حجتالاسلام والمسلمین
ابوفاضل رضوی اردکانی نویسنده کتاب «ماهیت قیام مختار بن ابی عبید ثقفی» با
تکیه بر روایات معتبر، اقوال و نظریات علمای بزرگ اسلام و کمکگرفتن از
علم رجال و تاریخ، با روش نقد و تحلیل و جرح و تعدیل، ابعاد شخصیتی مختار
ثقفی را به صورت همهجانبه بررسى کرده و ثابت کرده است که او مردى پاک،
فداکار، معتقد به امامت ائمه هدى(ع) بوده و قیامش با اذن و اجازه و رضایت
کامل امام معصوم و دخالت مستقیم اهل بیت پیامبر(ص) همراه بوده است. در این
کتاب ـ که از مطالب مستند و مستدل بهره برده و از پرداختن به مطالب موهون و
افسانهگونه، مانند بعضى از مقاتل و مختارنامهها پرهیز کرده ـ روشن شده
است که مختار نه کیسانى بوده و نه بنیانگذار این مکتب است و نه ادعاى باطل
داشته، بلکه کلیه این اتهامات از جانب دشمنان اهل بیت(ع) و راویان و مورخان
وابسته به طاغوت مطرح شده است. در ادامه بخشهایی از این کتاب را مرور میکنیم. نام مادر مختار «دَوْمَه» و از زنان با شخصیت تاریخ
اسلام است و درباره او گفتهاند: «مِن ربّات الفصاحة والبلاغة و الرّای
والعقل.» [۱] وی، از زنان سخنور و با تدبیر و عاقله بود. «ابوعبید»، پدر مختار، قبل از ازدواجش بسیار
مشکلپسند و در پی همسری ایدهآل بود، او همسری میخواست که از نظر اصالت،
نجابت، وجاهت، حسب و نسب، شایسته باشد و هرکسی که به او پیشنهاد میشد،
نمیپذیرفت. شبی در خواب میبیند که یک نفر به او میگوید: برو «دومه زیبا»
را بگیر که پشیمانی ندارد و او همان است که میخواهی! دومه، دختر «وهب بن عمر بن معیب» بود و به خاطر وجاهت و دیگر محسّناتش، او را «دومة الحسناء» لقب داده بودند. او خواب خود را برای خانوادهاش تعریف کرد، آنان
گفتند: این خواب اعتباری ندارد ولی یکی از میان آنان گفت، این یک دستور
است، تعجیل نما و با دومه ازدواج کن! بدین ترتیب، ابوعبید دل به دریا زد و با این دوشیزه
که دلخواهش بود، ازدواج کرد و البته قبلاً نیز زنان خویشاوند او را به
ابوعبید پیشنهاد کرده بودند و این خانم از شوهرش باردار شد. دومه میگوید: هنگامی که باردار بودم، شبی خواب دیدم که گویندهای در عالم رویا، این سرود را برایم میخواند: اَبشِری بالوَلَدِ/ اَشَبَهُ شیءٍ باَلامة اِذ الرِجالُ فی کَبَد/ تقَاولَوا علَی لَبَد کانَ لَهُ حظُّ الأَسَد یعنی: مژده به یک پسر، پسری مثل شیر در گرماگرم نبرد، او بهره کاملی از شجاعت دارد. [2] و پس از چندی خداوند نوزادی پسر، به ابوعبید عطا
فرمود و او نامش را «مختار» گذاشت و خداوند، چند فرزند دیگر نیز از همین
خانم به ابوعبید داد که عبارتند از: «جبر»، «اباجبر»، «ابوحکم»،
«ابوامیّه»، «اسید» و «صفیه» که این دختر بعدها همسر عبدالله بن عمر شد.
[3] مادر مختار تا شهادت او زنده و پیرزنی فرتوت بود که
در جریان محاصره «دارالاماره» به دست نیروهای «مصعب بن زبیر» نیز حضور داشت
و در محاصره بود. «ابوعجین» میگوید: آن روز که تعدادی از یاران و
نزدیکان مختار، در محاصره قصر کشته شد و مردم هزیمت شدند، من به مادر مختار
پیشنهاد کردم که بیا تا تو را به دوش بگیرم و از معرکه نجات دهم، وی با
شجاعت تمام این پیشنهاد را رد کرد و گفت: «به خدا قسم اگر دستگیرم کنند و
اسیر شوم، بهتر از آن است که مرا به دوش بگیری و نجاتم دهی». [4] *تولد مختار او در سال اول هجرت، متولد شد، (وکان مولده فی عام الهجرة). [5] ابن اثیر میگوید: از نخستین نوزادان مسلمانی که در سال اول هجری به دنیا آمدند «مختار» بود. [6] آری، مختار در مدینه متولد شد، زیرا پدر او پس از
اسلام آوردن به مدینه هجرت کرد. مادر مختار میگوید: «پس از تولد مختار،
باز خواب دیدم کسی به من میگوید: این فرزند تو، پیش از آن که به سن بالا
برسد، سرد و گرم زندگی را خواهد چشید و ترس او ریخته خواهد شد و پیروان
زیادی پیدا خواهد کرد». [7] صاحب تاریخ فخری گوید: «مختار، با شرافت نفس و علو همت و بزرگواری پرورش یافت». [8] قبیله ثقیف یکی از قبایل اصیل و معروف عرب و در
شجاعت، سلحشوری، سخاوت، جوانمردی و مهماننوازی، ضربالمثل بودند، گرچه
آنان نیز به سرکشی و خودخواهی شهرت داشتند [9] ولی از این تیره و تبار
شجاعان، ادبا، شعراء و علماء بزرگی از صحابه و تابعین و ... برخاستهاند.
[10] که مشهورترین آنان «ابراهیم ثقفی»، از بنی اعمام «مختار»، نویسنده
کتاب معروف «الغارات» و از بزرگان علمای شیعه است. گرچه روایات و مطالبی
نیز در مدح و نکوهش طایفه ثقیف رسیده که در کتب اهل سنت موجود است. [11]
پاورقیها: ۱- اعلام النساء: عمر رضا کحاله، ج1، ص 421، چ بیروت. ۲ و ۳- بحارالانوار: مجلسی، ج45 ، ص 350، به نقل از رساله ذوب النضار: ابن نما و معارف: ابن قتیبه، ص 138. ۴- اعلام النساء: کحاله، ج1، ص 421، چ بیروت. ۵- انساب الاشراف: بلاذری، ج5، ص 214، چ بغداد و بحرالانوار: ج 45، ص 350 - چ بیروت. ۶- کامل: ابن اثیر، ج2، ص 111، چ بیروت. ۷- بحارالانوار، ج 445 ص 350 و انساب الاشراف: بلاذری، ج 5، ص 214 چ بیروت. ۸- الفخری، ص 89. ۹- الغارات: ابواسحاق ثقفی، ج2، ص 517، چ جدید. ۱۰- به کتاب الانساب سمعانی، ج3، ص4 و 142 مراجعه فرمائید. ۱۱- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج8، ص 30 و ج 20، ص 106.
مطالب مرتبط...
- مختار قاتل امام حسین(ع) را چگونه مجازات کرد؟
- نفرین امام سجاد(ع) در حق حرمله و تحقق آن به دست مختار
- قدم به قدم با مختار (4) / مختار شیوه «توابین» را نپسندید و آنها را همراهی نکرد
- قدم به قدم با مختار (3) / ابراهیم مالکاشتر اذان گفت و قیام مختار رسماً اعلام شد
- قدم به قدم با مختار (2) / منتقم ثارالله(ع) در کلام امیرالمؤمنین(ع)