پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ چند زن و چند فرزند داشت؟

پاسخ :

تعداد همسران پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ كه مورخين در آنها اتفاق نظر دارند و به عنوان همسران عقدى كه به خانه نبى مكرم آمدند و حضرت با آنها عروسى نمود 11 زن مى باشد كه فهرست اجمالى[1] آن عبارت است از:
1ـ حضرت خديجه بنت خويلد؛ 2ـ سوده بنت زمعة؛ 3ـ عائشه بنت ابى بكر؛ 4ـ حفصه بنت عمر؛ 5ـ زينب بنت خزيمه (ام المساكين)؛ 6ـ اُمّ سلمة (هند) بنت بنت أبى اُميّة؛ 7ـ زينب بنت حجش؛ 8 ـ اُمّ جيبه (رملة) بنت أبى سفيان؛ 9ـ جويرية بنت الحارث؛ 10ـ ميمونه بنت الحارث؛ 11ـ صفية بنت حىّ.
البته سعى شده است اين فهرست بر حسب و ترتيب ازدواج ثبت گردد. ضمناً علاوه بر اين همسران عقدى كه جزء زنان آزاد بوده اند، حضرت همسران ديگرى از كنيزكان داشته اند و نيز در تاريخ آمده است كه آن حضرت خواستگارى نسبت به برخى زنان ديگر نمودند و يا حتّى علاوه بر خواستگارى، عقد نيز نمودند لكن منتهى به عروسى و رابطه زناشويى نگرديد و يا اين كه بودند زنانى كه خودشان را به نبى مكرم اسلام ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ هبه كردند و فهرست اجمالي[2] آنها عبارت اند از: 1ـ عالية بنت ظبيان؛ 2ـ اسماء (اُميّة) بنت نعمان؛ 3ـ المستعيذه (يا اُميّة يا فاطمة يا مليكة يا بنت ضحاك، نام هاى متفاوتى كه از اين زن آمده است)؛ 4ـ الغّفارية؛ 5 ـ اُمّ شريك؛ 6ـ اسما بنت صلت؛ 7ـ ليلى بنت خطيم انصارى؛ 8ـ ماريه قبطية (از كنيزكان و مادر حضرت ابراهيم ابن محمد ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ ؛ 9ـ ريحانه بنت عمر (از كنيزكان)؛ 10ـ قرظيّة (از كنيزكان).
توضيح مختصر راجع به همسران يازده گانه:
1ـ حضرت خديجه دختر خويلد، قريشى و از خاندان بنى اسد و اولين همسر و اوّل مسلمان زن و مادر زهراى مرضيه و ديگر فرزندان رسول گرامى ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ (غير از جناب ابراهيم كه مادرش ماريه قبطيّة بود) و سيّده زنان بهشت است.[3]
2ـ سودة دختر زمعة قريشى و از خاندان بنى اسد، دومين همسر نبى گرامى و اولين زنى كه بعد از وفات حضرت خديجه به عقد و به همسرى نبى مكرم در آمد. و او تنها زنى است كه بعد از رحلت خديجه در سرزمين مكه به خانه پيامبر اكرم آمده بود، زيرا بقيه همسران در مدينه به خانه پيامبر آمده بودند.[4]
3ـ عايشه دختر ابى بكر خليفه اول و از خاندان تيمى ها، سومين همسر كه به خانه پيامبر آمد. اولين همسر ايشان در مدينه بعد از هجرت و جوان ترين و تنها دختر باكره اى كه پيامبر با او ازدواج نمودند.[5]
4ـ زينب دختر خُزيمة مشهور به ام المساكين، كه همسر قبلى او شهيد شده بود و او چهارمين همسر و دومين همسر در مدينه براى نبى مكرم مى باشند، ظاهراً در سال دوّم هجرى به عقد رسول ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ در آمد.[6]
5ـ حفصة دختر عمر خليفه دوّم از خاندان عدىّ، ايشان وقتى شوهرشان فوت كرد پدرش خليفه دوّم از خليفه اول و سوم تقاضاى ازدواج با حضور را نمود لكن آنها نپذيرفتند و لذا از روى ناراحتى خدمت نبى مكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ رفت اينجا بود كه حضرت او را به همسرى انتخاب كرد.[7]
6ـ هند دختر أبى اُمية مشهور به اُم سلمه از قبيله مخزومى و از اندك زنان مهاجر به حبشه بود آنگاه به مكه برگشتند ولى وقتى مواجه با مهاجرت نبى مكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ به مدينه شده بودند آنها نيز به مدينه هجرت نمودند تا اين كه همسر ايشان شهيد شدند، آنگاه در سال چهارم به عقد پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ در آمد.[8]
7ـ زينب دختر جحش از خاندان نوفل دختر عمه رسول اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ و شوهر اول او زيد بن حارثه پسر خوانده رسول گرامى بود بعد از طلاق و جدايى به همسرى پيامبر در آمد كه داستان آن در قرآن كريم نيز آمده است.[9]
8ـ اُمّ حبية (رملة) دختر ابوسفيان و خواهر معاويه و از خاندان بنى امية، او بر خلاف خانواده اش در همان مكه اسلام آورد و جزء زنان مهاجر به حبشه، قبل از هجرت پيامبر اكرم است، لكن شوهر ايشان در سال ششم هجرى در حبشه رحلت نمود در همين زمان پيامبر توسط پيكى از او خواستگارى و او را عقد نمود و در سال هفتم هجرى او به مدينه برگشت و به خانه پيامبر ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ آمد.[10]
9ـ جويرية دختر حارث از رؤساى يهود بنى مصطلق و همسر يك مرد يهود بود كه در جنگ مسلمين با بنى مصطلق شوهرش كشته و خود اسير شد و به كنيزى يكى از سپاهيان اسلام در آمد، ولى پيامبر بهاى او را پرداخت و آزادش نمود در ازاى ازدواج با او، و جويرية اين شرط را پذيرفت و به خانه پيامبر آمد.[11]
10ـ ميمونه دختر حارث هلالية در سال هفتم هجرى وقتى شوهرش فوت نمود، به خانه پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ و به عقد ايشان در آمدند.[12]
11ـ آخرين همسر نبى مكرم يك دختر يهودى از قوم بنى نظير است كه قبل از اسارتش در جنگ مسلمين خواب پيامبر را ديده بود و شديداً ارادتمند به حضرت بود او صفيّة دختر حىّ از بزرگان بنى نظير بود البته ايشان نيز شوهر يهودى داشت كه در جنگ مسلمين كشته شده بود.[13]
امّا فرزندان پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ[14]
اگر چه در تعداد پسران آن حضرت اختلاف است ولى همگى اتفاق دارند كه غير از ابراهيم كه در مدينه از ناحيه ماريه قبطيه براى پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ به دنيا آمده همه فرزندان آن بزرگوار در مكه و تنها از ناحيه حضرت خديجه نصيب پيامبر اكرم گرديد و همگى آنها در زمان حيات پيامبر ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ از دنيا رفتند و فقط حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ بعد از رحلت پيامبر ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ به شهادت رسيد و براى آن حضرت هيچ نوه اى باقى نمانده است جز از ناحيه حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ. امّا نام فرزندان آن حضرت «1ـ رقيه؛ 2ـ زينب؛ 3ـ اُم كلثوم؛ 4ـ فاطمه ـ سلام الله عليه ـ ؛ 5ـ قاسم (كه اولين فرزند آن حضرت و كنيه اش از همين بابت ابوالقاسم است)؛ 6ـ عبدالله. لكن در اين كه آيا «طيب و طاهر» پسران سوم و چهارم حضرت بودند يا اسم هاى ديگر عبدالله مى باشند، اختلاف است» و آخرين فرزند ايشان «ابراهيم»[15] است كه در مدينه از ناحيه ماريه به دنيا آمد ولى در همان حيات پدر بزرگوار از دنيا رفت.

---

• [1]. ابن هشام، السيرة النبويّة، با تصحيح و تعليق چند نفر، قم، انتشارات ايران، 1363ش، ج4، ص293 تا 298؛ ابن أثير، عزالدين ابوالحسين على بن ابى الكرم الشيبانى، اسد الغابة فى معرفة الصحابة، بيروت، دارالحياء التراث العربى، ج1، ص32ـ33؛ ابن أثير، الكامل فى التاريخ، تحقيق مكتب التراث، بيروت، دارالاحياء التراث العربى، چاپ چهارم، 1414ق. ج1، ص655 تا 657؛ ابوعمر يوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبّر، الإستيعاب فى معرفة الأصحاب، تحقيق: محمد على البجاوى، قاهره، دار نهضة مصر للطبع و النشر، الفجالة، ج1، ص44ـ46؛ يعقوبى، تاريخ اليعقوبى، قم، مؤسسه و نشر فرهنگ اهل بيت(ع)، ج2، ص84ـ86؛ عسكرى، سيد مرتضى، نقش عايشه در تاريخ اسلام، مترجمين دارنيا، نجمى و هريسى، تهران، مجمع علمى اسلامى، چاپ چهارم، 1368، ج1، ص54ـ67.
• [2]. همان.
• [3]. طبرى، تاريخ طبرى، بيروت، دارالكتب العلميّة، الطبعة الثانية 1408ق، ج1، ص521ـ522؛ ابن اثير، اسد الغابة، همان، ج5، ص434ـ439؛ الاستيعاب، همان، ص16؛ الانوسى، ابى محمد على بن احمد بن سعيد بن خرم الاندسى، جمهرة أنساب العرب، قاهره، دارالمعارف، الطبعة الرابعة، ص16.
• [4]. اسد الغابة، همان، (صفحات به ترتيب معرفى اشخاص با توجه به رديف متن) ج5، ص4ـ501 و 466 و 6ـ525 و 560 همراه ص9ـ588 و 5ـ463 و 4ـ573 و 2ـ419 و 1ـ550 و 1ـ490؛ و الاستيعاب، همان، (صفحات به ترتيب معرفى اشخاص با توجه به رديف متن) 1867 و 5ـ1881 و 1853 و 12ـ1811 و 1ـ1920 و 1843 همراه 1929 و 5ـ1804 و 18ـ1914و 3ـ1871.
• [5]. همان.
• [6]. همان.
• [7]. همان.
• [8]. همان.
• [9]. همان.
• [10]. همان.
• [11]. همان.
• [12]. همان.
• [13]. همان.
• [14]. تاريخ طبرى، همان، ج1، ص2ـ521؛ و جمبهرة النساب العرب، همان، ص16ـ15؛ الاستيعاب، همان، ج4، ص19ـ18؛ اسد الغابة، همان، ج5، ص6ـ435؛ الكامل فى التاريخ، همان، ج1، ص7ـ655؛ نقش عايشه در تاريخ اسلام، همان ج1، ص67ـ54.
• [15]. تاريخ طبرى، همان، ج1، 2ـ521؛ تاريخ يعقوبى، همان، ج2، ص9ـ87.
• اندیشه قم