در حال حاضر پیشوا و امام کیست؟

خداوند برای هدایت جامعه و انسان‌ها به سو توحید و كمال، پیامبرانی را همراه كتاب و شریعت فرستاد و برای صیانت و تداوم آن راه و هدایت افراد جامعه و تفسیر ثقل اكبر یعنی قرآن كریم ائمه اهل بیت را منصوب و معرفی فرمود؛ تا در پرتو راهنمایی‌های معصومین انسان‌های جایزالخطا در فهم دین و قرآن و عمل به آنها راه راست هدایت و سعادت را بپیمایند.
قرآن مجید امر امامت و حكومت را بر ظالمین منع كرده، می‌فرماید: «لاینال عهدی الظالمین؛ عهد من به ظالمان نرسد»[۱] فخر رازی از علمای مشهور اهل سنت در تفسیر این آیه می‌گوید:
این آیه دلالت دارد كه منصب امامت و ریاست در دین به ظالمین نمی‌رسد. قرآن مجید به مؤمنین دستور داده است كه«فقط از خدا و رسول خدا و اولی‌الامر اطاعت كنید» شكی نیست كه پیامبر اكرم معصوم است؛ چنانكه قرآن مجید فرمود: «و اطیعوا الله و الرسول لعلكم ترحمون؛ از خداوند اطاعت كنید (بدون هیچ قید، استثنایی) و همین طور از رسول الله». اگر پیغمبر معصوم نمی‌بود و خطا یا اشتباه از او ممكن بود، اطاعتش در ردیف، بلكه عین اطاعت خدا قرار نمی‌گرفت؛ همین طور از آیه اولوالامر كه اطاعت از آنها در ردیف اطاعت از خدا و پیغمبر قرار گرفته است، به‌خوبی معلوم می‌شود كه اولوالامر هم باید مثل پیغمبر باشند، وگرنه حتماً قرآن مجید قید و استثنا می‌آورد كه در مواردی كه دستور به گناه یا خطا بدهند، نباید آنها را اطاعت كنیم؛ چنانكه در مورد والدین خیلی سفارش كرده، لكن اطاعت از آنها را قید و استثنا زده؛ آنجا که می‌فرماید: «و ان جاهداك لتشرك بی ما لیس لك به علم فلا تطعهما...؛ اگر آن دو تلاش کنند که برای من همتایی قرار دهی، که به آن علم نداری، از آنها اطاعت نکن» چون پدر و مادر ممكن است خطا كنند، پس خداوند اطاعت محض و مطلق از آنها را سفارش نكرده است.
در میان امت محمد مصطفی، چه كسی بوده كه اولاً مرتكب گناه نشده و ثانیاً معصوم بوده است تا حق حكومت و امامت و عهد الهی را داشته باشد و مؤمنین از او اطاعت كنند و اطاعت او بسان اطاعت از رسول‌الله و خداوند باشد.
قرآن کریم گروهی را با این صفات معرفی کرده،‌ می‌فرماید: «انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم تطهیرا؛ همانا خداوند اراده کرده است تا رجس و پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و پاک و پاکیزه نماید» كسانی كه رجس و پلیدی و گناه را خداوند از آنها به دور داشته است اهل بیت هستند و به حكم صریح روایات موجود در كتب معتبر اهل سنت و شیعه در شأن نزول این آیه شریفه، مراد از اهل بیت پیامبر، علی، فاطمه و فرزندان آنها علیهم‌السلام است كه امامان و حاكمان مشروع و منصوص از جانب خداوندند.
انسان‌های غیرمعصوم برای رسیدن به كمال و سعادت كه هدف آفرینش است همیشه و همواره محتاج هادی و راهنمایی هستند كه معصوم باشد چون«خفته را خفته كی كند بیدار» و گفتیم كه عهد الهی،حكومت،سرپرستی و ولایت امری به نص قرآن مجید به اینها واگذار شده است امامان معصوم در طول حیات جامعه اسلامی وجود و حضور داشته اند و فعلاً امام دوازدهم حضرت مهدی (عج) یازدهمین فرزند رسول الله (ص) از نسل فاطمه زهرا و علی مرتضی ولی امر و صاحب عهد الهی است كه بخاطر موانعی كه خود انسان ها ایجاد كرده اند از دیده ها غایب و پنهان است اما حاضر و ناظراند، در حقیقت ما از او غایب هستیم.
بر اساس روایات متعدد حضرت مهدی حجة بن الحسن العسكری (عج)دوازدهیمن امام و پیشوای مسلمین است كه در حال حاضر از نظرها پنها و منتظر اذن خداوند برای ظهوراند تا كار دنیا را پس از اینكه به فساد و ظلم تباه شود اصلاح كند.
ده ها تن از علمای بزرگ اهل سنّت مستقلاً درباره حضرت مهدی كتاب نوشته اند و ده ها تن از آنها در كتاب های خود بابی را به ذكر روایات حضرت مهدی (عج) اختصاص داده اند كه اینجا به ذكر چند نمونه بسنده می شود:
• محی الدین عربی: ان الله خلیفة یخرج و قد امتیت الارض جوراً ... لو لم یبق من الدنیا الّا یومٌ واحدٌ طَوَّلَ اللهُ ذلك الیوم حتّی یلی هذا الخلیفة من عترة رسول الله مِن وُلد فاطمة یواطی اسمه اسم رسول الله (ص) ؛ یعنی برای خداوند جانشینی است كه بیرون خواهد شد در حالی كه زمین پر از جور شده
... اگر از عمر دنیا یك روز بماند این یك روز را خداوند آنقدر طولانی می كند تا آن جانشین بیاید كه از عترت پیامبر و از فرزندان فاطمه است و اسم او موافق اسم رسول الله است ...
• سبط ابن جوزی: فصل نفی ذكر الحجة المهدی، هو محمد بن الحسن بن علی بن موسی الرضا ... و هو آخر الائمة ابنأنا عبدالعزیز بن البزار عن ابن عمر قال: قال رسول الله (ص) یخرج فی آخر الزمان رجلٌ مِن وُلدی اسمُه كاسْمی و كنیتُه كنیتی ... و هذا حدیثٌ مشهور و قد اخرج ابو داود و الزهری ...؛ یعنی این فصل مربوط به شرح حال حضرت مهدی (عج) است كه او محمد پسر حسن پسر علی پسر موسی (رضا) است ... و او آخرین امام است.
عبدالعزیز از ابن عمر نقل كرده كه پیامبر فرمود در آخر زمان مردی بیرون می آید كه از فرزندان من است اسم اش اسم من، كنیه اش كنیه من ... این حدیث مشهور است و ابوداود و زهروی نقل كرده.
• شیخ محمد جوینی حموینی:  بِسَنَدِه عَن الشیخ ابی اسحاق ابراهیم بن یعقوب الكلابادی البخاری بسنده عن جابر بن عبدالله الانصاری قال: قال رسول الله مَنْ انكر خروج المهدی فَقَدْ كَفَر ... إِنَ‏ خُلَفَائِی‏ وَ أَوْصِیَائِی وَ حُجَجَ اللَّهِ عَلَى الْخَلْقِ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ أَخِی وَ آخِرُهُمْ وَلَدی المهدیّ ...
یعنی هر كس خروج (ظهور) حضرت مهدی را منكر شود كافر شده ... جانشینان من و حجّت های خدا بر خلق بعد از من دوازده تن هستند اوّل شان علیّ و آخرشان فرزندم مهدی است.
امّا اینكه امام غایب چگونه سرپرستی جامعه را می كنند یا اصولاً چه فایده ای بر امام غایب مترتّب است، سؤالی است كه حتّی در زمان خود پیامبر (ص) وقتی بشارت امام مهدی (عج) و زمان غیبت او را دادند مطرح بوده است.
پیامبر در یك مورد در پاسخ به این سؤال می فرماید: «هو الّذی بَعثَنی بِالحَقِّ نبیّاً إنَّهُم یستَضیئونَ بِنورِهِ و ینتَفِعونَ بِوَلایتِه فی غَیبَتِهِ كانتِفاع النّاسِ بِالشَّمسِ اِذا سَترها سَحابٌ»؛ یعنی همان طوری كه خورشید در پشت ابرها نورافشانی برای مردم دارد و مردم به واسطه آن راه را تشخیص می دهند، همین طور امام غایب (عج) در بحث امامت روشن شده كه وظیفه امام تنها حكومت ظاهری و بیان صوری معارف و راهنمایی ظاهری مردم نیست و امام چنانكه وظیفه راهنمایی صوری مردم را بر عهده دارد همچنان ولایت و رهبری باطنی اعمال را به عهده دارد و اوست كه حیات معنوی مردم را تنظیم می كند و حقایق اعمال را به سوی خدا سوق می دهد. چنانكه در روایات آمده به واسطه ماست كه آسمان بر زمین فرود نمی آید، به واسطه ما باران رحمت نازل و بركات زمین خارج می شود؛ تا حال هیچ وقت زمین از حجّتی خالی نبوده ولی آن حجّت گاهی ظاهر و مشهود است و گاهی غایب و مستور است، اگر امام نباشد خدا پرستش نمی شود . و اما در مورد حكومت ظاهری امام زمان (عج) از این نكته نباید غافل بود كه اراده الهی بر این امر قرار نگرفته كه مردم را به اجبار مطیع نموده و یا از طرق خارق عادت آنها را مطیع حكومت امام معصوم گرداند، بلكه قیام و حكومت امام مشروط به شرایطی از جمله آمادگی عمومی جهانی برای حكومت عدل جهانی، می باشد.
البته در دوران غیبت امام هم مردم به كلّی رها نشده اند بلكه از طرف آن حضرت امر شده كه مردم به راویان احادیث اهل بیت، فقها و علمایی كه اهل تقوا، حافظ دین، مخالف هوا و هوس و مطیع امر مولا هستند رجوع كنند، اینها نوّاب عامّ امام زمان (عج) هستند و امر ولایت و حكومت مسلمین حق آنهاست.

معرفی منابع برای مطالعه بیشتر
• حكایت غیبت، مهدی پور.
• امام و غیبت از دیدگاه علم كلام، ترجمع المقنع.
• المهدی، سیّد صدر الدین صدر.
• اسرار و فواید وجود حضرت ولی عصر، سید اسماعیل رسول زاده.
• الهیات، ج4، جعفر سبحانی.

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. بقره: ۱۲۴.}