مقابله با تهدیدات اخلاقی؛ وظیفه‌ای منتظرانه

قرآن کریم در پی وعده حتمی خلافت و حکومت به مؤمنان صالح می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی‏ لا یُشْرِکُونَ بی‏ شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون‏»؛  خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏‌اند وعده مى‏‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‏‌دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدّل مى‏‌کند، آن چنان که تنها مرا مى‌پرستند و چیزى را شریک من نخواهند ساخت. و کسانى که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.

حال با توجه به آیه 55 سوره مبارکه نور که در رابطه با حکومت جهانی امام زمان عجّل الله تعالی فرجه است به ویژگی امنیت اخلاقی در زمان انتظار و وظایف فردی، اجتماعی و حکومتی منتظران در این باره می‌پردازیم.

هراس اجتماعی مؤمنان صالح

مسلماً مهم‌ترین دغدغه مؤمن صالح در زمان غیبت، دین اسلام و ارزش‌های اسلامی است که به آن‌ها اعتقاد دارند. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «یأتى على النّاس زمان الصّابر منهم على دینه کالقابض على الجمرة»؛ بر مردم زمانى مى‏‌آید که اگر کسى بر دین خود شکیبا باشد مانند کسى است که آتش در کف گرفته است.

از این رو هر گاه اعتقادات و ارزش‌های اسلامی در جامعه از جهات مختلف مورد تهاجم قرار گیرد بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ترس به دل مؤمنان می‌افتد که مبادا در جکومت اسلامی ارزش‌هایی که برای اقامه آن حاکم شده‌اند از بین برود. رواج و تبلیغ اعتقادات فاسد و غیر اخلاقی تهدید اصلی است که مؤمنان از آن هراس دارند. شهید مطهری(ره) می‌گوید: «جوّ فاسد اجتماعى جوّ روحى را فاسد مى‏‌کند و جوّ فاسد روحى زمینه رشد اندیشه‏‌هاى متعالى را ضعیف و زمینه رشد اندیشه‏‌هاى پست را تقویت مى‏‌کند. به همین دلیل است که در اسلام به اصلاح محیط اجتماعى اهتمام زیاد شده است و باز به همین دلیل است که سیاست‌هایى که مى‏‌خواهند اندیشه‏‌هاى متعالى را در مردمى بکشند، زمینه فساد اخلاقى و عملى آنها را فراهم مى‏‌کنند و براى فراهم کردن این زمینه، محیط اجتماعى را با وسایلى که در اختیار دارند فاسد می‌کنند».

رابطه امنیت اخلاقی و انتظار

همچنان که از آیه 55 سوره مبارکه «نور» روشن می‌شود؛ خداوند متعال سه وعده قطعی به مؤمنان صالح می‌دهد که هر کدام از آن‌ها به ترتیب عبارتند از:

وعده اول؛ به دست گرفتن حکومت

وعده دوم؛ استحکام و ریشه‌دار کردن دین

وعده سوم؛ امنیت همه‌جانبه

همه این مراحل را باید منتظران ظهور طی کنند یعنی باید حکومتی که مقدمه‌ساز حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) است را برپا کنند و نیز با تلاش بر آمده از ایمان و اعمال صالح خود دین را استحکام و قدرت بخشند که نتیجه آن فراهم کردن امنیت است. پس نتیجه گرفته می‌شود که امنیت اخلاقی و اجتماعی برای مؤمنان که یکی از جوانب امنیت است یکی از وظایف حکومت اسلامی است که محصول ریشه‌دار کردن دین و قدرت بخشیدن به دین در جامعه است. این همه تأکید معصومین علیهم السلام بر روی اصول و فروع اعتقادات برای نیل به هدف امنیت و از جمله؛ امنیت اجتماعی و اخلاقی است!

در جامعه‌ای که دین اسلام از پایه‌های محکم فردی و اجتماعی برخوردار است مشکلاتی همچون خشونت نسبت به زنان، بدحجابی و بی‌حجابی، عقاید ضدّ دینی، هراس اقتصادی خانواده‌ها و...وجود نخواهد داشت.

یکی از مصادیق انتظار ظهور تلاش برای رفع معضلات اجتماعی و اخلاقی و به وجود آوردن امنیت در سه بخش فردی، اجتماعی و حکومتی است:

الف- انتظار فردی و امنیت اخلاقی

هر فرد به عنوان کوچک‌ترین عضو اجتماع برای رفع هراس اجتماعی و اخلاقی باید ابتدا از خود شروع کند. تقویت اعتقادات دینی و حضور فکری و جسمی در فضای سالم دینی از جمله کارهایی است که یک منتظر باید انجام دهد. در این راه البته مشکلاتی نظیر تهاجم فرهنگی و هجوم لذایذ نامشروع با تبلیغات فراوان و ... وجود دارد که طبق دستور اسلام باید با فرار از گام‌های شیطان خود را حفظ کرد.«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر»؛ اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید! از گام‌هاى شیطان پیروى نکنید! هر کس پیرو شیطان شود (گمراهش مى‏‌سازد، زیرا) او به فحشا و منکر فرمان مى‌‏دهد!».

یکی از این گام‌های شیطانی نگاه حرام است. امام صادق(ع) می‌فرماید: «اَوَّلُ النَّظَرَةِ لَکَ وَ الثّانیَةُ عَلَیکَ وَ لا لَکَ وَ الثّالِثَةُ فیهَا الهَلاکُ»؛ نگاه اول [ناخودآگاه به نامحرم] براى تو [حلال] است و نگاه دوم ممنوع است و حرام و نگاه سوم، هلاکت‏‌بار است. بنابراین ترک قدم اول شیطانی همیشه بهترین راه برای محفوظ ماندن از گناه است.

ب- انتظار اجتماعی و امنیت

بعد از بُعد فردی انتظار که مرحله نخستین است دین اسلام با ردّ بی‌تفاوتی فرد نسبت به جامعه او را به امر به خوبی‌ها و نهی از بدی‌ها دستور داده است. که بهترین راه آن عمل خود انسان و اولین مورد نیز خانواده خود انسان است. پدر و مادر باید مواظب رفتار اخلاقی خود در خانه باشند. به طور مثال قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَة»؛ اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید خود و خانواده خویش را از آتشى که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست نگه دارید( تحریم/6). منتظر واقعی کسی است که خانواده خود را از راه آموزش، عمل و نصیحت از انحرافات اخلاقی بازدارد.

ج- وظیفه حکومت دینی در قبال امنیت اجتماعی

جدای از وظیفه فراهم آوردن شرایط فردی و اجتماعی جهت تقویت اعتقادات درونی نسبت به اسلام، حکومت باید با هر گونه تهدیدات اخلاقی و اجتماعی از درون یا بیرون جامعه مقابله کند. «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ»؛ همان کسانى که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا مى‏‌دارند، و زکات مى‏‌دهند، و امر به معروف و نهى از منکر مى‏‌کنند، و پایان همه کارها از آن خداست!(حج/41).

یکی از مراتب نهی حکومتی، استفاده از قدرت و اقتدار و مقابله سخت است. این هم نوع انتظار حکومت برای ظهور است.

نتیجه این که؛ وظیفه مقابله با تهدیدات اخلاقی و اجتماعی در دین اسلام بر دوش همگان از جمله حکومت است و انجام صحیح این وظیفه منجر به آماده کردن شرایط ظهور حضرت مهدی(عج) خواهد بود و این یعنی انتظار واقعی!

منابع:

[1] الحکم الزاهرة با ترجمه انصارى

[2] مجموعه‏ آثار شهیدمطهرى

[3] من لایحضره الفقیه