ولایت به چه معنایی است؟

ولایت در لغت به معنای قرب و نزدیکی است.
فیومی می‌گوید: «ولی مثل فَلْس به معنای قرب و نزدیکی است».[۱]
در «اقرب‌الموارد» آمده است: «وَلْی عبارت است از قرارگرفتن فرد یا شی دوم به دنبال فرد یا شی اول بدون فاصله...».[۲]
راغب نیز می‌گوید: «ولاء و توالی به معنای آن است که دو چیز و یا بیشتر طوری کنار هم قرار گیرند که بین آن دو، غیر از خود آنها چیز دیگری فاصله نبوده باشد».[۳]  
با توجه به حالات اولیه انسان در کاربرد الفاظ و اینکه معمولاً کلمات را در آغاز برای بیان معنای مربوط به محسوسات به کار می‌برد، می‌توان گفت:
واژه «ولایت» در آغاز برای قرب و نزدیکی خاص در محسوسات (قرب حسی) به کار رفته است، آنگاه برای قرب معنوی استعاره آورده شده است. براین‌اساس، هرگاه این واژه در امور معنوی به کار می‌رود بر نوعی از نسبت قرابت دلالت می‌کند و لازمه آن این است که ولی نسبت به آنچه بر آن دلالت دارد، دارای حقی است که دیگری ندارد و می‌تواند تصرفاتی را بنماید که دیگری جز به اذن او نمی‌تواند. مثلاً «ولی میت» می‌تواند در اموال او تصرف کند. این ولایت او ناشی از حق وراثت است. کسی‌که بر صغیر ولایت دارد حق تصرف در امور وی را دارد، و کسی‌که ولایت نصرت دارد می‌تواند در امور منصور «آن کسی‌که نصرتش را عهده‌دار است» تصرف کند.
خداوند ولی امر بندگان خویش است؛ یعنی امور دنیوی و اخروی آنها را تدبیر می‌کند و او ولی مؤمنان است، یعنی بر آنها ولایت خاص دارد.
بنابراین، حاصل معنای ولایت در همه موارد استعمال آن، گونه‌ای از قرابت است که منشأ تصرف و مالک بودن تدبیر است.[۴]
به عبارت دیگر: ولایت، نوعی اقتراب و نزدیکی به چیزی است، به‌گونه‌ای‌که موانع و حجاب‌ها از میان برداشته می‌شود.[۵]  
حال اگر کسی با ریاضت‌های نفسانی و قابلیت‌هایی که برای خود ایجاد کرده، و ازطرفی دیگر مورد عنایت و الطاف الهی قرار گرفته و به مقام قرب تام الهی نایل شود، این‌چنین شخصی از جانب خداوند بر مردم ولایت دارد، ولایتی که لازمه آن این است که ولی نسبت به آنچه بر آن دلالت دارد، دارای حقی است که دیگری ندارد و او می‌تواند تصرفاتی بنماید که دیگری جز به اذن او نمی‌تواند. و همه اینها به اذن و اراده و مشیت خداوند است.

---

<sub>پی‌نوشت‌ها
1. مصباح‌المنیر، فیومی، ماده ولی.
2. اقرب‌الموارد، شرتونی، ماده ولی.
3. مفردات، راغب اصفهانی، ص۵۲۳.
4. ر.ک: المیزان، علامه طباطبایی، ج۶، ص۱۲.
5. ر.ک: المیزان، علامه طباطبایی، ج۵، ص۳۶۸.</sub>