روایت حجاب در آیین یهود/ عفت در دین یهود؛ از زنان تا مردان

وقتی تالیا برای اولین بار تصمیم گرفت تنها دامن‌های بلند و پیراهن‌های آستین بلند بپوشد مادرش از کوره در رفت و گفت: «تالیا ! وقتی که شلوار می‌پوشی خوشگل‌تر به نظر میای!» اما این موضوع برای تالیا اهمیتی نداشت؛ او تصمیم خودش را گرفته بود به مادرش گفت که از این به بعد تنها در خانه و محیط خانوادگی شلوار پوشیده و وقتی که در محافل عمومی است باید دامن بلند به تن کند. 

سفر او به سوی عفت و پاکدامنی سفری خارق العاده بود. تالیا انسان دیگری شده بود و حالا او خود را بخاطر این تغییرات بزرگ تحسین می کند؛ شاید بسیاری تصور کنند که تالیا به دین اسلام مشرف شده است اما نه ... حجاب برخلاف آنچه که تصور می شود منحصر به دین اسلام نیست.

تالیا دختری یهودی است؛ او با تغییری که در شیوه زندگی و خلق و خویش داد متوجه شد که ارزش وجودش بیش از بهای چهره و بدنش است؛ حجاب مقوله‌ای جهانی است؛ تالیا در یک کلام زیبایی را در پوشاندن زیباییهایش از دیگران کشف کرد. باقی ماجرا را از زبان خودش بشنوید:

در تلاش بودم عفتی را که آن را بخاطر سال‌ها تحصیل در سیستم اموزشی سکولار و تماشای تصاویر برهنه زنان در تلویزیون گم کرده بودم دوباره پیدا کنم. به دنبال جایگاهم در دنیا بودم و احساس می کردم که قدم گذاشتن در این مسیر هر چه بیشتر مرا به اعماق قلب یهودیت ارتدوکس سوق می دهد. باید اعتراف کنم که وقتی برای خودتان و نه برای مردان و زنان در زندگی تان لباس می پوشید حس بهتری دارید. دیگر برایم مهم نبود که برای مردان خیلی زیبا به نظر برسم و یا برای نشان دادن استخوان هایم از سر و ته لباسهایم بزنم. می‌دانستم که زیبایی‌هایم تنها از آن خودم و هسمر آینده‌ام است.

مسیر گذرم از یهودیت در حالی که هنوز کامل نشده بود اما مرا وارد یک زندگی جدید بنا شده بر اساس عفت وارد کرد و در پایان این مسیر نیز موجب رضایت قلبی‌ام از کشفی تازه شد. هر چند همیشه دامن بلند نمی‌پوشم اما حالا سعی می‌کنم که پوشش و اعمالم به نوعی متواضعانه باشد.

من آنچه را که باید کشف می‌کردم را کشف کردم. می‌دانم که وقتی ازدواج کنم، پوشاندن موهایم برایم اهمیت خاصی پیدا می‌کند و همسر آینده‌ام هم مجبور به رعایت برخی ارزش‌ها است چرا که بر اساس قانون یهودیت همسر یک زن با عفت یهودی نیز ملزم به با عفت بودن و دقت در نوع پوشش خود است.

البته امروزه در جوامع یهودی این قانون چندان رعایت نمی‌شود چرا که زنان امروزی در جامعه یهود لباس‌هایی بدن‌نما را به تن می‌کنند و این در حالی است که تنها تغییر پوشش مردان در همین جوامع کمی غیر رسمی‌تر شدن لباسها است با این حال این موضوع که برخی تصور می‌کنند عفت تنها از آن زنان است و مردان ملزم به رعایت عفت نیستند مرا آزار می‌دهد.

واژه عبری   Tzniusو یا  Tzniut به معنای عفت است؛ این کلمه بیشتر درباره زنان کاربرد دارد و نیز در عین حال به معنای تواضع و رفتار در محافل عمومی است به خصوص نوع رفتار متقابل میان زن و مرد در یک جامعه است. در یهودیت ارتدوکس، عفت یک موضوع پیچیده و گسترده است.

پوشش زنان

پیش از هر چیز باید یادآور شد که بسته به فرقه‌های مختلفی که در دین یهودیت وجود دارد نوع پوشش نیز متفاوت است؛ بعضی گروه‌های قومی از اکثر رنگ‌ها و به کار بردن آنها در پوشش خود پرهیز کرده و تنها لباس‌های سیاه و قهوه‌ای را به تن می کنند ؛ بعضی تنها از رنگ قرمز دوری می‌کنند و برخی دیگر نیز برخلاف گروه‌های دیگر که با جریان مد پیش می‌روند از مد و وابسته کردن خود به آن اجتناب می کنند.

یهودی‌های اصلاح طلب و نیز محافظه‌کار کمتر به اصل عفت و یا همان Tzniut اهمیت می‌دهند البته یهودی‌های محافظه کار بر حفظ برخی ارزش‌ها در پوشیدن لباس تاکید دارند اما این اصل در امور روزمره زندگی این گروه چندان نمود پیدا نمی‌کند و رعایت نشدن آن نیز هرگز مورد بحث قرار نمی‌گیرد.

اما پوشش و اصول آن در یهودیت ارتدوکس متفاوت است؛ زنان امروزی از قشر یهودیان ارتدوکس، عموما پیراهن‌هایی را به تن می‌کنند که آستین آن تا آرنج دستشان بلند باشد و ترقوه‌شان را پوشانده و نیز دامنهایی را به تن می‌کنند که زانویشان را بپوشاند؛ حالا ممکن است که گاهی جوراب یا جوراب شلواری هم بپوشند. آنها ممکن است در خانه شلوار هم به تن کنند. بعضی از این زنان حتی ممکن است هیچ وقت پابرهنه به بیرون از خانه نروند و ترجیحا هنگامی که به جای کفش، صندل به پا می کنند برای پوشاندن پای خود از جوراب استفاده کنند.

در جوامع «چاردی» و یا فوق ارتدوکس یهودی (که شامل بسیاری از هیودیان چاسیدیک می‌شود)، دستور العمل‌های کلی برای پوشش از این قرار است: «پیراهن‌هایی با آستین‌هایی که زیر آرنج است و نیز به طور کامل ترقوه را می‌پوشاند و دامن‌هایی که کاملا روی زانو را می‌پوشاند (حتی در حالت نشسته).

زنان این فرقه دامن‌های چاکدار هرگز به تن نمی‌کنند و اغلب بر تن آنها دامن‌های پلیسه‌ای و یا دامن‌هایی به چشم می‌خورد که چاکشان دوخته شده است؛ اکثر آنها مایل به پوشیدن کفش‌های بسته و جوراب هستند برخی جوامع یهودی حتی برای میزان ضخامت جوراب‌های ساق بلند نیز آداب و رسوم مخصوص خود را دارند. زنانشان با پای برهنه وارد جامعه نمی‌شوند و اگر به جای کفش صندل پا کنند روی جوراب نازک خود یک لایه جوراب دیگر نیز می‌پوشند.

همچون همه گروه‌های مذهبی، در میان یهودیان نیز گروه‌های دیگری وجود دارد. بعضی زنان از گردن تا نوک انگشتان پای خود را می‌پوشانند؛ پیراهن‌های گشادی به تن می‌کنند که تا مچ دستشان را می‌پوشاند و تا حدود یک یا دو انیچی بالای ترقوه‌شان بلند دوخته می‌شود.

دامن‌شان گشاد و بلند است و روی زمین کشیده می‌شود؛ آنها جوراب شلواری‌های نازک سیاه رنگ و یا قهوه‌ای رنگ بپا می‌کنند و وقتی که ازدواج کردند مویشان را از ته می‌تراشند و روسری سر می‌کنند!

پوشش سر

بر اساس آموزه‌های «تلمود» زن متاهل یهودی باید سرش را از نامحرم بپوشاند بر این اساس زنان متاهل نباید داشته‌های زیبای خود را برای مردان دیگر به نمایش بگذارند. همچنین بر اساس آموزه‌های تلمود زیبایی موی یک زن برانگیزنده است و ارتدوکس می‌گوید تنها کسی که باید از زیبایی موی یک زن لذت ببرد همسر او است.

بسیاری از زنان امروزی در سنت ارتدوکس یهودی تنها وقتی موهای خود را می‌پوشانند که در کنیسههای یهودی باشند و یا کلاه و روسری هایی را بر سر می گذارند که موهایشان از اطراف آن به بیرون بریزد.

در اشکال دیگری از ارتدوکس، زنان موی‌شان را با روسری، کلاه گیس و یا سربند می‌پوشانند. بر اساس حکم بعضی از خاخام‌های یهود، بعضی کلاه‌گیس‌ها آنقدر طبیعی هستند که نمی‌توان تفاوت میان آنهایی را که از موی طبیعی ساخته شده‌اند و نیز موهای واقعی یک زن را تشخیص داد به همین خاطر زنان باید یا کلاه‌گیس‌های مصنوعی بر سر بگذارند یا حتی المقدور روسری به سر کنند.

کلاه‌گیس‌هایی که زنان یهودی به سر می‌کنند باید بر طبق شریعت یهود تهیه شده باشد. چرا و چگونه؟ چند سال پیش بعضی از جوامع یهود دریافتند که بعضی از موهای به کار رفته در کلاه‌گیس‌ها از معابد هندوستان تهیه شده است.

بر اساس قانون «هالاچیکا» در یهودیت، یهودیان نمی‌توانند از هر آن چیزی که در آیین بت‌پرستی مورد استفاده قرار می‌گیرد بهره ببرند و در نتیجه استعمال آن موها بر طبق شریعت یهود نبوده است.

و در زیر کلاه‌گیس چطور؟ برخی خاخام‌های یهود بر این عقیده‌اند که زن باید برای همسرش جذاب باشد و بنابراین تراشیدن موی سر را برای زنان توصیه نمی‌کنند البته همه اقشار یهودی با نظر این خاخام‌ها موافق نیستند در بعضی از جوامع یهود به خصوص آنهایی که در بیت‌المقدس زندگی می‌کنند زنان ملزم به از ته تراشیدن موی سر خود پس از ازدواج هستند تا اطمینان حاصل شود که حتی دیوار هم موی سر زنان را نمی‌بیند.

در بعضی از جوامع یهود همچون «ستمار» زنان می‌توانند موهای خود را کمتر بتراشند و اما همان مقدار از مو را زیر کلاه گیس پنهان کنند بسیاری از زنان ارتدوکس، داوطلبانه موهای‌شان را کوتاه می‌کنند چراکه پوشاندن موی کوتاه زیر کلاه‌گیس از تلنبار کردن موی بلند آسانتر است.

همچنین برخی زنان متاهل یهودی در مسیر رعایت عفت از رفتن به سالن‌های آرایشی که پنجره‌های بزرگ دارد خودداری می‌کنند. بسیاری از این سالن‌ها یا پنجره ندارند و یا در مکان‌هایی دایر شده‌اند که دید چندانی ندارد و بنابراین زنان می‌توانند بدون اینکه عفت خود را در معرض خطر ببینند به راحتی وارد آنها شوند، موهای‌شان را کوتاه کنند و کلاه گیس بر سر بگذارند.

لباس مردان

جای تعجب نیست که مردان در جوامع یهودیت راحت‌تر از زنان لباس می‌پوشند طیف‌های مختلف مردان یهود ارتدوکس باید پیراهنهای آستین دار به تن کنند. حالا در این بین برخی عادت به پوشیدن پیراهن‌های آستین کوتاه دارند اما اکثر مردان یهودی ارتدوکس پیراهن‌های آستین بلند می‌پوشند. برخی جوامع فوق ارتدوکس سبک و مدل لباس زادگاه مردمان خود را حفظ کرده‌اند.

تقریبا ریشه تمام سلسله‌های «چاسیدیک» از اروپای شرقی است و آنها مدل لباس بومی همان مناطق را به تن می‌کنند؛ این به آنها کمک می‌کند که به راحتی تشخیص دهند کدام شخص متعلق به کدام قومیت است.

مردان ارتدوکس، لباسی تحت عنوان «تزی تزیک» با رشته‌های نخ سفید و یا آبی که از اطرافش آویزان است می‌پوشند آموزه‌های دینی به مردان ارتدوکس یهود گوشزد کرده است که لباس‌شان حاشیه داشته باشد به همین خاطر از چهار طرف لباس مردان یهود ارتدوکسی حاشیه آویزان است .

پسران قوم «چاسیدیک» در جشن تولد سه سالگی این لباس را از پدر و بستگان خود هدیه می‌گیرند؛ یک روز پدرم برای گروهی مسیحی در حال سخنرانی بود که بعد از پایان سخنرانی زنی با یک قیچی به پدرم نزدیک شد و همین که خواست رشته های نخی آویزان از شلوار پدرم را ببرد با عکس‌العمل سریع او مواجه شد!

مو و پوشاندن سر

در دین یهود، پوشاندن سر تنها مختص زنان نیست؛ مردها علاوه بر پوشیدن لباس‌هایی حاشیه‌دار، موی چهار طرف سر خود را بلند می‌کنند که این رسم نیز بر اساس آموزه‌های دینی یهود است.

بسیاری از مردان از قوم «چاسادیک» یهود همچنین ریش خود را هرگز نمی‌تراشند و اما «کیپه» یکی از مهمترین بخش‌های لباس مردان یهود است.

مرد یهودی ازدواج کرده باشد یا نباشد باید بعد از سن سه سالگی، همیشه سرش را بپوشاند. اغلب برای پوشاندن سر «کیپه» کفایت می‌کند اما بعضی از مردان یهودی برای اطمنیان حاصل کردن از اینکه سرشان در موقع دعا به خوبی پوشیده شده است علاوه بر «کیپه» از سرپوش دیگری نیز استفاده می‌کنند و بنابراین روی «کیپه» یک کلاه می‌گذارند.

البته اکثر مردان یهود کیپه را موقع استحمام و یا خوابیدن از سر بر می‌دارند اما در برخی جوامع یهود مردها به پوشیدن کیپه حتی در هنگام خواب تشویق می‌شوند. کیپه‌های مختلفی در میان جوامع یهود وجود دارد چرا که هر کیپه معمولا نوع جنبش یهودیتی را که مالکش پیرو آن است مشخص می‌کند.

عفت یهودی و یا همان Tznuit تنها به نحوه پوشش باز نمی‌گردد بلکه اعمال و برخی رفتارها همچون آواز خواندن و حتی مسائل مربوط به حریم خصوصی را نیز شامل می‌شود صدای زن ذاتا زیبا است در جوامع فوق ارتدوکس یهودی، زنان حق آواز خواندن در مقابل مردان را ندارند.

در رابطه با لمس کردن نیز، مردان و زنان ارتدوکسی که با یکدیگر نسبت شرعی ندارند با یکدیگر دست نمی‌دهند و بستگان دور نیز زنان بستگان دور خود را در آغوش نمی‌گیرند؛ حتی زن و شوهر نیز ممکن است چنین مواردی را در محافل عمومی نیز رعایت کنند.

مورد آخر نیز مربوط به مردان و زنان مجرد است که به خود اجازه نمی‌دهند در موقعیت‌هایی خاصی قرار بگیرند که در آن واحد و در زیر یک سقف با هم تنها باشند؛ وقتی زن و مرد ارتدوکس یهود نامزد یکدیگر می‌شوند در محافل عمومی چون لابی هتل‌ها و یا پراک‌ها با یکدیگر قرار ملاقات نمی‌گذارند.

راستش در ابتدا فهماندن این موضوع به همکارانم که نمی‌توانم با آنها دست دهم برایم خیلی سخت بود بعضی از روزها وسوسه می‌شدم که به سراغ همان تی‌شرت‌ها و شلوار جین‌های قدیمی‌ام بروم بازگشت به عادت‌های قدیمی برایم خیلی آسان بود اما سفری که در راه عفت در آن قدم گذاشته بودم یک سفر روشنگرانه بود!

• منبع: فارس