آیا خواندن برخی دعاها کمتر یا بیشتر از میزان تعیین شده اثر خاصی خواهد داشت؟

در شریعت مقدس اسلام هر عمل و فعلی دارای دو جنبه می باشد که شرط قبول شدن آن عمل، رعایت کردن این دو جنبه است:

اول: باید خود عمل، کار درست و پسندیده ای باشد؛ مانند کمک به دیگران، خواندن دعا و از این قبیل.

دوّم: باید این عمل سالم و صحیح را با انگیزه و نیّت صحیح انجام داد؛ مثلا، اگر انسان دعائی می خواند فقط برای رضا خدا باشد، اگر به کسی کمک می کند به خاطر اجرای فرمان خداوند و برای رضای او باشد نه اینکه به خاطر تعریف و تمجیدهای مردم. اوّلی را حسن فعلی و دومی را حسن فاعلی می گویند که به آن حسن نیّت هم گفته می شود. اصولاً در اسلام بر نیّت و نقش آن در قبول اعمال بسیار تاکید شده است. از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که فرمود: «اعمال در گرو نیّات است.»[1]

از ائمه ی معصومین(ع) نیز روایات متعددی در این زمینه رسیده است که در آنها به خوبی نقش نیّت در اصل عمل بیان شده است. امام صادق(ع) از پیامبر اعظم(ص) نقل می کنند که فرمودند: «نیت مؤمن بهتر از عملش است.»[2] مرحوم علامه ی مجلسی در تفسیر این روایات از امام باقر(ع) روایت می کند که حضرت فرمود: «علتش این است که مؤمن کارهای خیر زیادی را قصد می کند که در انجام آن موّفق نمی شود.»[3]

یعنی گستره ی نیّت مؤمن برای اعمال خیر بسیار فراتر از گستره ی عمل اوست. چه بسا قصد می کند که فلان عمل را انجام دهد یا مثلا دعای عهد را 40 روز بخواند[4] یا فلان مقدار مال به فقرا بدهد، با اینکه نه از زمان مرگ خود خبر دارد و نه در حال حاضر آن مقدار پول را برای انفاق دارد، امّا اگر در نیّت خود صادق باشد خداوند همان اجر و ثواب را بدون اینکه عمل را انجام داده باشد به او می دهد، چرا که خداوند وسعت دهنده و کریم است.

امام صادق(ع) می فرمایند: «بنده ی فقیر می گوید خدایا به من مال و ثروت ارزانی کن تا احسان کرده و به فقرا انفاق کنم، خداوند چون صدق نیتش را می داند و می داند که راست می گوید برای او همان اجر و پاداش را قرار می دهد، چرا که خداوند وسعت دهنده و کریم است.»[5]

پس مسلماً اگر انسان در چنین دعاهایی قصد انجام را داشته باشد، اگر چه هیچ انجام نداده باشد و یا مقداری از آن را انجام داده باشد و بمیرد و یا هر امری که واقعاً نتواند آن را انجام دهد برای او پیش آید، خداوند اجر و ثوابش را به او می دهد و مسلماً زیاد خواندن این گونه دعاها خوب و پسندیده است و موجب ثواب و اجر بیشتر می شود. گر چه انجام این گونه افعال همان گونه که دستور داده شده مقبول تر است.

یکی از دعا های پر معنی و سازنده که خواندن آن بسیار سفارش شده است دعای عهد امام زمان علیه السلام است که از امام صادق(ع) منقول است هر که چهل صبح این دعا را بخواند از یاوران قائم (ع) ما باشد و اگر پیش از ظهور بمیرد خدا او را از قبر بیرون آورد که در خدمت آن حضرت باشد. این دعا نیز از این قاعده مستثنی نیست و طبق احادیث بالا اگر نیت داشته باشد که چهل روز صبح آنرا بخواند ولی به دلیلی موفق نشود خداوند اجر و اثر آنرا به او عطا می کند.