خاتم انبيا، خاتم اوصيا

(بسم الله الرحمن الرحیم)

امام زمان(عج)، ادامه دهنده راه پيامبر(صلي الله عليه و آله) و تحقق‌بخش اصول رسالت‌هاي الهي او است. آن حضرت، تعاليم پيامبر اكرم را در بخش‌هاي گوناگون زندگي، عينيت بخشيده و جامه عمل مي‌پوشاند؛ چرا كه او عصاره نبوت و احياگر سنت پيامبر(صلي الله عليه و آله) است: و مجدّداً لما عطّل من احكام كتابك و سنن نبيّك...(1)

رسول اعظم(صلي الله عليه و آله) درباره سيره آخرين وصيّ خود، حضرت مهدي(عج) مي‌فرمايد: «يقيم الناس علي ملتي و شريعتي و يدعوهم الي كتاب الله عزوجل»(2)؛ مردم را بر شيوه و شريعت من برمي‌انگيزد و آنان را به كتاب خداي عزوجل فرا مي‌خواند.

راه و روش پيامبر(صلي الله عليه و آله)، سرلوحه برنامه‌هاي حضرت است و اين تنها يادگار همه انبيا و اوليا، وارث اين معارف و تعاليم، و مجري سازش‌ناپذير آنها است.

امام صادق(عليه‌السلام) فرمود:

چون مهدي قيام كند، به مسجدالحرام رود و رو به كعبه و پشت به مقام ابراهيم بايستد و دو ركعت نماز گزارد؛ آنگاه فرياد برآورد: اي مردمان! منم يادگار آدم، و يادگار ابراهيم، و يادگار اسماعيل، و يادگار محمد (صلي الله عليه و آله)... .(3)

در سلام به امام موعود آمده است: السلام عليك يا بقية الله في ارضه(4)؛ سلام بر تو اي ذخيره خدا در زمين!

اين تعبير، روشنگر راه و رسالت امام موعود(عج) و وارث پيامبر اكرم است. او ذخيره و يادگار همه نيكان و صالحان و اولياي الهي است كه در خطي كه خدا ترسيم كرده، گام برمي‌دارد و در سراسر زمين، خواست‌ها و آرمان‌هاي همه درس‌آموزان مَدرس وحي را تحقق مي‌بخشد.

از اين رو، شناخت رسول اكرم(صلي الله عليه و آله)، پيش ‌درآمد شناخت حجت است. در دعايي كه امام صادق(عليه‌السلام) به زراره تعليم فرموده، آمده است:

اللهم عرّفني نفسك فانك إن لم‌ تعرّفني نفسك، لم‌ اعرف نبيك. اللهم عرّفني نبيّك فانك ان لم‌تعرفني نبيك، لم اعرف حجّتك. اللهم عرّفني حجتك فانك ان لم ‌تعرّفني حجتك، ضللت عن ديني.(5)

در اين دعا، شناخت امام و حجت، در گرو شناخت رسول خدا(صلي الله عليه و آله) معرفي شده است؛ در نتيجه، اگر پيامبر اكرم شناخته نشود، امام و حجت، شناخته نخواهد شد، و اگر كسي حجت الهي زمان خود را نشناسد، گمراه خواهد بود.

امام صادق(عليه‌السلام) مي‌فرمايد:

كسي كه به همه امامان(اقرار كند و امام مهدي(عج) را انكار نمايد، مانند كسي است كه به همه انبيا اقرار كند؛ و نبوت حضرت محمد(صلي الله عليه و آله) را انكار نمايد.(6)

پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) مي‌فرمايد:

هر كس قائم از اولاد من را در دوران غيبتش انكار كند، به مرگ جاهليت مرده است.(7)

در روايت ديگري، پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله)، حضرت مهدي(عج) را صاحب پرچم محمدي(صلي الله عليه و آله) و دولتش را دولت احمدي معرفي مي‌كند: يظهر صاحب الرّاية المحمديّة و الدّولة الاحمديّة... .(8)

از مجموعه احاديث چنين بر مي‌آيد كه سنت حضرت مهدي(عج)، همان سنت و روش پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) است. حضرت مهدي(عج) برنامه‌ها و اهداف آن حضرت را پي مي‌گيرد و با بهره‌مندي از تعاليم محمدي، حكومت جهاني تشكيل مي‌دهد؛ چنان‌كه پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) فرمود: سنته سنّتي، يقيم الناس علي مِلّتي و شريعتي و يدعوهم الي كتاب الله عز و جل.(9)

در اين مقاله به تبيين برخي ويژگي‌هاي مشترك پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) و امام مهدي(عج) مي‌بپردازيم:

1. موعود پيامبران و كتب آسماني گذشته

همانگونه كه پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) موعود پيامبران گذشته بود: ... وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ يَأْتِي مِن بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ...؛(10) و من(حضرت عيسي(عليه‌السلام) بشارت دهنده رسولي هستم كه پس از من خواهد آمد و نام او احمد است.

هم ‌چنين در آيه ديگري چنين آمده است:

الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنْجِيلِ ...(11) ؛ كساني كه از پيامبر امي كه او را نوشته شده در نزد آنها در تورات و انجيل مي‌يابند، پيروي مي‌كنند.

حضرت مهدي نيز موعود اديان گذشته و انبياي پيشين است. قرآن مجيد به صراحت اين نكته را بيان كرده است كه:

«وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ»؛(12) همانا ما در زبور پس از تورات چنين نوشتيم كه زمين را بندگان صالح من به ميراث خواهند برد.

2. شكوفا كردن عقل و فکر مردم

اميرالمؤمنين علي‌(عليه‌السلام) درباره نتايج بعثت پيامبر(صلي الله عليه و آله) مي‌فرمايد: يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ(13)؛ براي آنان، گنجينه‌هاي خردها را استخراج كنند.

امام باقر(عليه‌السلام) درباره قيام حضرت مهدي(عج) مي‌فرمايد:

إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اللهُ يَدَهُ عَلَى رُءُوس الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ كَملتْ بِهِ أَحْلَامُهُمْ(14)؛ زماني كه قائم ما به‌ پا خيزد، خدا دستان آن حضرت را بر سر بندگان خدا مي‌گذارد، در نتيجه عقل‌هاي مردم مجتمع شده(نيرومند مي‌گردد) و آرزوهاي آنان به واسطه آن كامل مي‌شود.

3. يکساني پرچم و زره

پرچم مهدي(عج) پرچم رسول الله(صلي الله عليه و آله) و زره او، زره آن حضرت است.

امام صادق(عليه‌السلام) فرمود:

«كاني بالقائم علي نجف الكوفة و قد لبس درع رسول الله(صلي الله عليه و آله) ... فينشر راية رسول الله(15)؛ گويا قائم(عج) را بر بلنداي كوفه مي‌بينم كه زره رسول الله را بر تن كرده، ... و پرچم آن حضرت را به اهتزاز درآورده است.

4. همساني ميقات دعوت و قيام

همان‌گونه كه بعثت پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) در شهر مكه بوده و پايه‌هاي اصلي اسلام، آن‌جا شكل گرفته است، آغاز دعوت و قيام حضرت مهدي(عج) نيز شهر مكه خواهد بود.

حذيفه، درباره مهدي(عج) از رسول خدا(صلي الله عليه و آله) چنين روايت مي‌كند: انه يبايع بين الركن و المقام اسمه احمد و عبدالله و المهدي...(16)؛ همانا او بين ركن و مقام با مردم بيعت مي‌كند. نام او احمد، عبدالله و مهدي است.

5. شناخت مردم از روي علامت ها

اميرالمؤمنين علي(عليه‌السلام) درباره آيه «انَّ في ذلك لآياتٍ للْمتوسِّمين» فرمود:

رسول خدا(صلي الله عليه و آله) مردم را با نشانه‌هايشان مي‌شناخت(حقيقت ايمان يا كفر و ...) و من و امامان از نسل من، متوسمين تا روز قيامتند(يعني حقيقت مردم را از روي نشانه‌ها مي‌شناسند.)(17)

6. تطهير و پاكسازي

از اهداف پيامبران، پاك ساختن فرد و جامعه از آلودگي‌هاي فكري و عملي است.

«خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِم بِهَا»؛(18) (پيامبر) از مردم زكات بگير كه به وسيله آن، آنان را پاك كني و رشد دهي.

در حديثي قدسي درباره حضرت مهدي(عج) چنين آمده است:

«ولا طهِّرنَّ الارض بِآخِرهم من أعدائي و لأملكته مشارق الارض و مغاربها؛(19) همانا زمين را به وسيله آخرين آنها از لوث دشمنانم پاك خواهم ساخت و او را بر مشرق و مغرب زمين فرمانروايي خواهم داد.

7. پيامبر (صلي الله عليه و آله) و مهدي(عج) از بزرگان اهل بهشت

رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرمود:

«نحن بنو عبدالمطلب سادة أهل الجنة رسول الله و حمزة سيدالشهداء و جعفر ذوالجناحين و علي و فاطمة و الحسن و الحسين و المهدي(عليه‌السلام)؛(20) ما فرزندان عبدالمطلب بزرگ اهل بهشت هستيم، رسول خدا، حمزه سيدالشهداء، جعفر طيار، علي، فاطمه، حسن، حسين و مهدي.

8. هر دو، خاتم هستند

پيامبر(صلي الله عليه و آله) و مهدي(عج) هر دو خاتمند، يكي خاتم الانبيا و ديگري خاتم الاوصيا: «مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِكُمْ وَلَكِن رَّسُولَ اللهِ وَ خَاتَمَ النَّبِيِّينَ.»(21)

رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرمود: ألا إنّ خاتم الأئمة منا القائم المهدي(22)؛ آگاه باشيد كه خاتم امامان، از ما است كه قائم و مهدي است.

9. اجراي عدالت

از اهداف مهم رسالت پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) و همه پيامبران، اجراي عدالت و مساوات بوده است:

«لقد ارسلنا رسلنا بالبيّنات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط؛(23) ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم و با آنها، كتاب (آسماني) و ميزان نازل كرديم، تا مردم، عدالت را برپا كنند.

از اهداف اساسي قيام حضرت مهدي(عج) نيز برپايي عدالت است: «فيملأها عدلاً و قسطاً كما مُلئت ظلماً و جوراً.»(24)

10. رحمت

پيامبر اكرم و اهل بيت(عليهم السلام)، مظهر و تجلي رحمت گسترده الهي‌اند:

«و ما ارسلناك الا رحمةً للعالمين»؛ و تو را نفرستاديم، مگر رحمتي براي جهانيان.(25)

در حديث لوح جابر، در كلام فاطمه زهرا، از امام مهدي(عليهماالسلام) تعبير شده است. در زيارت آل ياسين نيز آمده است: والغوث و الرحمة الواسعة؛ (سلام بر تو اي) فرياد‌رس و رحمت گسترده (الهي).

11. ظلم ستيزي

پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله) پيش از اسلام، با عده‌اي از جوانمردان مكه، پيمان حلف الفضول را براي ياري ستمديدگان بست، و زماني ديگر درباره آن فرمود: شهدته و ما احب ان لي به حمر النعم و لا يزيده الاسلام الاشدةً(26)؛ من در پيمان حلف الفضول حاضر بودم و دوست ندارم كه در عوض آن شتران سرخ موي به من داده شود و اسلام بر آن عهد و پيمان جز تأكيد نيفزود.

حضرت مهدي(عج) نيز براي ياري ستمديدگان تاريخ به ‌پا مي‌خيزد و زمين را پر از عدل و داد مي‌سازد. آن‌سان كه در همه عرصه‌ها، عدالت نهادينه شده و ستم، رخت برمي‌بندد. نهادهاي قدرت و قانون جهان، ديگر حامي ستمكاران و قدرتمندان نخواهند بود؛ ديگر با حمايت اربابان زور و زر، شيعيان جنوب لبنان قتل عام نخواهند شد، و زنان و كودكان بي‌گناه زير آوارهاي قانا ناله سر نخواهند داد؛ همان‌گونه كه حضرت امام حسين(عليه‌السلام) درباره رسالت امام مي‌فرمايد: و يامن المظلومون من عبادك.(27)

واجعله اللهم مفزعاً لمظلوم عبادك و ناصراً لمن لايجد له ناصراً غيرك.(28)

پي‌نوشت‌ها:

1- شيخ عباس قمي، مفاتيح‌الجنان، دعاي عهد.

2- شيخ صدوق، كمال‌الدين، ج2، ص411.

3- علامه مجلسي، بحارالانوار، ج51، ص59.

4- مفاتيح‌الجنان، زيارت آل يس.

5- سيد بن طاووس، جمال الاسبوع، ص314؛ كليني، اصول كافي، ج1، ص237.

6- كمال الدين، ج2، باب29، ح5.

7- مجلسي، بحارالانوار، ج7، ص20.

8- كمال الدين، ج1، ص534.

9- كمال الدين، ج2، 411.

10- سوره صف: 6.

11- سوره اعراف: 157

12- سوره انبياء: 105.

13- نهج البلاغه، خطبه1.

14- كليني، اصول كافي، ج1، ص25.

15- بحارالانوار، 52، ص328.

16- شيخ طوسي، الغيبة، 454.

17- بحارالانوار، ج17، ص147.

18- سوره توبه: 103.

19- كمال الدين، ج1، ص255.

20- شيخ صدوق، امالي، ص475.

21- سوره احزاب: 40.

22- بحارالأنوار، ص37، ج213.

23- سورة حديد: 25.

24- صافي گلپايگاني، منتخب الاثر، ص247.

25- سوره انبياء: 107.

26- ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج14، ص120.

27- بحارالانوار، ج97، ص79.

28- مفاتيح‌الجنان، دعاي عهد.

مجتبي کلباسي