نهج البلاغه / دنیا، دشمن آخرت است!

إِنَّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةَ عَدُوَّانِ مُتَفَاوِتَانِ وَ سَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَ تَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَ عَادَاهَا

ترجمه

دنيا و آخرت دو دشمن ناسازگارند، و دو راه مخالفند، پس كسى كه دوستدار دنيا باشد و به آن دل ببندد، با آخرت دشمن و با آن در ستيز است، و آن دو مانند مشرق و مغربند، كسى كه ما بين آنها راه مى‏رود هر چه به يكى نزديك شود از ديگرى دور مى‏شود، و آن دو، پس از اين اختلافها به دو زن هوو مى‏مانند.

شرح

تفاوت دنیا وآخرت تا بدان جاست که امام علیه السلام آنها را دشمن یکدیگر نامیدند. دشمن از این جهت که فاصله این دو بسیار عمیق است؛فاصله ای از جنس محتوا و سنخیّت .خداوند تفاوت دنیا و آخرت را اینگونه در قرآن بیان می کند:

»    وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ «  ]2[

اين زندگانى (دنيا كه در اختيار شماست) جز سرگرمی و بازیچه چيز ديگرى نيست و آنچه باقى و دائم است حيات و زندگى خانه آخرت است و اى كاش مى‏دانستند (و پى به اين معنى مى‏بردند).

اگر کسی بخواهد میان دنیا و آخرت یکی را انتخاب کند ، بی تردید باید دیگری را کنار بگذارد زیرا راه این دو از یکدیگر جداست. همانند دو انسان که با یکدیگر دشمن اند؛ اگر شما دوستی با هرکدام را برگزینید ناچار به دشمنی با دیگری هستید.

خداوند در جای دیگر از قرآن کریم اینگونه زندگی دنیا را با زندگی در آخرت مقایسه می کند:

« أَ رَضِيتُم بِالْحَيَوةِ الدُّنْيَا مِنَ الاَْخِرَةِ  فَمَا مَتَاعُ الْحَيَوةِ الدُّنْيَا فىِ الاَْخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ »  ]3[

آيا به جاى آخرت به زندگى دنيا دل خوش كرده‏ايد؟ متاع زندگى دنيا در برابر آخرت، جز اندكى بیش نيست.

در خطبه ای که امیرالمؤمنین  علیه السلام برای مردم کوفه ایراد کردند؛ در مورد دنیا و آخرت می فرمایند:

آگاه باشيد دنيا به سرعت پشت كرده و از آن جز باقى مانده اندكى از ظرف آبى كه آن را خالى كرده باشند، نمانده است. بهوش باشيد كه آخرت به سوى ما مى‏آيد، دنيا و آخرت، هر يك فرزندانى دارند. بكوشيد از فرزندان آخرت باشيد، نه دنيا، زيرا در روز قيامت، هر فرزندى به پدر و مادر خويش باز مى‏گردد. امروز هنگام عمل است نه حسابرسى، و فردا روز حسابرسى است نه عمل. ]4[

با توجه به بیان قرآن، سرایی که جز بازی و سرگرمی نیست و متاع آن در مقابل متاع و زندگی آخرت اندک است ،و اندکی که امیرالمؤمنین مقدار آن را برای ما به زیبایی توصیف کردند ؛ دل بستن به آن (دنیا) برای انسان عاقل قابل قبول نخواهد بود.

آن گاه که امام علیه السلام دنيا و آخرت را به مشرق و مغرب تشبيه می کند؛ وجه شبه،مباينت آنها و اختلاف جهت آنهاست؛ و طالب دنيا را به كسى تشبيه كرده كه ما بين مشرق و مغرب در حركت است زيرا طالب دنيا به هر مقدار در طلب دنيا همّت گمارد به همان نسبت از آخرت غافل مى‏ماند و از آن دور مى‏افتد، و هر چه در كسب دنيا بيشتر بينديشد، غفلت و دورى‏اش از آخرت بیشتر می شود و بالعكس. پس از آن، دنيا و آخرت را به دو هوو تشبيه می شود که در اینجا هم باز به ناسازگاری این دو باهم بیشتر تاکید دارد.