معراج پيامبر اعظم(ص) در چه زماني واقع گرديد؟

پاسخ :

معراج يعني سير در عوالم هستي برخورد با اسرار، و اطلاع و احاطه كامل بر حقايق عوالم امكانيه و به دلالت آيات مباركه اسري و سوره مباركه نجم، معراج پيامبر اكرم يكي از اعجاز نبوت آن حضرت مي‌باشد مكرر براي آن حضرت واقع شد، اما اولين معراج آن حضرت چند سال پس از بعثت و نبوت آن حضرت واقع شده كه قبل از هجرت در شهر مكه و از مسجد الحرام بوده است.
درباره وقت معراج اختلاف جزئي ميان علماي اسلام وجود دارد. برخي سه سال قبل از هجرت وقوع معراج را گزارش نموده‌اند و برخي يكسال قبل از هجرت[1] كه به احتمال قوي قول دوم ارجح مي‌باشد.
در مسئله معراج نبوي آن چه بسيار مهم است، اعتقاد به معراج است چنان كه امام صادق ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايد: ليس من شيعتنا من انكر اربعة اشياء: المعراج و المساله في القبر، و خلق الجنة و النار و الشفاعه و منقول است از امام رضا ـ عليه السلام ـ : من كذب بالمعراج فقد كذب رسول الله [2]
لذا چون بحث از زمان معراج بحثي صرفاً تاريخي است و در بحث هاي تاريخي هماهنگي سخن و وحدت نظر يا وجود ندارد يا بسيار اندك است، به ويژه در موضوعاتي كه از تحقيق عميق برخوردار نبوده و به گستردگي كاويده نشده است زمان و مكان معراج بحثهايي است كه در چنين وضعي قرار دارد. و دستخوش اختلاف و تعدد آراء گرديده، تا آن جا كه در اين باره بيش از ده قول مطرح گرديده است برخي يك سال پيش از بعثت را ادعا كرده‌اند[3] زهري پنج سال پس از بعثت را قبول كرده‌ است،[4] ابن اسحق يك قول نقل كرده است و زمان آن را مأمور بت آشكار كردن دعوت به اسلام از طرف پيامبر دانسته است؛[5] يعقوبي پيش از مرگ ابوطالب را زمان معراج دانسته؛[6] براساس روايتي از امام اميرالمؤمنين علي ـ عليه السلام ـ سال سوم بعثت تعيين شده است.[7]
استاد سبحاني براساس استناد به قول ابن هشام و ابن اسحاق سال دهم بعثت را قطعي دانسته است؛[8] اما برخي از مورخان 18 ماه پيش از هجرت[9] و برخي 16 ماه پيش از هجرت[10] و برخي يكسال دانسته اند.
مرحوم شيخ عباس قمي وقوع معراج نبوي را قبل از هجرت در مكه دانسته كه يا در شب هفدهم ماه رمضان يا بيست و يكم ماه رمضان 6 ماه پيش از هجرت و يا در ماه ربيع‌الاول دو سال بعد از بعثت دانسته است.[11]
هاشم معروف الحسيني مي‌نويسد: معراج نبوي شب شنبه 17 ماه رمضان سال 13 بعثت واقع شده اگر چه اختلاف زيادي در كيفيت وقوع و تاريخ آن بين مسلمين وجود دارد.[12] درنتيجه بايد گفت كه بعثت در سال هاي اخير بعثت قبل از هجرت در ماه رمضان واقع شده است و مهم اعتقاد و التزام به معراج است از نظر شيعه و زمان وقوع آن چندان مهم نيست بلكه مضامين بلند معراج و آن چه را كه پيامبر اكرم از حقايق و اسرار هستي كشف كرده مهم است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. فروغ ابديت، جعفر سبحاني.
2. رجعت و معراج، سيد ابوالحسن رفيعي فرونيي.
3. الميزان، علامه طباطبائي، ج13.
4. تاريخ يعقوبي، يعقوبي.

---

• [1] . ابن اثير الكامل، بيروت، دار صادر، 1399، ج2، ص51.
• [2] . علامه مجلسي، بحارالانوار، ‌بيروت، دارالوفاء، چاپ دوم، 1403، ص312.
• [3] . فخر رازي، تفسير كبير، ج 20، ص 146، و تفسيركشاف، ج 2، ص 646.
• [4] . مسلم، صحيح، ج 2، ص 209.
• [5] . همان، ص 210، ابن هشام، سيره، ج 2، ص 37.
• [6] . يعقوبي، تاريخ، ج 2، ص 26.
• [7] . مجلسي، پيشين، ج 18، و آملي، جعفر مرتضي، الصحيح من السيره، ج 1، ص 271، و الميزان، ج 13، ص 31.
• [8] . سبحاني، فروغ ابديت، ج 1، ص 384 - 385.
• [9] . سيرة الحلبيه ج 1، ص 278.
• [10] . ر.ك: اديب بهروز، محسن، معراج از ديدگاه قرآن و روايات، تهران، سازمان تبليغات، چ اول، 74، ص 64.
• [11] . قمي، عباس، منتهي الآمال، قم، هجرت، چ دوم، 1409، ج 1، ص 109.
• [12] . هاشم معروف الحسيني، سيرة المصطفي ، بيروت، دارالقلم، چ سوم، 1981م، ص 237.
• اندیشه قم