عقیده به مهدى موعود‏ از چه زمانی آغاز شد!؟

یکی از سوالاتی که درباره امام زمان (عج) مطرح می‌شود این است که عقیده به مهدى از چه زمانى داخل محیط اسلامى شد؟ آیا در زمان پیغمبر اسلام (ص) هم از مهدى صحبتى بوده یا اینکه پس از رحلت آن حضرت، این عقیده در بین مسلمین شایع شد؟

پاسخ: 

عقیده به مهدى از آغاز اسلام در بین مسلمین شایع بود.

پیغمبر اکرم (ص) نه یک بار بلکه بارها از آن وجود شریف خبر می‌داد و گاه و بی‌گاه از دولت مهدى و علائم و آثار و نام و کنیه‏اش گفتگو مى‌‏کرد.

احادیثى که از پیغمبر اکرم (ص) در این‏باره صادر شده و از طریق شیعه و سنى به ما رسیده، از حد تواتر، متجاوز است. از باب نمونه چند حدیث را مى‏‌خوانم:

عبد اللّه بن مسعود از پیغمبر (ص) روایت کرده که فرمود: دنیا تمام نخواهد شد تا اینکه مردى از اهل بیت من که مهدى نامیده می‌شود بر مردم حکومت کند. (عبد اللّه بن مسعود قال، قال رسول اللّه( ص): لا یذهب الدنیا حتى یلى امتى رجل من اهل بیتى یقال له المهدى- بحار الانوار چاپ اسلامیه سال 1384 هجرى ج 51 ص 75- اثبات الهداة ط 1 ج 7 ص 9)

ابو الحجاف روایت کرده که پیغمبر (ص) سه مرتبه فرمود: بشارت باد شما را به مهدى. در هنگام پراکندگى مردم و وقوع گرفتارى‌‏هاى سخت، ظاهر مى‏‌شود و زمین پر از ظلم و ستم را از عدل و داد پر مى‏‌کند، دل‏‌هاى پیروانش را سرشار از عبادت نموده عدلش همه را فرا مى‌‏گیرد. (ابو الحجاف قال، قال رسول اللّه (ص): ابشروا بالمهدى، قالها ثلاثا یخرج على حین اختلاف من الناس و زلزال شدید یملاء الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا. یملاء قلوب عباده عبادة و یسعهم عدله- بحار الانوار ج 51 ص 74)

پیغمبر (ص) فرمود: رستاخیز برپا نمى‌‏شود تا قائم بر حق ما قیام کند. هنگامى نهضت مى‌‏کند که خدا اذنش دهد. پس هر که از وى پیروى کند نجات یابد و هر که تخلف نماید هلاک شود. اى بندگان خدا! خدا را در نظر داشته باشید و هنگامی که مهدى ظاهر گشت هر طور ممکن شد به سویش بشتابید اگر چه بر روى برف حرکت نمایید زیرا او خلیفه خدا و جانشین من است‏. (قال رسول اللّه (ص): لا تقوم الساعة حتى یقوم القائم الحق منا و دلک حین یأذن الله عز و جل له، و من تبعه نجا و من تخلف عنه هلک. اللّه اللّه عباد الله! فأتوه و لو على الثلج فانه خلیفة اللّه عز و جل و خلیفتى- بحار الانوار ج 51 ص 65- اثبات الهداة ج 6 ص 382)

پیغمبر (ص) فرمود: هرکس قائم فرزندان مرا منکر شود مرا انکار نموده است‏. (قال رسول اللّه (ص): من انکر القائم من ولدى فقد انکرنى بحار ج 51 ص 73)

پیغمبر (ص) فرمود: دنیا سپرى نشود تا اینکه مردى از اولاد حسین، امور امت مرا در دست گیرد و دنیا را پر از عدل و داد کند چنانکه از ظلم و جور پر شده است‏. (قال النبى (ص): لا تذهب الدنیا حتى یقوم بامر امتى رجل من ولد الحسین یملاءها عدلا کما ملئت ظلما و جورا- بحار ج 51 ص 66)

مهدی موعود، در زمان رسول اکرم (ص) معروف بود

اینگونه احادیث زیاد است بلکه از بسیارى از آنها استفاده مى‌‏شود که موضوع مهدى و قائم در زمان رسول اکرم (ص) امر مسلمى بوده و آنرا به عنوان خبر تازه‌‏اى به مردم اظهار نمى‏‌داشته بلکه از علائم و آثارش سخن مى‌‏گفته و مى‌‏فرمود: مهدى و قائم معهود از عترت من خواهد بود.

از باب نمونه: على بن ابیطالب علیه‌السلام مى‌‏فرماید: خدمت رسول اکرم (ص) عرض کردم: آیا مهدى موعود از ما خواهد بود یا از غیر ما؟ پاسخ داد:

از ما خواهد بود، خدا دین را به دست مهدى ختم مى‌‏کند چنانکه افتتاحش به دست ما صورت گرفت. به واسطه ما از فتنه‌‏ها نجات یابند چنانکه بواسطه ما از شرک نجات یافتند. خدا به برکت وجود ما کینه‌‏هاى ایام فتنه را از دل آنان زائل مى‌‏کند چنانکه بعد از دشمنى‏‌هاى ایام شرک و بت‏‌پرستى، قلوبشان را باهم‏ مهربان نموده در دین، برادرشان گردانید. (على بن ابیطالب علیه السلام قال قلت: یا رسول اللّه أمنا آل محمد المهدى ام من غیرنا؟ فقال رسول اللّه: لابل منا. یختم اللّه به الدین کما فتح بنا و بنا ینقذون من الفتن، کما انقذوا من الشرک و بنا یؤلف الله بین قلوبهم بعد عداوة الفتنة اخوانا کما الف بینهم بعد عداوة الشرک اخوانا فى دینهم- بحار الانوار ج 51 ص 84- اثبات الهداة ج 7 ص 191. مجمع الزوائد تألیف على بن ابى بکر هیثمى ط قاهره ج 7 ص 317)

ابو سعید خدرى مى‌‏گوید از پیغمبر (ص) شنیدم که بالاى منبر مى‌‏فرمود: مهدى موعود از فرزندان و اهل بیت من، در آخر الزمان خارج می‌شود، آسمان بارانش را براى او نازل مى‏‌سازد و زمین گیاهانش را براى او خارج مى‌‏کند. زمین را از عدل و داد پر مى‌‏کند چنانکه مردم آن را پر از ظلم و جور نموده‏‌اند. (عن ابى سعید الخدرى، قال سمعت رسول اللّه (ص) یقول على المنبر: ان المهدى من عترتى من اهل بیتى یخرج فى آخر الزمان تنزل له السماء قطرها و تخرج له الارض بذرها، فیملاء الارض عدلا و قسطا کما ملاءها القوم ظلما و جورا- بحار الانوار ج 51 ص 74- اثبات الهداة ج 7 ص 9.)

ام سلمه روایت کرده که از پیغمبر شنیدم مى‏فرمود: مهدى از عترت من و از اولاد فاطمه است. (عن ام سلمة قالت: سمعت رسول اللّه (ص) یقول: المهدى من عترتى من ولد فاطمة- بحار ج 51 ص 75)

رسول خدا (ص) فرمود: قائم از فرزندان من، نامش نام من و کنیه‏‌اش کنیه من و خویش خوى من و رفتارش رفتار من خواهد بود. مردم را به کیش و آئین من وادار نموده به کتاب خدا دعوت مى‏‌کند. هرکس او را اطاعت کند مرا اطاعت نموده و هرکس از وى نافرمانى کند عصیان مرا به جاى آورده است. هرکس در زمان غیبت منکرش شود مرا انکار نموده، هرکس تکذیبش نماید مرا تکذیب کرده است و هرکس تصدیقش نماید مرا تصدیق نموده است. از تکذیب‏‌کنندگان او و کسانی که گفتار مرا درباره‌‏اش انکار نمایند و امتم را گمراه کنند، نزد خدا شکایت خواهم کرد. ستمکاران بزودى بازگشت و عاقبت کار خویش را مشاهده خواهند نمود. (بحار الانوار ج 51 ص 73)

سعید بن مسیب از عمر و عثمان بن عفان روایت کرده که گفتند: ما از رسول خدا شنیدیم که می‌فرمود: امام‏‌هاى بعد از من دوازده نفرند که نه نفرشان از نسل حسین هستند و مهدى این امت از ماست. هرکس بعد از من دامن آنان را بگیرد هر آینه به ریسمان محکم خدا چنگ زده است و هرکس آنان را رها کند خدا را رها نموده است‏. (اثبات الهداة ج 2 ص 526)

اینگونه احادیث، زیاد است که مى‌‏توانید براى بررسى بیشتر به کتب حدیث مراجعه کنید. با این احادیث، روشن می‌شود که عقیده به مهدى از آغاز اسلام در بین مسلمانان شایع بود.