آیا در دولت امام مهدی علیه‌السلام مردم روی زمین همگی مسلمان می‌شوند؟

از برخی روایات استفاده می‌شود که در عصر دولت امام مهدی علیه‌السلام جز مسلمان احدی روی زمین باقی نمی‌ماند.
ابن‌بکیر می‌گوید: از امام‌ صادق علیه‌السلام تفسیر آیه «وَ لَهُ اَسلَمّ مَن فی السّمواتِ والأرضِ طَوعاً وَ کَرهاً اِلَیهِ یُرجَعون» را سؤال کردم، فرمود: «أنزلت فی‌ القائم  إذا خرج فی ‌الیهود والنصاری والصابئین والزنادقه و أهل الردّة والکفّار فی شرق الأرض و غربها، فعرض علیهم الاسلام، فمن أسلم طوعاً أمره بالصلوة والزکوة و ما یؤمر به المسلم و یجب الله علیه، و من لم یسلم ضرب عنقه حتّی لایبقی فی‌المشارق والمغارب أحد إلا وحّدالله؛ آیه مذکور در شأن قائم نازل شده است؛ وقتی آن جناب ظاهر شود دین اسلام را بر یهود و نصارا و صابئین و کفار شرق و غرب عرضه می‌دارد، پس هرکس با میل و اختیار اسلام بیاورد او را به نماز و زکات و سایر واجبات امر می‌کند و هرکس از قبول اسلام سر باز زند، گردنش را می‌زند، تا آنکه در شرق و غرب زمین جز موحد و خداپرست کسی باقی نمی‌ماند... ».[۱]

ولی با مراجعه به روایات دیگر این‌طور به دست می‌آید که یهود و نصارا تا روز قیامت باقی خواهند ماند:
ابوبصیر می‌گوید: به امام‌صادق علیه‌السلام عرض کردم که صاحب‌الامر با اهل ذمه، یهود و نصارا، چه خواهد کرد؟ فرمود: «یسالمهم کما سالمهم رسول ‌الله و یؤدّون الجزیة عن ید وهم صاغرون...؛ مانند پیامبر‌اکرم با آنان مصالحه می‌کند، آنها هم با کمال تواضع و خواری جزیه می‌دهند».[۲]
امام‌ باقر علیه‌السلام فرمود: «صاحب امر، مهدی نامیده شده به‌ جهت آنکه تورات و سایر کتاب‌های آسمانی را از غاری که در انطاکیه واقع شده خارج می‌کند و بین اهل تورات به تورات و اهل انجیل به انجیل و اهل زبور به زبور و اهل قرآن به قرآن حکم خواهد کرد».[۳]

از آنجا که این دسته روایات که دلالت بر بقای یهود و نصارا تا روز قیامت دارد با ظاهر آیات قرآن مطابق است؛ لذا بیشتر مورد تأیید هستند.
خداوند متعال می‌فرماید: «وَمِنَ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَ‌ىٰ أَخَذْنَا مِیثَاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُ‌وا بِهِ فَأَغْرَ‌یْنَا بَیْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَىٰ یَوْمِ الْقِیَامَةِ؛ و ما از کسانی‌که ادعای نصرانیت داشتند پیمان گرفتیم، پس قسمتی از پندهای ما را فراموش نمودند، ما هم دشمنی و کینه را تا قیامت در بینشان انداختیم».[۴]
و نیز می‌فرماید: «إِذْ قَالَ اللَّـهُ یَا عِیسَىٰ إِنِّی مُتَوَفِّیكَ وَرَ‌افِعُكَ إِلَیَّ وَمُطَهِّرُ‌كَ مِنَ الَّذِینَ كَفَرُ‌وا وَجَاعِلُ الَّذِینَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِینَ كَفَرُ‌وا إِلَىٰ یَوْمِ الْقِیَامَةِ؛ یاد آور زمانی را که خداوند فرمود: ای عیسی! همانا من تو را گرفته و به‌ سوی خویش برآرم و از کفّار دورت نمایم و پیروانت را تا قیامت بالادست و مسلط بر کفار گردانم».[۵]
از این آیات و آیات دیگر استفاده می‌شود که یهود و نصارا تا روز قیامت باقی خواهند ماند، هرچند ممکن است در اقلیت باشند و بدون آنکه صاحبِ اختیار و اقتدار گردند، در پناه دولت اسلامی جان، مال، آبرو و ناموس آنها محفوظ باشد.

در آیه اخیر دو نکته قابل توجه است:
۱. اینکه مقصود به «توفّی» در آیه اخذ به قوت و تمام است، نه مرگ آن‌‌گونه که علامه طباطبایی رحمه‌الله از اهل لغت نقل کرده است.[۶]
۲. مقصود از متابعین حضرت‌ عیسی علیه‌السلام که بر کفار تفوق داده شده‌اند کسانی هستند که در زمان آن حضرت و بعد از ایشان در خط توحید بوده و بعد از ظهور اسلام از پیامبر آن یعنی حضرت‌ محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله پیروی کرده‌اند.

البته می‌‎توان این طور گفت که این دو دسته از آیات و روایات، مربوط به دو دوران از حکومت امام عصر است:
دسته اول، اشاره به دوره تحکیم و تثبیت حاکمیت امام موعود دارد و دسته دوم، اشاره به سیره و روش حضرت در ابتدای ظهور.
توضیح اینکه آن حضرت، در ابتدای ظهور، تنها کافرانی را که به ظلم و فساد در زمین مشغولند، سرکوب می‌‎کند و از بین می‌‎برد، ولی با کافرانی که از ظلم و جور و فساد دورند و پذیرای حکومت دادگستر آن حضرت هستند، همانند سیره پیامبر اکرم، از سر مسالمت رفتار می‌‎کند و از آنان، جزیه می‌‎گیرد. به تدریج، با برقراری عدل و فراگیری آن در سراسر زمین و از بین بردن باطل‎ها و بدعت‎ها و آشکار شدن نشانه‎‎ها و آیات حق، حجت‎های روشن الهی بر مردم تمام می‌‎شود و دیگر جای هیچ‌عذری برای کفر و شرک باقی نخواهد ماند. در آن دوره، همه مردم، مسلمان خواهند شد و آن زمان، کفر و شرک، مصداق روشن ظلم و تجاوز از حق خواهد بود که در حکومت عدل‌گستر مهدی علیه‌السلام هیچ‌جایی نخواهد داشت.
آنچه در روایت امام حسن از امیرالمؤمنین علیهماالسلام آمد، به روشنی، بر این معنا دلالت دارد.
امام صادق علیه‌السلام نیز در ذیل آیه شریف «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ…»، به مفضل فرمود:
ای مفضّل! اگر پیامبر بر همه دین‎ها غالب شده بود، از آتش‌پرستان و یهودیان و ‌نصارا و ستاره‎پرستان و از تفرقه و نفاق و شرک و… اثری نبود. اینکه خداوند فرموده است: «لیظهره علی الدین کلّه‌؛ تا آن را بر همه آیین‌ها غالب گرداند» مربوط به روز ظهور مهدی است.[۷]

---

_{پی‌نوشت‌ها
۱. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج52، ص340.
۲. همان، ص376و381.
۳. الغیبة، نعمانی، ص125.
۴. مائده: 14.
۵. آل‌عمران: 55.
۶. المیزان، ج3، ص206.
۷. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۳، ص۳۳.}