چرا دوران نیابت خاص از امام زمان پس از هفتاد سال به پایان رسید؟

شكی نیست كه امام معصوم برای هدایت مردم، با انتخاب خداوند متعال برگزیده می‌شود و برای انجام این مهم، اصل بر این است که امام در میان امت ظاهر باشد و با آنها ارتباط مستقیم داشته باشد، چنان‌كه در یازده امام گذشته چنین بوده است. بنابراین غیبت امام مهدی علیه‌السلام امری است كه تحت شرایط خاص و بنا بر ضرورت و حكمت الهی اتفاق افتاده است. از آنجا که غیبت ناگهانی امام ضربه‌ای شدید به جامعه اسلامی وارد می‌کرد، برای جلوگیری از انحرافات باید برای غیبت زمینه سازی می‌شد؛ به همین جهت ابتدا غیبت صغرا اتفاق افتاد. در این زمان (حدود 70 سال) چهار نفر به‌عنوان نایبان خاص مطرح بوده‌اند كه امت اسلامی به‌واسطه آنان با امام و رهبر خود در ارتباط بوده‌اند تا به‌تدریج به مسأله غیبت عادت كنند و آن را به‌عنوان یك واقعیت بپذیرند؛ بنابراین غیبت صغرا از همان ابتدا به‌عنوان مقدمه و زمینه غیبت کبرا شکل گرفته‌ بود، و قرار بود محدود به زمانی معین باشد؛ یعنی زمانی كه شیعیان به عدم حضور ظاهری امام عادت نمایند. بنابراین پس از گذشت این مدت دیگر ضرورتی برای بودن نایبان خاص وجود نداشت و ارتباط با امام از طریق نایبان عام (مجتهدان جامع الشرایط) جواب‌گوی نیازهای فكری و دینی شیعه بوده است. افزون بر این به‌خاطر مشكلاتی كه برای نایبان خاص حضرت از سوی دشمنان ایجاد می‌شد، امر نیابت به شكل عام ادامه یافت و مردم از طریق مراجع تقلید، هم حقوق مالی امام را می‌پردازند و هم سؤال‌های دینی و روزمره خود را از ایشان می‌پرسند و در احکام دین از ایشان تقلید می‌کنند. معرفی منابع برای مطالعه بیشتر:
 • پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (عج)، علی غفار زاده؛
• گامی در جهت شناخت امام مهدی (عج) و نواب اربعه، حمید رضا كفاش؛
• مجله موعود، شماره ۲۸؛
 • فرهنگ‌نامه مهدویت، خدامراد سلیمیان، ص ۴۲۰.