مراد از گسترش و فراگیر‌شدن ظلم در آخرالزمان و پیش از ظهور چیست؟

درباره مفهوم و چیستی فراگیری ظلم و ستم، دو دید‌گاه اصلی و مهم مطرح است:
۱. فراگیری ظلم و ستم به معنای غالبیّت
طبق این دید‌گاه، در آستانه ظهور، ظلم و ستم در جهان غالب شده و چهره جهان، چهره ظلم و ستم خواهد بود، البته به همراه غالبیت ظلم و ستم، صلاح و رستگاری نیز میان مردم مطرح می‌باشد. نکته قابل ذکر اینکه در روایات، از فراگیری ظلم و ستم خبر داده شده است، نه فراگیری ظالم و ستمگر. با این نگاه، اگر در جهان یک ظالم باشد و از او ظلم‌های متعدد و متنوع سر زند و بقیه مردم، مظلوم و ستم‎دیده باشند، باز «ملئت ظلماً و جوراً» به معنی پُرشدن زمین از ستم و جور، تحقق پیدا خواهد کرد.
۲. فراگیری ظلم و ستم به معنای کامل و تمام
این عده قائلند که فراگیری ظلم و ستم در جهان، به طور کامل و تمام صورت می‌پذیرد و جهان به‌صورت یک‌پارچه، پُر از ظلم و ستم خواهد شد و از صلاح و رستگاری هیچ خبری نخواهد بود.
البته دیدگاه صحیح،‌‌ همان دید‌گاه اول است.
اینک به نمونه‌هایی از روایات که به ظلم و جور قبل از ظهور اشاره دارند، می‌پردازیم:
پیامبر اکرم می‌فرماید: «قیامت برپا نمی‌شود تا اینکه مردی از اهل ‌بیت من حکومت ‌کند، نام او هم‌نام من است؛ زمین را پر از عدل و قسط می‌کند، همان‌طور که از ظلم و جور پُر شده است».
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: «یازدهمین از فرزندان من، مهدی است؛ کسی که زمین را از عدل و داد پُر می‌کند؛ همان‌گونه که از ظلم و ستم پر شده است».
امام حسین علیه‌السلام می‌فرماید: «اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند، آن روز را طولانی کند تا مردی از فرزندان من قیام کند و زمین را از عدل و داد پُر کند، پس از آنکه از ستم و بیداد پُر شده باشد».
از مجموع روایات موجود، نوعی همسانی میان واژگان عدل و داد و ظلم و جور دیده می‌شود؛ یعنی‌‌ همان‌طور که در جامعه بعد از ظهور، عدل و داد فراگیر و همه‌جانبه می‌شود، در جامعه پیش از ظهور نیز، ظلم و جور فراگیر و همه‌جانبه خواهد شد، نه اینکه همه ظالم می‌شوند.
در نگاه ابتدایی، چنین برداشت می‌شود که فراگیری ظلم و ستم، پیش‌زمینه و از شرایط تحقق ظهور عدل و داد، توسط امام مهدی علیه‌السلام است، اما با نگاه ژرف‌ و دقیق‌، معلوم خواهد شد که اصل این نظریه و تفکر، غلط و حاکی از سوء‌برداشت یا عدم اطلاع کافی از فرهنگ و تعالیم روح‌بخش اسلام است. اثبات این مدعا بدین‌گونه است:
الف. فراگیری ظلم و ستم، شرط ظهور نیست: در هیچ یک از روایات، فراگیری ظلم و ستم، شرطی از شرایط ظهور دانسته نشده است، بلکه فراگیری ظلم و ستم، در واقع به نوعی، ‌‌نهایت آمادگی و احساس نیاز شدید مردم به منجی را می‌رساند.
ب. فراگیری ظلم و ستم، از علائم حتمی ظهور نیست: علائم و نشانه‌های ظهور نیز، به حتمی و غیر حتمی تقسیم شده‌اند و فراگیری ظلم و ستم پیش از ظهور حضرت مهدی علیه‌السلام، از علائم ظهور نمی‌باشد.
از سوی دیگر و بر طبق روایات، یاران امام زمان علیه‌السلام پیش از ظهور، در آن جامعه رشد کرده، تربیت یافته و در زمان ظهور حضرت، در رکاب او به جان‌فشانی می‌پردازند؛ پس بی‌شک، جامعه‌ای که توان پرورش و تربیت یاران آن‌چنانی را داشته باشد، باید در خود، زمینه‌ها و بسترهای مناسب نیز داشته باشد. معلوم است که این تربیت و پرورش، قهری نیست؛ بلکه در سایه تلاش و زحمت و استفاده از بستر مناسب است که به این لیاقت می‌رسند. بر این اساس، اگر در جامعه عصر ظهور، ظلم و ستم، همه جای عالم را فرا گرفته باشد، بستر و زمینه‌های مناسب رشد و تربیت، از بین خواهد رفت و دیگر پرورش یاران حضرت ولی‌عصر ممکن نخواهد بود.

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. «لا تقوم الساعة حتی یملک رجل من اهل ‌بیتی، یواطئ اسمه اسمی، یملأ الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت ظلما و جوراً»؛ کشف الغمة، ج۲، باب ذکر علامات قیام القائم، ص۲۵۵.
۲. «الحادی عشر من ولدی، هو المهدی الذی یملأ الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً»؛ کافی، کلینی، ج۱، ح۷، باب فی الغیبة، ص۳۳۸.
۳. «لو لم یبق من الدنیا الّایوم واحد لطوّل الله عزوجل ذلک الیوم حتی یخرج رجل من وُلدی فیملأ‌ها عدلا و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً»؛ کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج۱، باب۳۰، ح۴.}