آیا اهل سنت، به ظهور امام مهدی علیه‌السلام در آخرالزمان اعتقاد دارند؟

از آنجایی که اعتقاد به ظهور مصلح جهانی، اعتقادی است قرآنی و پیامبر اکرم در این زمینه روایات فراوانی را ایراد فرمودند؛ بدین جهت، همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، معتقدند که منجی جهان در فرجام تاریخ، ظهور خواهد کرد. اعتقاد به ظهور مصلح گیتی که نامش مهدی است، جزو اندیشه‌های اساسی مسلمانان به شمار می‌رود و حتی در دیدگاه برخی از علمای اهل سنت نیز از ضروریات دین به‌شمار می‌آید. گروهی از علمای عامه در این باره از پیامبر نقل کرده‌اند که حضرت فرمود: «من انکر خروج المهدی فقد کفر؛ هرکه خروج مهدی را انکار کند به راستی که کافر است».[۱]
صاحب کتاب عون‌المعبود (شرح کتاب سنن ابی‌داوود) می‌نویسد:
«بدان که در طول اعصار، مشهور بین همه اهل اسلام، این است که حتماً، در آخرالزمان، مردی از اهل بیت ظهور می‌کند که دین را یاری و عدل را آشکار می‌کند... نامش، مهدی است و عیسی، بعد از مهدی یا همزمان با او، نزول و او را در کشتن دجال یاری، و در نماز به او اقتدا می‌کند. احادیث مربوط به مهدی را عده‌ای از بزرگان آورده‌اند، از آن جمله است، ابوداوود، ترمذی، ابن‌ماجه، بزار، حاکم، طبرانی، ابویعلی، سند این احادیث، برخی، صحیح و برخی دیگر، حسن و یا ضعیف است».[۲]
یکی دیگر از علمای اهل سنت می‌نویسد:
«روایات فراوانی درباره مهدی وارد شده به مقداری که به حد تواتر می‌رسد. این امر، در میان علمای اهل سنت شیوع دارد؛ به‌گونه‌ای که از جمله اعتقادات آنان به شمار می‌آید. این احادیث به طرق گوناگون و متعدد، از صحابه و بعد از آنان، از تابعان، نقل شده است؛ به‌گونه‌ای که مجموع آنها، مفید علم قطعی است. به همین دلیل، ایمان به ظهور مهدی، واجب است، همان‌گونه‌ای که این وجوب، در نزد اهل علم ثابت بوده و در عقاید اهل سنت و جماعت، مدوّن شده است».[۳]
ابن‌کثیر نیز در «البدایةو‌النهایة» می‌گوید:
«مهدی، در آخرالزمان می‌آید و زمین را پر از عدل و قسط می‌کند؛ همان‌گونه که پر از جور و ظلم شده است. ما، احادیث مربوط به مهدی را در جلد جداگانه‌ای گردآوردیم؛ همان‌گونه که ابوداوود در سنن خود، کتاب جداگانه‌ای را به آن اختصاص داده است».[۴]
از این مطالب که از بزرگان اهل سنت نقل شد، معلوم می‌شود که مسأله مهدویت و اعتقاد به ظهور مهدی علیه‌السلام جزو عقاید ثابت اهل سنت و جماعت است و احادیث مربوط به ظهور آن حضرت، در میان آنان، به حد تواتر رسیده است.
کتاب‌های متعدد و متنوعی درباره ظهور آن حضرت از سوی علمای اهل سنت تألیف شده است؛ به‌گونه‌ای که شیخ محمد ایروانی در کتاب «الإمام‌المهدی» می‌نویسد:
«اهل سنت، کتاب‌های متعددی در گردآوری روایات مربوط به امام مهدی علیه‌السلام و اینکه در آخرالزمان شخصی به اسم مهدی ظهور خواهد کرد، نوشته‌اند؛ تا حدی که من اطلاع دارم، اهل سنت، بیش از سی کتاب در این باره تألیف کرده‌اند».[۵]
البته باید توجه داشت که هرچند این مسأله، مورد اتفاق اهل سنت و شیعه است، اما تعداد انگشت‌شماری از اهل سنت، احادیث مربوط به امام مهدی علیه‌السلام را ضعیف می‌انگارند؛ مثلاً، ابن‌خلدون در تاریخ خود، این احادیث را ضعیف می‌شمارد[۶] و یا رشید رضا، مؤلف تفسیرالمنار، در ذیل آیه سی‌ودوم سوره توبه، به ضعیف‌بودن احادیث مربوط به مهدویت اشاره می‌کند.[۷] البته، آنها، دلیلی بر ادعای خود نیاورده‌اند و تنها به مطالبی واهی استناد کرده‌اند. سخنان آن دو، از سوی دیگر علمای اهل سنت، به شدت رد شده و در تألیفات علمای شیعه نیز به آن دو پاسخ داده شده است.
ابن‌خلدون، خود در بیان عقیده مسلمانان در مورد مهدی موعود علیه‌السلام می‌نویسد:
«مشهور بین همه اهل اسلام، این است که حتماً، در آخرالزمان، مردی از اهل بیت ظهور می‌کند که دین را حمایت، و عدل را آشکار می‌کند و مسلمانان از او پیروی می‌کنند و او بر ممالک اسلامی استیلا می‌یابد. آن شخص، مهدی نامیده می‌شود».[۸]
بنابراین، ضعیف‌شمردن احادیث از سوی وی خدشه‌ای بر اتفاق‌نظر اهل سنت در مورد ظهور مهدی‌ علیه‌السلام وارد نمی‌کند؛ زیرا، این اعتقاد ناشی از کثرت احادیثی است که از طرق عامه نقل شده است.
ما، در زیر، به ذکر نام برخی از کسانی که این گونه احادیث را در کتاب‌های خود آورده‌اند، می‌پردازیم، هر چند، تقریباً، می‌توان ادعا کرد که تمام کتاب‌های معتبر حدیثی اهل سنت، حداقل، چند مورد از احادیث امام مهدی علیه‌السلام را ذکر کرده‌اند:
1. ابن‌سعد (متوفی 230 هـ.ق.)؛                                       2. ابن‌ابی‌شیبه (متوفی 235 هـ.ق.)؛
3. احمدبن‌حنبل [متوفی 241 هـ.ق.)؛                                 4. بخاری (متوفی 273 هـ.ق.)؛
5. مسلم (متوفی 261 هـ.ق.)؛                                         6. ابن‌ماجه (متوفی هـ.ق.)؛
7. ابوبکر اسکافی (متوفی 273 هـ.ق.)؛                              8. ترمذی (متوفی 279 هـ.ق.)؛
9. طبری (متوفی 380 هـ.ق.)؛                                         10. ابن‌قتیبه دینوری (متوفی هـ.ق.)؛
11. ابومحمد بربهاری (متوفی 329 هـ.ق.)؛                         12. حاکم نیشابوری (متوفی 405 هـ.ق.)؛
13. بیهقی (متوفی 458 هـ.ق.)؛                                      14. خطیب بغدادی (متوفی 463 هـ.ق.)؛
15. ابن‌اثیر جزری (متوفی 606هـ.ق.).[۹]

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. صحیح ترمذی، ج2، ص46؛ صحیح ابن‌داود، ج2، ص207؛ صحیح ابن‌ماجه، ج2، باب خروج المهدی.
۲. عون‌المعبود (شرح سنن ابی‌داوود)، ج11، ص362 (به نقل از سعید ایوب، الطریق الی المهدی المنتظر، ص1).
۳. نظم‌المتناثر فی الحدیث المتواتر، ص226 (به نقل از الطریق الی المهدی المنتظر، ص91).
۴. البدایةوالنهایة، اسماعیل‌بن‌عمربن‌کثیر قرشی، ج6، ص281.
۵. الإمام المهدی، شیخ محمدباقر ایروانی، ص11.
۶. تاریخ ابن‌خلدون، ج1، ص199.
۷. تفسیرالمنار، ج10، ص393، ج9، ص499-507.
۸. تاریخ  ابن‌خلدون، ج1، ص 555، فصل52.
۹. در مورد کسانی که به ذکر احادیث مربوط به امام مهدی پرداخته‌اند، ر.ک. المهدی المنتظر فی الفکرالاسلامی، ص26ـ29.}