏رسد (با توجه به علایمى که در روایت ذکر شده) دجال منحصر به یک فرد نباشد بلکه عنوان کلى براى افراد و نظام‏هاى پر تزویر و حیله‏گرى باشد که توده‏هاى مردم را مى‏فریبد و بر سر راه حق مى‏ایستد. برخى دجّال را به تمدن فعلى غرب سرایت دادند.[2]

5- افراد پست و دروغگو سخنگوى جامعه مى‏شوند. (سفیان کارگزار جامعه مى‏شوند)

6- مردم صالح و صادق تکذیب و کنار گذاشته مى‏شوند و بر عکس، مردم دروغگو، لاف زن مورد تأیید قرار مى‏گیرند.

7- خروج سفیانى که آن نیز از علایم حتمى ظهور است. در اینکه سفیانى فرد معینى است یا اینکه عنوان کلى براى افراد و نظام‏هاى دغل باز باشد نمى‏توان اظهار نظر قطعى نمود اما آنچه روشن است سفیانى فرد یا افراد و نظام‏هاى سرمایه‏دار، غارتگر، قدرتمند و ظالم، مرتجع و مروّج خرافات هستند. صفت ممیزه آنها، تخریب وسیع جامعه مى‏باشد.[3] روایات اشاره دارند که سفیانى و لشکرش در بیابان بَیداء (سرزمینى بین مکه و مدینه) به زمین فرو مى‏روند و تنها یک نفر که خبر فرو رفتن سپاه را منتشر مى‏کند زنده مى‏ماند.[4]

8- پیدایش جنگ و فتنه و خونریزى در جهان: در روایات به جنگى از طرف ترک، (که ظاهراً اقوامى هستند که از نسل ترک بن یافث بن نوح مى‏باشند و امروزه در سرزمین‏هاى مغولستان، پنجاب، ترکیه، سیبرى، افغانستان، هندوستان زندگى مى‏کنند) اشاره شده است، که معناى وسیع آن کشورهاى غربى را نیز شامل مى‏شوند.[5]

همچنین روایات اشاره دارند که پیش از ظهور، دو سوم مردم جهان کشته مى‏شوند که از آن به عنوان علایم غیر حتمى یاد مى‏شود.[6]

9- انقلاب‏هایى براى مبارزه با ظلم و فساد جهانى برپا مى‏شود که برخى از آنها موفق به تشکیل حکومت مى‏گردند. خروج و حرکت یمانى که سمبل قیام حق در برابر انحراف و گمراهى موجود در آخرالزمان است یکى از این قیام‏هاست.[7]

نهضت سید خراسانى (که از نسل امام حسین (ع) است و قیام به قسط مى‏کند) از دیگر عوامل است. این دو نهضت که یکى در یمن و دیگرى در ایران است از زمینه سازان ظهور حضرت مهدى (عج) مى‏باشد.[8]

روایات اشاره دارند که حکومتى که در ایران تشکیل مى‏شود اولاً مردم را به اسلام و اهل بیت (ع) دعوت مى‏کند و ثانیاً منطقه تحت حکومت خود تا کوفه را از ظلم و فساد پاک مى‏سازد و به محض ظهور امام (ع) به ایشان مى‏پیوند و از ایشان تبعیت مى‏کند.[9]

ب- عوامل دینى و اعتقادى که همان هدم و وارونه شدن دین است. در روایات از امیرالمؤمنان (ع) نقل شده است که در آخرالزمان نماز رها مى‏شود، امانت ضایع مى‏گردد، دروغ حلال مى‏شود، ربا خوارى رواج مى‏یابد، رشوه‏گیرى همه گیر مى‏شود، دین به دنیا فروخته مى‏شود، با زنان مشورت مى‏شود، قطع رحم مى‏گردد، مردم هوى پرست مى‏شوند، قتل امرى عادى مى‏شود، صبر ضعف تلقى مى‏گردد، ظلم فخر شمرده مى‏شود، عارفان خائن مى‏شوند، قاریان فاسق مى‏گردند، مساجد زیبا مى‏شوند و مناره‏ها بلند مى‏گردد (اما از محتوا تهى مى‏گردند)، عهدها شکسته مى‏شوند و هواها مختلف مى‏گردند.[10]

به عبارت کلى پیش از ظهور، احکام اسلام تعطیل مى‏گردد اما این تعطیلى نسبى است یعنى صفت غالب جامعه بشرى چنین است. چنانچه در روایات ما وارد شده است که وقتى امام (ع) ظهور مى‏کنند با شیوه و کتاب و دین جدید حکومت مى‏کنند که منظور این است که اسلام چنان با خرافات و قرآن با تحریف‏هاى معنوى آمیخته شده که حقیقت و باطن آن فراموش گردیده است.[11]

ج- عوامل طبیعى: از دیگر عوامل و زمینه‏هاى ظهور حضرت بلاهاى طبیعى مى‏باشد که در روایات ذکر گردیده است، مانند: صاعقه‏هاى آخرالزمان، ماه گرفتگى و خورشید گرفتگى در غیر اوقات طبیعى، تغییر در جهان فلکى و اوضاع جوّى و آب و هوایى و طلوع خورشید از مغرب و... که البته این روایات نیز قابل تطبیق با بعضى از اتفاقات امروزه و همچنین قابل توجیه مى‏باشند چنانچه استاد شهید مطهرى طلوع رحمة اللَّه الیه خورشید از مغرب را به ظهور اسلام - به وسیله امام خمینى رحمة اللَّه الیه - از پاریس تطبیق نموده است.[12]

د- عوامل فردى و معجزه‏اى:

1- صیحه و نداى آسمانى: از ظاهر روایات چنین بر مى‏آید که پیش یا در هنگامه ظهور فرشته‏اى در آسمان ندا مى‏دهد و مردم را به ظهور امام (ع) بشارت مى‏دهد، این فرشته، جبرئیل امین مى‏باشد و نداى او در سراسر زمین شنیده مى‏شود و هر کس به زبان و لهجه خود، آن ندا را مى‏شوند اما جهت آن تشخیص داده نمى‏شود. در کنار این ندا، شیطان فریاد بر مى‏دارد: عثمان مظلوم کشته شد، هدف او به شبهه انداختن مردم است.[13]

2- قتل و شهادت نفس زکیه: نفس زکیه لقب جوانى هاشمى است که داراى مقامى بس رفیع مى‏باشد. او با سپاه سفیانى مواجه مى‏گردد و به مدینه پناهنده مى‏شود و هنگامى که سپاه سفیانى به مدینه مى‏رود راهى مکه مى‏شود. در مکه دعوت به آل محمد (ص) مى‏نماید، اما بدون هیچ گناهى بین رکن و مقام مظلومانه ذبح مى‏گردد. شهادت او وجدان جهانیان را بیدار مى‏کند تا حدّى که مردم آمادگى بیعت با امام (ع) را پیدا مى‏کنند. بین شهادت وى و آغاز قیام امام (ع) پانزده روز فاصله است. او نماینده و فرستاده امام در بین مردم است.[14]

به جز علایمى که ذکر شد، نشانه‏هاى دیگرى در روایات بیان گردیده است.[15]