ماجرای تلمذ امام اعظم اهل سنت در محضر امام صادق(ع)

اهل سنت، امروزه چهار مذهب رسمی دارند. حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی . پیشوایان و مؤسسان هر چهار مذهب، به صورت مستقیم و یا با واسطه افتخار شاگرد امام صادق(ع) را داشتند و از آن حضرت فقه و حدیث آموخته‌اند، دکتر علی بن محمد الدخیل الله استاد دانشکده اصول دین در ریاض عربستان در پاورقی کتاب الصواعق المرسله نوشته ابن القیم الجوزیه شاگرد ابن تیمیه، در شرح حال امام صادق(ع) می‌نویسد:

«هو جعفر بن محمد الباقر بن علی زین العابدین بن الحسین السبط الهاشمی القرشی الملقب بالصادق. ولد سنة 80 بالمدینة وهو سادس الأئمة الاثنی عشریة عند الإمامیة، من أجلاء التابعین، أخذ عنه جماعة منهم الإمامان مالک وأبوحنیفة. وتوفی بالمدینة سنة 148»؛ جعفر بن محمد ... ملقب به صادق، در سال 80 در مدینه به دنیا آمد . او ششمین امام از دیدگاه دوازد‌ه امامی‌هاست. از بزرگان تابعین بود. گروهی شاگردی او را کردند؛ از جمله امام مالک و امام ابوحنیفه.(ابن القیم ، الصواعق المرسله، ص616،چاپ دار العاصمه، ریاض).

در این میان، ابوحنیفه نعمان بن ثابت امام اعظم اهل سنت که اکثر اهل سنت ایران و جهان پیرو و مقلد او هستند، بیش از دیگران شاگردی آن امام همان را کرده و به این شاگردی نیز مباهات می‌کرده است، این جمله از ابوحنیفه بسیار مشهور است که می‌گفت: «لولا السنتان لهلک النعمان»؛ اگر دو سال شاگردی امام صادق(ع) نبود، نعمان (بن ثابت ابوحنیفه) هلاک شده بود.

سیدمحمود آلوسی که خود یک سلفی مسلک به شمار می‌رود، در کتاب مختصر تحفه اثنی عشریه دهلوی می‌نویسد: «وهذا أبو حنیفة رضی الله تعالی عنه وهو هو بین أهل السنة یفتخر ویقول بأفصح لسان: «لولا السنتان لهلک النعمان»، یرید السنتین اللتین صحب فیهما لأخذ العلم الإمام جعفر الصادق رضی الله تعالی عنه، وقد قال غیر واحد إنه أخذ العلم والطریقة من هذا ومن أبیه الإمام محمد الباقر ومن عمه زید بن علی بن الحسین رضی الله تعالى عنهم»؛ و این ابوحنیفه است که از اهل‌ سنت به شمار می‌رود، با افتخار و با رساترین زبان‌ها می‌گفت: اگر آن دو سال نبود، حتما نعمان هلاک می‌شد، مقصود او همان دو سالی که برای یادگیری ملازم امام صادق(ع) علیه السلام بود، چندین نفر گفته‌اند که ابوحنیفه علم و طریقت را از امام صادق و از پدرش امام باقر و از عمویش زید بن علی بن الحسین رضی الله تعالی عنهم آموخته است، (آلوسی، سید محمود ، مختصر تحفه اثنی عشریه، ص9، تحقیق محب الدین خطیب، ناشر: المطبعة السلفیة ـ قاهره ، 1373هـ)

این ارادت و ملازمت، محدود به زمان حیات امام صادق(ع) نمی‌شده است، علمای اهل سنت نقل کرده‌اند که ابوحنیفه پس از وفات امام صادق(ع) نیز هموازه ملازم قبر و بارگاه آن حضرت بود، افتخار خادمی حرم آن حضرت را داشت و آستانه حرم مقدسش را جارو می‌کرد.

مفتی محمود فرزند مفتی عبدالغیور از دانشمندان اهل سنت در کتاب «رد وهابی» مشهور به حجةالإسلام که به فارسی نگاشته شده، می‌نویسد: و همچنین استاد المحدثین مایه افتخار سید المرسلین علیه الصلوه من رب العلمین عنی حضرت امام اعظم از قبر بعضی از ائمه هدی استعانت نموده‌اند، چنانچه حضرت مولوی علی محمد ختن و تلمیذ حضرت مولی یار محمد ملتانی محدث و مدرس لا ثانی در رساله خود می‌نویسد، در فتاوی عقائد المقتدی فی مسائل الهندی در فصل تعظیم علویه آورده: «روی عن محمد بن الحسن الشیبانی وعن أبی یوسف وعن وکیع رحمهم الله تعالی أن أبا حنیفه رضی الله تعالی عنه کان یزور أبدا قبر الإمام محمد الجعفر الصادق رضی الله عنه و یکنس علی بابه ویعطی للمجاورین فتوحا ویطلب الإستعانه منه فی الأمور»؛ از محمد بن حسن شیبانی و از ابویوسف (دو شاگرد ابوحنیفه) و از وکیع نقل شده است که ابو حنیفه همیشه قبر امام صادق را زیارت و دروازه حرم آن حضرت را جارو می‌کرد، به مجاورین آن حضرت هدیه می‌داد و از امام صادق(ع) در مشکلات خود کمک می‌گرفت.(مفتی محمود، رد وهابی،ص34)

آنچه از امام ابوحنیفه نقل شده، با دیدگاه و عملکر د وهابیان امروزی و مدعیان سلفی‌گری در تضاد کامل است، وهابی‌ها نه امام صادق(ع) را قبول دارند و نه ابوحنیفه امام اعظم اهل سنت را، آن‌ها حرم‌سازی و استعانت از قبور را شرک، قبر‌پرستی و خرافه می‌پندارند و ابوحنیفه را کافر اعلام کرده‌اند، چنانچه شیخ محمد الغزالی از اساتید مشهور الأزهر مصر و از داعیان اصلی جریان اخوان‌المسلمین در کتاب «سرّ تأخر العرب و المسلمین» می‌نویسد: «إن زعیم السلفیة الأسبق فی مصر الشیخ حامد الفقی حلف بالله أنا أبا حنیفة کافر»؛ شیخ حامد الفقی رهبر سابق سلفی‌ها در مصر به خدا سوگند یاد می‌کرد که ابوحنیفه کافر است. (محمد الغزالی ، سرّ تأخر العرب والمسلمین، ص53 ـ 54،ناشر: دارالصحوة ـ قاهره، الطبعة الأولی،1405هـ ـ 1985م)

آیا وقت آن نرسیده است که همه مسلمانان دست به دست هم داده و با رجوع به سیره سلف صالح و پیروی از پیشوایان و بزرگان مذاهب اسلامی، به گذشته خود بازگردیم و با ترویج محبت به خاندان رسول خدا(ص) ملت واحدی را تشکیل بدهیم؟!

یادداشت از؛ حجت‌الاسلام سیدمحمد یزدانی کارشناس مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج)