نگاهی به «60 دقیقه» بی‌بی‌سی فارسی +تصاویر

اصالت شبکه بی‌بی‌سی فارسی بر پایه خبر بوده و اخبار در این شبکه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین، نقد و بررسی یکی از بخش‌های خبری این شبکه در مقام نقد و بررسی بی‌بی‌سی مهم به نظر می‌رسد. انتخاب بخش خبری «60 دقیقه» در بی‌بی‌سی فارسی به دلیل طراحی نرم این برنامه و محتوای آن که از مجموعه‌ای گزارشات خبری با موضوعات مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... تشکیل شده است، می‌تواند نمونه خوبی برای بررسی بی‌بی‌سی در حوزه خبر و خبررسانی باشد.

«60 دقیقه» را می‌توان مهم‌ترین بخش در میان بخش‌های خبری بی‌بی‌سی فارسی دانست و این همان دغدغه مهم امروز رسانه‌های بزرگ دنیاست که قصد دارند در خبررسانی شیوه‌ای جذاب ارائه کنند و مخاطبان بیشتری جذب نمایند. البته، باید توجه داشت که امروزه رسانه‌های مختلف دنیا با الگوبرداری تکنیک‌ها، روش‌های مشابهی را برای جذب مخاطب استفاده می‌کنند، اما همین روش‌های مشابه نیز گاه در برخی جزئیات تفاوت دارند که گاهی حاصل شناسنامه یا الگوهای منحصر به فرد یک رسانه است و گاه نیز از جامعه مخاطبان و سلایق آنها برداشت شده است. به هر جهت، آنچه در این مقال تحت عنوان بررسی برنامه «60 دقیقه» ارائه می‌شود، روش‌ها و تکنیک‌هایی است که الگوی خبررسانی بی‌بی‌سی فارسی را تشکیل می‌دهد.

همان‌طور که گفته شد، امروزه در عرصه خبر و خبررسانی، افزایش جذابیت‌ در برنامه‌های خبری یکی از مهم‌ترین اصول جذب مخاطب و برقراری ارتباط مستمر با آن است. این مهم در برنامه‌های خبری بی‌بی‌سی فارسی و به طور مشخص در برنامه «60 دقیقه» از دو الگو پیروی می‌کند که یکی «نرم کردن خبر» و دیگری «ارائه نرم خبر» است که در هر دو این‌ها سعی می‌شود ذات خشک خبررسانی از بین رفته و برنامه حالتی سرگرم کننده به خود بگیرد.
نرم کردن خبر یا همان خبر نرم از نشانه‌هایی در تنظیم خبر استفاده می‌کند که شامل استفاده از افعال عامیانه، اصطلاحات رایج در فرهنگ جامعه مخاطبان، تنظیم داستان‌گونه گزارش‌های خبری و استفاده هماهنگ و هدفمند از تصاویر و صدا برای افزایش هیجان و جذابیت خبر است. خبر نرم سال‌هاست که وارد عرصه خبررسانی در رسانه‌های مختلف دنیا شده است و معمولاً تعریفی مشخص دارد و در خبرهایی با موضوعات اجتماعی، فرهنگی یا ورزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در بی‌بی‌سی، این مسئله به شکل یک ادبیات در همه موضوعات اعم از سیاسی و حتی نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرد.


خبرهایی که در در بی‌بی‌سی فارسی به شیوه نرم تنظیم می‌شوند، به شیوه نرم نیز ارائه می‌گردند؛ این مهم، تکنیک‌هایی از تهیه و تدوین و ارائه گزارش را دربر می‌گیرد که البته امروزه در بسیاری از رسانه‌های قدرتمند دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، بی‌بی‌سی فارسی جزئیاتی را رعایت می‌کند که با فرهنگ مخاطبان فارسی زبان آن همسانی دارد. ارائه خبر به شیوه نرم شامل مواردی همچون طراحی جذاب و سرگرم کننده صحنه و فضای ارائه خبر، استفاده از لحن توأم با احساس که در حین ارائه خبرهای ناراحت کننده غمگین است و در حین ارائه خبرهای جالب و شاید طنزآلود، همراه با خنده است، نشان‌های رفتاری گزارشگر و بسیاری موارد دیگر که باز هم به یک برنامه سرگرمی شباهت دارد. 

در این میان، خبرهای اجتماعی و فرهنگی با موضوعات جذاب و البته سرگرم‌کننده، با برخی خبرهای سیاسی، نظامی و امنیتی ارائه شده توسط این رسانه، به لحاظ میزان ارتباط با مخاطب تفاوت دارند. برای حل این مشکل ترکیب چیدمان خبرها در «60 د‌قیقه» به گونه‌ای است که در لابه‌لای گزارشات جذاب و سرگرم‌کننده، خبرهای روز گنجانده می‌شوند. دقیقاً مشابه با پیام‌های بازرگانی که در زمانی کوتاه و محدود در لابه‌لای یک فیلم تلویزیونی پخش می‌شوند و مخاطب نیز به امید تماشای ادامه فیلم، حاضر به تماشای چند دقیقه پیام بازرگانی می‌شود! زمان‌بندی ترکیب گفته شده به گونه‌ای است که خبرهای روز با مدت ‌زمانی حدود 2 تا 4 دقیقه در میان گزارش‌های خبری و مفرح مفصل قرار می‌گیرند. ذکر این نکته نیز ضروری است که، دیدگاه‌ها و خطوط خبری بی‌بی‌سی فارسی بیشتر در همان اخبار روز نهفته شده و در واقع همانند مثال پیام‌های بازرگانی در لابه‌لای برنامه به مخاطب تحمیل می‌شود.

نکته دیگر در مورد اخبار و گزارش‌های خبری استفاده شده در بخش خبری «60 دقیقه» مربوط به ارزش‌های خبری و اولویت برخی از آنها در ترکیب انتخاب شده برای این بخش خبری است که شامل «تازگی»، «درگیری» و «عجیب و غریب بودن» می‌شود. «تازگی» را به عنوان مهم‌ترین ارزش خبری می‌توان ارزشی عمومی برای خبررسانی در همه رسانه‌های دنیا دانست که البته، در این بخش خبری اولویت بالایی دارد. طبیعی است، که ارزش «تازگی» در جلب توجه مخاطب اهمیت دارد و رعایت آن نیز می‌تواند یک بخش خبری را به عنوان تنها درگاه ورود خبرهای روز جهان برای عده‌ای از مخاطبان قرار دهد. اما ارزش‌های «درگیری» و «اولویت‌دار بودن خبرهای عجیب» نیز، از این لحاظ اهمیت دارد که می‌تواند جامعه‌ای از مخاطبان بیگانه با خبر را به سوی این بخش خبری سرگرم‌کننده و جذاب هدایت نماید. به عبارت دقیق‌تر، در جامعه مخاطبان ایرانی افرادی از گروه‌های سنی جوان و نوجوان هیچ علاقه‌ای به تماشا یا مطالعه خبر ندارند و به همین دلیل، از هیچ دیدگاه سیاسی، اجتماعی یا تحلیل مشخصی برخوردار نیستند؛ بنابراین، بخش خبری «60 دقیقه» سعی دارد، این قشر از جامعه مخاطبان را نیز با تکنیک‌های خاص خود، به گروه مخاطبان خود، اضافه و دیدگاه سیاسی و جهت فکری مطلوب خود را در این گروه ایجاد نماید.


آخرین بخش از بررسی برنامه «60 دقیقه» را نیز ‌باید، به روش‌های غیر مستقیم و پنهان القاء دیدگاه‌های سیاسی این شبکه در این بخش خبری اختصاص داد. هرچند خبرهای سیاسی و حتی اجتماعی و فرهنگی شبکه بی‌بی‌سی فارسی به گونه‌ای جهت‌دار برای القاء دیدگاه‌های این شبکه به مخاطب تنظیم می‌شوند، اما بخشی از این جهت‌دهی فکری، به روش‌های گوناگون در لابه‌لای اِلمان‌های تهیه یک گزارش خبری گنجانده می‌شوند.

صدای محیط، تصاویر آرشیوی، تصاویر خبر، انتخاب پشت صحنه گزارشگر، پشتوانه صوتی و تصویری گزارش را می‌توان از اِلمان‌های اساسی تولید یک گزارش خبری دانست که به طور معمول، گزارش‌گران و کارگردانان خبری با در نظرگرفتن افزایش جذابیت و تأثیرگذاری، به انتخاب و گزینش آنها برای تولید گزارش خبری می‌پردازند. اما توجه به این مهم در گزارش‌های خبری بی‌بی‌سی فارسی، غیر از معیار جذابیت، به القاء خطوط سیاسی نیز می‌پردازد. به عنوان مثال، در گزارشی با موضوع احتمال درگیری میان ایران و آمریکا در خلیج فارس، تصاویر نمایش‌داده شده از ناوگان دریایی آمریکا، توأم با بزرگ‌نمایی و نمایش قدرت و اقتدار است؛ در حالی که برای نمایش نیروهای دریایی و قایق‌های تندروی ایرانی سعی می‌شود تصاویری تحقیرکننده گزینش شوند؛ که به طور مثال، حکایت از سراسیمگی، بی‌برنامگی و پراکندگی نیروهای ایرانی حاضر در خلیج فارس دارد. همچنین، مثال‌های بی‌شماری از گزارش‌های خبری بی‌بی‌سی فارسی از ناآرامی‌های ایران پس از انتخابات در سال 88 وجود دارد که با وجود حضور دسته‌های گوناگون در خیابان‌ها، صدای محیط و تصاویر پشت صحنه گزارش از میان معترضان به نتیجه انتخابات گزینش می‌شد که در بیشتر مواقع نیز شعارهایی تند و مخالف با اصول انقلاب سر می‌دادند.
در پایان، می‌توان بخش خبری «60 دقیقه» بی‌بی‌سی فارسی را به عنوان یک بخش خبری با رویکردی کاملاً نرم و سرگرم‌کننده معرفی کرد که قصد جذب مخاطبانی از طیف‌های گوناگون، به خصوص بیگانه با خبر را دارد و تلاش می‌کند به صورت بسیار پنهان و غیر مستقیم به انتقال دیدگاه‌های سیاسی این شبکه بپردازد. این مهم، در مواقعی به نتیجه بسیار مطلوب برای بی‌بی‌سی می‌انجامد که متأسفانه برخی مخاطبان این شبکه، از جمله این بخش خبری، فقط اخبار و اطلاعات روز خود را از همین برنامه دریافت و بدون هیچ‌گونه بررسی از تماشای خبرهای رسانه‌های داخل کشور پرهیز می‌کنند.

منبع: سینما رسانه