«عقیله بنی‌‌هاشم»، بانویی که ۷ معصوم را درک کرد

حضرت زینب کبری(س) عقیله بین هاشم در روز پنجم جمادی الاولی سال پنجم یا ششم هجرت در مدینه منوره دیده به جهان گشود، وی را ام‌کلثوم کبری و صدیقه صغری می‌نامیدند، از القاب آن حضرت، محدثه، عالمه و فهیمه بود، نسب نبوی، تربیت علوی و لطف خداوندی از او فردی با خصوصیات و صفات برجسته ساخته بود، حضرت زینب(س) با پسر عموی خود «عبدالله بن جعفر» ازدواج کرد و ثمره این ازدواج فرزندانی بود که دو تن از آن‌ها «محمد« و «عون» در کربلا، در رکاب اباعبدالله الحسین(ع) شربت شهادت نوشیدند.

هنگامی که نخستین دختر حضرت فاطمه(س) به دنیا آمد، پیامبر اکرم(ص) در سفر بود، حضرت(ص) بعد از بازگشت از سفر به خانه امیرالمؤمنین رفت و نام «زینب» به معنای زینت پدر را برای نوه دختری خود انتخاب کرد.

درباره مقام علمی حضرت زینب(س) همین بس که امام سجاد(ع) این گونه عمه‌اش را خطاب می‌کند: «انت عالمة غیر معلمة وفهمة غیر مفهمة»؛ تو دانشمند معلم ندیده و فهمیده‌ای فهم نیاموخته هستی.

زینب کبری(س) حضور هفت معصوم را درک کرد -پیامبر اکرم(ص)، امام علی(ع)،حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و امام باقر(ع)- و در تمامی ابعاد ولایت‌‌مداری؛ معرفت امام، تسلیم بی چون و چرا بودن، معرفی و شناساندن ولایت، فداکاری در راه آن و . . . سرآمد است.

*چرا حضرت زینب را عقیله بنی‌هاشم می‌خوانند

عقیله به کسی گفته می‌شود که میان خویشاوندانش گرامی و در خانه‌اش عزیز و ارجمند باشد(1)، نگاهی به تاریخ عاشورا و عملکرد آن حضرت(س) در هنگام مصایب و به خصوص تأثیر نقش زینب کبری(س) در حفظ اسلام قابل فهم است که به ایشان القابی نظیر عقیله بنی‌هاشم و عقیلة ‌الطالبیین(2) و عقیلة القریش و عقیلة النساء داده‌اند و در بیشتر منابع شیعه و سنی با این القاب از حضرت یاد کرده‌اند.

البته بیش از 60 لقب به آن حضرت در کتاب‌های معتبر آمده است و لفظ عقیله به آن حضرت نیز قبل از وقوع حادثه کربلا داده شده است، زیرا از جمله ویژگی‌های زینب کبری(س) که به او موقعیت ویژه می‌بخشید، عقل و تدبیرش بود.

حضرت همچنین در میان زنان قریش و بنی هاشم به خاطر درایت، تدبیر و بردباریش ملقب به عاقله، عقیله و عقیلة النساء شده بود، مثلاً ابن عباس وقتی می‌خواهد از زینب کبری(س) چیزی نقل کند، می‌گوید: «حدثتنی عقیلتنا زینب»(3).

علامه قزوینی در بیان عقیله بودن زینب در کتاب «زینب من المهد الی اللحد» می‌نویسد: عقل و درایتی که زینب داشت حادثه کربلا را رهبری و از فرزندان امام چنان آبرومندانه سرپرستی کرد و جان امام زین العابدین(ع) را از مرگ حتمی نجات داد و کاخ یزید را به لرزه در آورد و نهضت حسینی را تا به امروز زنده و پاینده کرد.(4)

بنابراین عقیله بودن حضرت زینب(س) و ملقب شدنش به این لقب قبل از حادثه کربلا در سال 61 هجری قمری بود و در منابع به طور دقیق مشخص نشده است که این لقب از طرف چه کسی به آن حضرت برای اولین بار داده شده است، ولی آنچه که قطعی است، این لقب همواره به حضرت از طرف بزرگان داده شده، حتی امام سجاد(ع) نیز از او بسیار تجلیل کرده است.

_{*پی‌نوشت‌ها:}

_{1- المنجد الطلاب و کتاب العین چنین معنا کرده است: «العقیلة المراة مخدره و عقیلة کل شیء اکرمه»، ص 254، ج 2، اسوه.}

_{2- فیض الاسلام، خاتون دو سرا، تهران، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، آثار فیض الاسلام، 66، ص 137.}

_{3- مازندرانی، معالی السبطین، ج 2، ص 109.}

_{4- قزوینی، زینب من المهد الی اللحد، قم، چاپ و نشر، چاپ اول، 1423، ص40.}