سيماي امیرالمومنین(ع) در تورات و انجيل و قرآن

امير المومنين علي ـ عليه السلام ـ پسر چهارم ابو طالب، حدود سي سال بعد از واقعه فيل و 23 سال قبل از هجرت که مطابق با ده سال پيش از بعثت نبي مکرم اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در مکه مکرمه.
در خانه توحيد و يکتا پرستي، از مادري گرامي و با شخصيت بنام فاطمه بنت اسد در روز جمعه سيزدهم رجب در کعبه متولد شد. دوران طفوليت را در دامن پر مهر مادر و پدر و تحت تربيت آن بزرگواران سپري کرد و به جهت قحطي که در سرزمين حجاز پديدار شد، که گويا خواست الهي بود، نبي مکرم اسلام، سرپرستي علي ـ عليه السلام ـ را از شش سالگي به عهده گرفت و لذا با زندگي کردن با پيامبر اسلام در مکتب کمال و فضيلت آن حضرت رشد و تربيت يافت و نخستين کسي بود که به آيين پيامبر اسلام ايمان آورد و نخستين نماز جماعت را همراه آن حضرت اقامه کرد. با اين که نام علي ـ عليه السلام ـ در قرآن به صراحت نيامده ولي بنا به تصريح روايات و تفسير مفسرين آيات متعددي در سوره هاي مختلف قرآن کريم در شأن و منزلت علي ـ عليه السلام ـ نازل شده که هر کدام بيانگر يکي از خصوصيات اخلاقي، ديني و انساني آن حضرت مي باشند علاوه بر قرآن کريم درکتب مقدس پيامبران گذشته نيز به کمالات و خصوصيات علي ـ عليه السلام ـ نيز اشاره شده است که اين را مي توان از کلمات خود آن حضرت فهميد. با وجود اين که دو کتاب تورات و انجيل کنوني از دست برد تحريف کنندگان در امان نمانده ولي باز هم اشاراتي به نام و برخي ويژگي هاي علي ـ عليه السلام ـ دارند.
روزي عيسي مسيح ـ عليه السلام ـ با صداي بلند فرياد زد ايلي ايلي به فريادم برس و مرا کمک کن، حاضرين برخي گفتند خدا را مي خواند و برخي گفتند الياس را مي خواند.... [1] ولي از آن جا که هيچ يک پيامبران خودشان به اين که نام ايشان ايلي يا ايليا باشد تصريح نکرده اند و فقط علي ـ عليه السلام ـ است که اين نام خودش که در تورات و انجيل آمده است تصريح کرده و مي گويد: «انا ايليا الانجيل» قندوزي نقل مي کند: امام علي ـ عليه السلام ـ در کوفه بر فراز منبر رفت و خطبه مفصلي براي مردم قرائت نمود بعد از حمد و ثناي الهي و بيان مطالب ديگر در معرفي خود و فضايل خود جملاتي بيان کرد که ازجمله به جمله فوق (انا ايليا الانجيل) اشاره کرد.[2]
طبرسي نيز مي گويد: در دوره خلافت ابوبکر راهبي مسيحي به مدينه آمد. و وارد مسجد شد. سئوالاتي از ابوبکر و عمر و حاضرين نمود که هيچ کس نتوانستند جواب دهند در اين زمان علي ـ عليه السلام ـ وارد مسجد شد و سلمان آن راهب را به سوي آن حضرت راهنمائي کرد. راهب از آن حضرت پرسيد: اي جوان اسمت چيست؟ حضرت فرمود: اسم من نزد قوم يهود اليا نزد مسيحيان ايليا، نزد پدرم علي و نزد مادرم حيدر مي باشد راهب نيز گفت همانا اسم تو را در تورات و انجيل به آن چه گفتي يافته ام.[3]
در جاي ديگر انجيل از زبان يسوع درباره علي ـ عليه السلام ـ گفته است. آن که به سخن او( پيامبر آخر الزمان) ايمان آورد مبارک خواهد شد. و يا اين که من لايق نيستم که بند کفش او را باز کنم به نعمت و رحمت خدا رسيده ام که او را ببينم، برخي معتقدند اين فراز از انجيل احتمال دارد اشاره به علي ـ عليه السلام ـ داشته باشد. چرا که علي برازنده ترين شاگرد مکتب حضرت ختمي مرتبت بود که در اثر ملازمت و متابعت با آن حضرت شايسته هر گونه کمال شد.[4]
در جاي ديگر مي گويد: اي ابراهيم دعاي ترا در حق اسماعيل شنيدم اينک او را برکت داده بارور گردانيده به مقام ارجمند خواهيم رسانيد، به وسيله محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و دوازده امام از نسل وي او را امت بزرگي خواهم نمود.[5] که در اين فراز به جانشيني علي ـ عليه السلام ـ بعد از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ که هر دو از نسل ابراهيم ـ عليه السلام ـ هستند اشاره شده است.
در بخش هايي از کتب عهدين به انوار طيبه پنج تن ـ عليهم السلام ـ اشاره شده است آنجا که از زبان حضرت ادريس ـ عليه السلام ـ نقل مي کند که فرزندان آدم در تعيين افضل مخلوقات دچار اختلاف شدند هر کدام چيزي گفتند و در نهايت اختلاف خود را نزد آدم ـ عليه السلام ـ بردند آن حضرت فرمود: چون خدا مرا آفريد و از روح خود در کالبدم دميد و من درست نشستم عرش اعظم الهي را ديدم و پنج شبح نوراني را نگريستم که در عرش هويداست در نهايت عظمت و جلال و کمال و حسن و ضياء عرض کردم: پروردگارا اين انوار با عظمت و جلال چه کساني هستند خطاب رسيد اين ها اشرف مخلوقات من و واسطه بين من و ساير آفريدگانند. اگر اين ها نبودند من تو را نمي آفريدم و نه آسمان و نه زمين و نه بهشت و نه جهنم و نه آفتاب و نه ماه را. عرض کردم پروردگارا نام اين ها چيست؟ خطاب رسيد به ساق عرش بنگر چون نگريستم ديدم اين پنج نام مبارک نوشته شده است: پار غليط (محمد) ايليا (علي) طيطه (فاطمه) بشر (حسن) بشيّر (حسين)[6]
اما در قرآن کريم آيات متعددي وجود دارد که هر کدام بيان گر برخي از ويژگي هاي اخلاقي و سيماي آن حضرت مي باشند، که در اينها به برخي از آن ها به طور خلاصه اشاره مي شود.
1. جوان مردي و دستگيري از ناتوانان حتي در حال نماز که بنا به فرموده قرآن کريم آيه «ولايت» « إِنَّمَا وَلِيُّکمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَهُمْ رَاکعُونَ »[7] بر اين خصوصيت حضرت دلالت دارد. وليّ امر و ياور شما تنها خدا و رسول و آن مومناني هستند که نماز بپاداشته و به فقيران در حال رکوع زکات مي دهند».
2. از جان گذشتگي براي اعتلاي اسلام و حفظ جان نبي مکرم اسلام. طبق فرموده قرآن کريم: «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ»[8] در مورد علي ـ عليه السلام ـ نازل شده که شب هجرت، خود را فدائي رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ کرد و براي فريب دشمنان در رختخواب آن حضرت خوابيد، «بعضي از مردانند که از جان خود در راه رضاي خدا درگذرند و خدا دوستدار چنين بندگان است».
3. قرآن کريم علي ـ عليه السلام ـ را کسي معرفي مي کند که علم الکتاب در نزد وي است. آن جا که مي فرمايد: «قُلْ کفَى بِاللّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَکمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکتَابِ»[9] اي پيامبر ما، به دشمنان بگو خدا گواه ميان من و شما و آن کسيکه علم کتاب نزد اوست» در بحث و مناظره اي که بين قيس بن سعد بن عباده و معاويه صورت گرفت قيس شروع به شمارش فضايل علمي و اخلاقي علي ـ عليه السلام ـ کرد و گفت: علي صديق، و عالم اين امت است آن کسي که خداوند درباره او اين آيه را فرستاده است.
4. طبق آيه مباهله قرآن کريم علي ـ عليه السلام ـ را جان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ معرفي مي کند: آن جا مي گويد: پس به مسيحيان بگو شما با پسران و زنان و جان هاي خود و با هم با پسران و زنان و جان هاي خود براي مباهله درموعد مقرر جمع شويم و در حقانيت خود از خدا براي ديگري نفرين طلب کنيم.
طبق گفته مفسرين منظور از «انفسنا»[10] در آيه فوق علي است.
5. طبق آيه چهار سوره تحريم خداوند علي ـ عليه السلام ـ را صالح المومنين معرفي مي کند: و مومنان شايسته و صالح و فرشتگان از آن پس ياور او خواهند بود»[11]
علامه حلي حدود 85 آيه از قرآن را بيان مي کند که طبق نظر اهل سنت بر ويژگي هاي حضرت علي ـ عليه السلام ـ دلالت دارند.[12]
بنابراين در کتب انبياي گذشته به نام و جانشيني و خلقت آن حضرت قبل از خلقت آدم با وجود اين که اين کتب تحريف شده است، اشاره شده و خود علي ـ عليه السلام ـ بر اين مطلب صحه گذاشته اند و هم چنين در قرآن کريم با اين که صراحتا نامي از حضرت علي ـ عليه السلام ـ برده نشده، ولي آيات متعددي درباره سيما و خصوصيات اخلاقي آن حضرت وارد شده است.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. عهد جديد، متي، شماره، 27، عدد 46.
[2]. قندوزي حنفي، سليمان بن ابراهيم، ينابيع الموده لذوي القربي، قم، دارالاسوه، 1416ق، ج3، ص207.
[3]. طبرسي، احمد بن علي، الاحتجاج، دارالنعمان، (بي تا)، ج1، ص308.
[4]. صادق تهراني، محمد، بشارات عهدين، تهران، اميد فردا، 1382ش، ص208.
[5]. سفر تکوين، ج17، ص20؛ بشارات عهدين، ص212.
[6]. همان، ص229ـ230.
[7]. مائده / 55؛ قمي، علي بن ابراهيم، تفسير قمي، قم، موسسه دارالکتاب، 1404ق، ج1، ص170.
[8]. بقره / 207؛ اميني، ابراهيم، الغدير، قم، مرکز الغدير، 1416ق، ج2، ص86.
[9]. رعد / 43، و همان، ج1، ص44.
[10]. آل عمران / 61.
[11]. تفسير الدر المنثور، ج6، ص244؛ تفسير، ابن کثير، ج4، ص389؛ فتح الغدير، ج5، ص246.
[12]. ر.ک: علامه حلي، نهج الحق و کشف الصدق، ترجمه عليرضا کهنسال، مشهد، 1379ش، ص189ـ223.