در زمان غیبت امام معصوم، مردم چگونه از احکام الهی آگاه می‌شوند؟

بنابر اتفاق همه فقهای شیعه، برای آگاهی از احكام اسلام سه راه بیشتر وجود ندارد:
۱. استنباط و استخراج احكام شرعی از منابعی كه از طرف شارع مقدّس تعیین شده؛
۲. احتیاط در عمل؛
۳. تقلید از مجتهد جامع‌الشرایط.
وقتی راه منحصر به همین سه راه شد، اگر فردی از نظر علمی قوی شد و قوّه استنباط احكام شرعی را داشت، با اجتهاد به حكم شرعی می‌رسد و اگر در آن حدّ نبود، ولی راه احتیاط را بلد بود، آن طریق را انتخاب می‌نماید. دسته سوم نیز برای به دست آوردن احكام، تقلید می‌نمایند.
توضیح اینکه، یکی از سیره‌ها و روش‌های قطعی و مستمر عقلای عالَم این است که جاهل در هر امری، به عالِم در آن رشته و متخصّص در آن فنّ مراجعه می‌نماید؛ مریض به طبیب و معامله‌كنندگان به خبره در آن فن مراجعه می‌نمایند، بلكه می‌شود ادّعا كرد نظام و جامعه بدون تقلید امكان بقا ندارد. چون در هیچ اجتماعی همه افراد قدرت ندارند به تمام احتیاجات خود ـ بدون استمداد از دیگران‌ـ نایل گردند.
در مسائل و احکام شرعی نیز همین گونه است؛ افراد جاهل به احکام شرعی باید برای به دست آوردن حکم شرعی به فقیه که عالم به این مسائل است، رجوع کند.
امام حسن عسكری علیه‌السلام می‌فرمایند:
امّا كسانی از فقها که دارای این اوصاف باشند؛ صیانت نفس، مخالفت با هوا و... عموم مردم از آنها تقلید نمایند.[۱]
معرفی منابع برای مطالعه بیشتر
• تاریخ عصر غیبت، سیّد مسعود پورسیدآقایی؛
• ولایت در عصر غیبت، رجالی تهرانی؛
• فصل‌نامه تاریخ اسلام، شماره3؛
• تاریخ تشیّع، محمد كاظم خداجویان؛
• فصل‌نامه انتظار.

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. البرهان، ج۱، ص۲۵۷.}