مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟

در برخی از روایاتی که از طریق شیعه و سنّی ذکر شده است، به انتظار فرج به‌صورت مطلق اشاره شده است بدون آنکه مقید به فرج حضرت‌مهدی علیه‌السلام شده باشد. در حدیثی از رسول ‌خدا می‌خوانیم: «أفضل العبادة انتظار الفرج؛ برترین عبادت، انتظار فرج است».[۱] و «انتظار الفرج عبادة؛ انتظار فرج عبادت است».[۲] نیز«أفضل أعمال امتی انتظار فرج الله عزوجل؛ افضل اعمال امت من، انتظار فرج خداوند عزوجل است».[۳]
همچنین در روایت دیگری از پیامبر اکرم که شیخ صدوق به سندش از امام‌ رضا علیه‌السلام نقل می‌کند، آمده است: «ما احسن الصبر و انتظار الفرج، أما سمعت قول الله عزوجل: «و ارتقبوا اِنّی مَعَکُم رَقیب»[۴] «فاَنتَظِرُوا اِنّی مَعَکُم مِنَ المُنتَظِرینَ»[۵]  فعلیکم بالصبر انما یجیء الفرج علی الیأس، فقد کان الذین من قبلکم اصبر منکم؛ چقدر نیکوست صبر و انتظار فرج، آیا نشنیده‌ای گفتار خداوند عزوجل را که فرمود: «شما انتظار بکشید، من هم در انتظارم» و «پس شما منتظر باشید، من هم با شما انتظار می‌کشم» پس بر شما باد به صبر؛ زیرا فرج بعد از یأس و ناامیدی است. به‌راستی کسانی ‌که قبل از شما زندگی می‌کردند از شما صبورتر بودند».[۶]
مرحوم مجلسی از امام ‌صادق علیه‌السلام نقل می‌کند که فرمود: «من دین الأئمة الورع و العفة و الصلاح... و انتظار الفرج بالصبر؛ از دین ائمه، پرهیزکاری، عفت، رستگاری... و انتظار فرج به صبر است».[۷]
ترمذی نیز به سندش از رسول ‌خدا نقل کرده که فرمود: «أفضل العبادة انتظار الفرج؛ برترین عبادت، انتظار فرج است».[۸]
در ظاهر روایات، مراد از انتظار فرج، همان انتظار فرج حضرت‌ مهدی علیه‌السلام است که در این روایات، متعلق آن ـ یعنی حضرت ‌مهدی علیه‌السلام ـ به‌جهت وضوح، بیان نشده است؛ چون در احادیث فریقین، آن حضرت به‌عنوان نجات‌دهنده مردم از ظلم و بی‌عدالتی معرفی شده است.
شیخ صدوق به سندش از امام ‌صادق علیه‌السلام نقل می‌کند که فرمود: «طوبی لشیعة قائمنا المنتظرین لظهوره فی غیبته؛ خوشا به حال شیعیان قائم ما، کسانی ‌که منتظر ظهور او در عصر غیبت اویند».[۹]
این معنا برای روایات مطلق، با نظر اهل ‌سنت نیز موافقت دارد؛ زیرا آنان گرچه عموماً به ولادت مهدی موعود اعتقادی ندارند، ولی او را منجی بشریت از ظلم و بی‌عدالتی می‌دانند که باید مستضعفین، انتظار او را بکشند.
ازجمله قرائنی که می‌تواند مصداق احادیث مطلق را مشخص کرده و بر حضرت‌ مهدی علیه‌السلام و قیام او تطبیق دهد، مسأله لزوم تناسب بین حکم و موضوع است؛ زیرا انتظار فرجی که تا این حد مبهم برشمرده شده و تا این حد مورد تأکید واقع شده است، به‌طور حتم همان انتظار روز موعود است؛ از‌آن‌جهت که در آن روز وعده الهی به نصرت مظلومین، در سرتاسر عالم تحقق می‌یابد و حکومت عدل توحیدی در روی کره زمین گسترش خواهد یافت. انتظار با آن آثار و برکاتی که دارد، تنها در انتظار چنین فرجی قابل تحقق است و نیز چنین انتظاری است که می‌تواند اساسِ دین شمرده شود، نه انتظار رفع هر گرفتاری!

---

_{پی‌نوشت‌ها  
۱. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۲۵، ح۱۱؛ کمال‌الدین، ص۲۸۷، ح۶.
۲. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۲۲، ح۳؛ جامع‌الصغیر، ج۱، ص۴۱۶، ح۲۷۱۷؛ کنزالعمال، ص650، ح۹.
۳. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۲۲، ح۲.
۴. هود، ۹۳.
۵. اعراف، ۷۱.
۶. کمال‌الدین، شیخ صدوق، ص۶۴۵، ح۵.
۷. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۲۲، ح۱۱.
۸. سنن ترمذی، ج۵، ص۲۲۵، ح۳۶۴۲.
۹. کمال‌الدین، شیخ صدوق، ص۳۵۷، ح۵۴.}