آیا در علائم ظهور نیز بدا واقع می‌شود؟

از برخی روایات استفاده می‌شود که علائم ظهور بر دو قسم هستند: برخی حتمی‌اند که مورد بدا و تجدیدنظر واقع نمی‌شوند و در برخی دیگر امکان بدا وجود دارد، ولی اصل ظهور امری حتمی است که خداوند متعال در آن جواب فطرت و خواسته درونی بشر را داده و وعده به تحقق آن داده است و خداوند هرگز خلف وعده نمی‌کند.
داوودبن‌ابی‌القاسم می‌گوید:

كنّا عند أبی جعفر محمد بن علی الرضا فجرى ذكر السفیانِی و ما جاء فی الروایة من أن أمره من المحتوم فقلت لِأبِی جعفرٍ هل یبدو لله فی المحتوم قال نعم قلنا له فنخاف أن یبدو لله فی القائمِ فقال إن القَائمَ من المیعاد و الله لا یخلف المیعاد.[۱]
ما نزد ابی‌جعفر محمدبن‌علی‌الرضا‌ علیه‌السلام بودیم که سخن از خروج سفیانی به ‌میان آمد و اینکه در روایت آمده که امر او حتمی است. به ابوجعفر‌ علیه‌السلام عرض کردم: آیا بدا در امرِ حتمی اتفاق می‌افتد؟ حضرت فرمود: آری. عرض کردم: ما می‌ترسیم که در امر قائم نیز بدا حاصل شود؟ فرمود: امر قائم از اموری است که وعده داده شده و خداوند در وعده خود تخلف نخواهد کرد.

علائم حتمی که مورد بدا واقع نمی‌شود، در روایات نشانه‌هایی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱. تصریح به حتمی‌بودن آن در روایات؛
۲. تأکید به قسم؛
۳. تأکید به «لابدّ»؛
۴. تأکید به «لام»؛
۵. تأکید به «انّ»؛
۶. تأکید به تکرار؛
۷. تأکید به «سین و سوف».

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. الغیبة، نعمانی، ص۳۰۳؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، صص۲۵۰ـ ۲۵۱.}