آیا شفاعت پارتی بازی است؟! بخش اول

(بسم الله الرحمن الرحیم)

با توجه به شبه افکنی های دشمنان اسلام در مورد شفاعت، مخاطبین را به خواندن مقاله ای در رفع شبهات عمده شفاعت، دعوت می کنیم.

آنچه در این مقاله بدان اشاره شده است مفهوم شفاعت- فلسفه شفاعت- شفاعت در عالم تكوین- شفاعت در قرآن - شفاعت و مساله توحید و شرك - آیا شفاعت برخلاف عقل است یا نه؟ اگر امکان شفاعت وجود دارد چه کسانی می توانند شفاعت کنند؟ آیا خداوند در شفاعت انحصار دارد؟ اگر عده ای غیر از خداوند می توانند شفاعت کنند مراد از آنها چه کسانی است؟ چه کسانی مورد شفاعت واقع می شوند و در آخر گستره شفاعت کجاست؟ که به حول الهی بنا داریم در چند بخش این مقاله به طور اجمال به آنها پاسخ دهیم.

با توجه به طولانی بودن مطلب این مقاله در چند بخش تقدیم عزیزان می گردد.

معنای لغوی شفاعت‏

كلمه" شفاعت" از ریشه" شفع" بمعنى (جفت) و" ضم الشی‏ء الى مثله" گرفته شده، و نقطه مقابل آن" وتر" به معنى تك و تنها است [31] سپس به ضمیمه شدن فرد برتر و قویترى براى كمك به فرد ضعیف‏تر اطلاق گردیده است[32]. شفاعت در لغت به معنای خواهش گری و پایمردی کردن ، میانجیگری ، وساطت و پا در میانی کردن و درخواست عفو و بخشایش است.[33]

 و این لفظ در عرف و شرع به دو معنى متفاوت (" تخدیرى" و" سازنده")گفته می ‏شود:

الف- شفاعت در عرف به این گفته مى‏شود كه شخص شفیع از موقعیت و شخصیت و نفوذ خود استفاده كرده و نظر شخص صاحب قدرتى را در مورد مجازات زیردستان خود عوض كند.

گاهى با استفاده از نفوذ خود یا وحشتى كه از نفوذ او دارند.و زمانى با پیش كشیدن مسائل عاطفى و تحت تاثیر قرار دادن عواطف طرف. و زمان دیگرى با تغییر دادن مبانى فكرى او، در باره گناه مجرم و استحقاق او، و مانند اینها.

بطور خلاصه شفاعت طبق این معنى هیچگونه دگرگونى در روحیات و فكر مجرم یا متهم ایجاد نمى‏كند، تمام تاثیرها و دگرگونی ها مربوط به شخصى است كه شفاعت نزد او مى‏شود .

این نوع شفاعت در بحث هاى مذهبى مطلقا معنى ندارد، زیرا نه خداوند اشتباهى مى‏كند كه بتوان نظر او را عوض كرد، و نه عواطفى به این معنى كه در انسان است، دارد كه بتوان آن را برانگیخت، و نه از نفوذ كسى ملاحظه مى‏كند و وحشتى دارد و نه پاداش و كیفرش بر محورى غیر از عدالت دور مى‏زند.

ب - مفهوم دیگر شفاعت بر محور دگرگونى و تغییر موضع" شفاعت شونده" دور مى‏زند، یعنى شخص شفاعت شونده موجباتى فراهم مى‏سازد كه از یك وضع نامطلوب و درخور كیفر بیرون آمده و به وسیله ارتباط با شفیع، خود را در وضع مطلوبى قرار دهد كه شایسته و مستحق بخشودگى گردد، و ایمان به این نوع شفاعت در واقع یك مكتب عالى تربیت و وسیله اصلاح افراد گناهكار و آلوده، و بیدارى و آگاهى است، و شفاعت در منطق اسلام از نوع اخیر است[34].

و تمام ایرادها، خرده‏ گیری ها، و حمله‏ ها همه متوجه تفسیر اول براى شفاعت مى‏شود، نه مفهوم دوم كه یك معنى منطقى و معقول و سازنده است.

معنای اصطلاحی شفاعت

بدون شك مجازاتهاى الهى چه در این جهان و چه در قیامت جنبه انتقامى ندارد، بلكه همه آنها در حقیقت ضامن اجرا براى اطاعت از قوانین و در نتیجه پیشرفت و تكامل انسانها است، بنا بر این هر چیز كه این ضامن اجراء را تضعیف كند باید از آن احتراز جست تا جرات و جسارت بر گناه در مردم پیدا نشود.

از سوى دیگر نباید راه بازگشت و اصلاح را بكلى بر روى گناهكاران بست بلكه باید به آنها امكان داد كه خود را اصلاح كنند و به سوى خدا و پاكى تقوا باز گردند.

شفاعت به مفهوم قرآنی اش این است که شخص گنه کار به سبب پاره ای از جنبه های مثبت مانند ایمان یا انجام بعضی از اعمال صالح شباهتی به اولیاء الله پیدا کند و آنان با عنایات و کمک های خود او را به سوی کمال سوق دهند و از پیشگاه خداوند تقاضای عفو کنند. به تعبیری دیگر حقیقت شفاعت ، قرار گرفتن موجودی قوی تر و برتر در کنار موجودی ضعیف تر و کمک کردن به او برای پیمودن مراتب کمال است.

" شفاعت" در معنى صحیحش براى حفظ همین تعادل است، و وسیله‏اى است براى بازگشت گناهكاران و آلودگان، و در معنى غلط و نادرستش موجب تشویق و جرات بر گناه است.[35]

كسانى كه جنبه‏ هاى مختلف شفاعت و مفاهیم صحیح آن را از هم تفكیك نكرده‏ اند گاه بكلى منكر مساله شفاعت شده، آن را با توصیه و پارتى‏بازى در برابر سلاطین و حاكمان ظالم برابر مى‏دانند! و گاه مانند وهابیان آیه فوق را كه مى‏گوید:" لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ"[36] در قیامت از كسى شفاعت پذیرفته نمى‏شود بدون توجه به آیات دیگر دستاویز قرار داده و به كلى شفاعت را انكار كرده‏ اند.

ایرادات مخالفان شفاعت:

به هر حال ایرادهاى مخالفان شفاعت را در چند مطلب مى‏توان خلاصه كرد:

1- اعتقاد به شفاعت ، روح سعى و تلاش را تضعیف مى‏كند.

2- اعتقاد به شفاعت انعكاسى از جامعه‏هاى عقب مانده و فئودالیته است.

3- اعتقاد به شفاعت موجب تشویق به گناه و رها كردن مسئولیتها است.

4- اعتقاد به شفاعت یك نوع شرك و چندگانه پرستى و مخالف قرآن است!

5- اعتقاد به شفاعت مفهومش دگرگون شدن احكام خداوند و تغییر اراده و فرمان او است!

 ولى بطورى كه خواهیم گفت همه این ایرادها از آنجا ناشى شده كه شفاعت را از نظر مفهوم قرآنى با شفاعت هاى انحرافى رائج در میان عوام مردم اشتباه كرده ‏اند.

• منبع: تبیان