راهکارهای مقابله با توهین‌ دشمنان اسلام/ وظایف مسلمانان در برابر حوادث سخت

 آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه در ذیل آیه 185 سوره مبارکه «آل‌عمران» به امتحان الهی و راهکارهای مقابله با ناسزای دشمنان اسلام پرداخته است که در ادامه متن آن را می‌خوانیم؛

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ

«لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَمِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا أَذًى کَثِیرًا ۚ وَإِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَٰلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛ به یقین (همه شما) در اموال و جانهاى خود، آزمایش مى شوید! و از کسانى که پیش از شما به آنها کتاب آسمانى داده شده و از مشرکان، سخنان آزاردهنده فراوان خواهید شنید. و اگر استقامت کنید و تقوا پیشه سازید، (شایسته تر است; زیرا) این (استقامت و تقوا) از کارهاى مهمّ است». (آ‌عمران/ 186)

با توجه به آنچه در شأن نزول آمد، مسلمانان به هنگام مهاجرت به «مدینه» سخت از سوى دشمنان تحت فشار، و مورد انواع آزارها قرار مى‌گرفتند، آیه فوق آنها را دعوت به استقامت مى‌کند و از آینده درخشانى که در انتظار آنها است، اجمالاً خبر مى‌دهد.

نخست مى‌فرماید: «شما در جان و مالتان، مورد آزمایش قرار خواهید گرفت» (لَتُبْلَوُنَّ فی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ).

اصولاً این جهان صحنه آزمایش است، که به ناگزیر باید خود را آماده مقابله با حوادث و رویدادهاى سخت و ناگوار کنید، و این در حقیقت هشدار و آماده باشى است به همه مسلمانان که گمان نکنند، حوادث سخت زندگى آنها، پایان یافته و یا مثلاً با کشته شدن «کعب بن اشرف»، شاعر بد زبان پرخاشگر و آشوب طلب، دیگر ناراحتى و زخم زبان از دشمن نخواهند دید.

به همین جهت، در جمله بعد مى‌فرماید: «به طور مسلّم در آینده از اهل کتاب (یهود و نصارى) و مشرکان سخنان ناراحت کننده فراوانى خواهید شنید» (وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذىً کَثیراً).

مسأله شنیدن سخنان ناسزا از دشمن با این که جزء آزمایش‌هایى است که در آغاز آیه آمده، ولى به خصوص در اینجا به آن تصریح شده، و این به خاطر اهمیت فوق العاده‌اى است که این موضوع، در روح انسان‌هاى حساس و با شرف دارد، چه این که طبق جمله مشهور: «زخم‌هاى شمشیر التیام پذیرند اما زخم زبان التیام نمى‌یابد»!

سپس قرآن به وظیفه‌اى که مسلمانان در برابر این گونه حوادث سخت و دردناک دارند، اشاره کرده، مى‌فرماید: «اگر استقامت به خرج دهید، شکیبا باشید، و تقوا و پرهیزکارى پیشه کنید، (از کارهایى است که نتیجه آن روشن است و لذا) هر انسان عاقلى باید تصمیم انجام آن را بگیرد» (وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ).

«عزم» در لغت، به معنى «تصمیم محکم» است و گاهى به هر چیز محکم نیز گفته مى‌شود، بنابراین«مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ» به معنى کارهاى شایسته‌اى است که انسان باید روى آن تصمیم بگیرد یا به معنى هر گونه کار محکم و قابل اطمینانى است.

تقارن «صبر» و «تقوا» در آیه، گویا اشاره به این است که: بعضى افراد در عین استقامت و شکیبایى، زبان به ناشکرى و شکایت باز مى‌کنند، ولى مؤمنان واقعى صبر و استقامت را همواره با تقوا مى‌آمیزند، و از ناشکرى و شکایت دورند.