تبلیغات ویژه
تبلیغات متنی
(بسم الله الرحمن الرحیم)
امروز (23 ذی‌القعده) بنا به روایتی روز شهادت امام علی‌بن موسی‌الرضا(ع) بوده و بر اساس نقل قول محدثان، روز زیارتی مخصوص امام رضا(ع) است.
زیارت آن حضرت نسبت به دیگر ائمه(ع) در جایگاه والایی قرار دارد، تا جایی که جواد الائمه(ع) ثواب زیارتی پدر بزرگوارش را بالاتر از ثواب زیارتی امام حسین(ع) دانسته و می‌فرماید: زیارت پدرم افضل است، زیرا حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را همه مردم زیارت مى‌کنند؛ اما پدرم را جز خواص شیعه زیارت نمى‌کنند.
شاید دلیل این فرمایش امام این باشد که آن زمان انشعاباتی در شیعه رخ داده بود و برخی از جمله اسماعیلی‌ها در امام کاظم(ع) توقف کرده (واقفیه) و امامت امام رضا(ع) را انکار می‌کردند. این در حالی است که امام موسی کاظم(ع) فرمودند: «هرکس قبر فرزندم علی را زیارت کند، برای او هفتاد هزار حج مقبول نوشته می‌شود؛ و همچون کسی است که خداوند متعال را در عرش زیارت کرده است.» (الأمالی للصدوق، المجلس الخامس و العشرون، ص121)
در واقع، زیارت امام معصوم یک سفر کامل معنوی است و اگر کسی با شرایط خاصی که در مناسک زیارت بیان می‌شود، بارگاه معصوم را زیارت کند، در هر قدمی که برای زیارت برمی‌دارد، به رشدی معادل رشد یک حج مقبول نائل می‌شود. قطعاً شرط تحقق این امر، شناخت و معرفت حقیقی امام است و این شناخت در پیروی از سیره آن انفاس نورانی تجلی می‌کند.
به مناسبت فرا رسیدن 23 ذی‌القعده روز زیارتی مخصوص امام رضا(ع) با «سیدجواد جعفری» مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) و دبیر جشنواره امام رضا(ع) گفت‌و‌گو کردیم.
* برای پیاده‌کردن سبک زندگی رضوی باید به معنای واقعی کلمه «شیعه» باشیم
به عنوان نخستین سؤال بفرمایید سبک زندگی اسلامی با محوریت سبک زندگی رضوی به چه معناست و چگونه می‌توانیم آن را در زندگی خود اجرا کنیم؟
اجازه دهید پاسخ به این سؤال با یک حدیث بیان شود. راوی می‌گوید به امام رضا علیه السلام عرض کردم: مردم مى‌گویند در زمین اولیائى هستند، اینان چه کسانى هستند؟ امام فرمود: راست مى‌گویند. اولیاء همان اوصیاى خدا در زمین‌اند که پس از ختم نبوت به محمد صلى الله علیه و آله به جاى پیامبران هستند.
از این کلام گرانبها نتیجه گرفته می‌شود که گفتار، کردار و رفتار ائمه اطهار علیهم‌السلام برای ما مسلمانان الگوست. این الگو باید در تمام مراحل زندگی ما تجلی کند، یعنی «سبک زندگی» ما اسلامی شود. اما سبک زندگی به چه معناست؟
مراد از سبک، اصول نسبتاً ثابتی است که در طول زندگی همراه با ماست و از آن عدول نمی‌کنیم. این اصول از تولد تا مرگ ما همراهی می‌کنند اما وقتی قید اسلامی را به آن اضافه می‌کنیم، آن وقت سبک زندگی باید از قبل ولادت تا بعد از وفات را در بر گیرد، چرا که اسلام به مادر نوزادی که هنوز به دنیا نیامده است مجموعه‌ای از سفارش‌ها را دارد تا کودکی سالم و صالح را به دنیا بیاورد. همچنین دستوراتی هم برای انسان پس از مرگ و حیات اخروی دارد.
* وقتی امام رضا(ع) شیعیان امام علی(ع) را به حضور نپذیرفت!
برای پیاده‌کردن سبک زندگی رضوی ابتدا باید به معنای واقعی کلمه «شیعه» و مطیع آموزه‌های اهل‌بیت(ع) باشیم، این چیزی است که امام رضا(ع) از ما می‌خواهد. در جلد 68 کتاب بحارالانوار علامه مجلسی آمده است: در دوران ولایت عهدى امام رضا(ع) در مرو، عده‌اى از شیعیان به سوى خانه امام رفتند تا به محضر حضرت رضا علیه آلاف التحیة والثنا شرفیاب شوند و سلامى عرض کنند. وقتى درِ خانه امام رسیدند، از دربان اجازه ورود خواستند. دربان به محضر امام رفت و عرضه داشت: چند نفرى آمده‌اند که مى‌گویند از شیعیان امیرالمؤمنین على هستند و اجازه مى‌خواهند شما را زیارت کنند. امام فرمود: اجازه نمى‌دهم! شیعیان، روز دیگر آمدند و باز گفتند: ما از شیعیان امام علی(ع) هستیم و مى‌خواهیم به حضور امام رضا(ع) شرفیاب شویم. دربان دوباره آمد و به امام عرض کرد: یک عده از شیعیان شما مى‌خواهند شما را زیارت کنند؛ امّا امام باز هم اجازه نداد. این گروه تا دو ماه پیاپى براى زیارت حضرت مى‌آمدند، امّا حضرت هیچ گاه اجازه شرفیابى به آنان نمى‌داد، عاقبت از دیدار حضرت مأیوس شده و به دربان گفتند: از امام بپرسید گناه ما چیست که به ما اجازه دیدار نمى دهند؟ مگر چه کرده‌ایم؟ همین هنگام حضرت اجازه فرمود تا داخل شوند. وقتى شیعیان آمدند، از خدمت حضرت، پرسیدند: اى پسر رسول خدا! چرا در طول این مدّت اجازه دیدار نمى فرمودید؟ گناه ما چه بوده است؟ حضرت فرمود: چه گناهى از این بالاتر که گفته‌اید ما از شیعیان امیرالمؤمنین على‌بن ابى‌طالب هستیم؟! شما که شیعه او نیستید. شیعیان او، امام حسن و امام حسین علیهما السلام، و سلمان‌ها، ابوذرها و مقدادها و عمارها بودند که از هیچ یک از فرمان‌هاى او سرپیچى نکردند. اگر گفته بودید ما از محبان و دوستداران او هستیم، از کلامتان ناراحت نمى‌شدم و همان روز اوّل به شما اجازه مى‌دادم. شما ادعاى بزرگى کرده‌اید. شیعه یعنى پیرو ما، شیعه باید پایش را جاى پاى ما بگذارد، و شما کارهایى مى‌کنید که ما اجازه نمى‌دهیم؛ سخنانى مى‌گویید که ما نمى‌پسندیم، و به دستورهاى ما عمل نمى‌کنید. با این احوال چگونه شیعه ما هستید؟
* ویژگی‌های اخلاقی امام رضا(ع)
اصول و مبانی سبک زندگی رضوی در چه چیزهایی نمایان است؟
در کتاب «عیون أخبار الرضا(ع)» به نقل از ابراهیم بن عباس آمده است: «هرگز ندیدم که امام رضا علیه السلام به کسى سخن تندى بگوید، و یا پیش از آن که کسى سخنش تمام شود سخن او را قطع کند. اگر مى‌توانست حاجت کسى را برآورد، هرگز او را دست خالى برنمى‌گرداند؛ هیچ گاه در برابر کسى پاى خود را دراز نمى‌کرد، و چنانچه کسى در حضور او نشسته بود، تکیه نمى‌کرد. هرگز ندیدم که به یکى از غلامان و خدمتکارانش ناسزا بگوید؛ هرگز ندیدم که آب دهان بیندازد و یا هنگام خندیدن قهقهه سر دهد، بلکه خنده اش تبسّم بود. هرگاه سفره‌اش را پهن مى‌کرد غلامان و خدمتکاران خود و حتى دربان و مِهتر اسبان را با خود سر سفره مى‌نشاند.» بنابراین مشاهده می‌شود اصول سبک زندگی رضوی در تمام شئون زندگی جاری و ساری است و ما نیز باید این آموزه‌های اخلاقی را از حضرت فرا بگیریم.
* ملاک تصدی پست‌ها در فرهنگ رضوی «صلاحیت و لیاقت» است
این سبک از زندگی چه جایگاه و تأثیراتی در رسیدن به یک جامعه پیشرفته خواهد داشت؟
شما در نظر بگیرید این مواردی که در حدیث قبلی بیان شد در جامعه ما رعایت شود. آن وقت است که به قول معروف دنیا گلستان می‌شود، وقتی حق‌خوری نباشد، وقتی تضییع حقوق دیگران نباشد، وقتی ملاک تصدی پست‌ها، صلاحیت و لیاقت باشد و ضوابط جای روابط را بگیرد، آن وقت است که علاوه بر پیشرفت در عرصه مادی و فیزیکی، درهای رحمت الهی نیز به روی بندگان باز می‌شود و دست‌های غیبی نیز آن جامعه را ناصر می‌شود.
* تمنیات دنیوی نباید به مردانگی و شرافت آسیب بزند
با اتکا به سبک زندگی ائمه از جمله امام رضا(ع) چگونه می‌توان از افراط و تفریط دوری جست؟
الان از هر کسی پرسیده شود، افراط و تفریط را مذمت می‌کند. بنابراین در اصل اینکه زیاده‌روی و کوتاهی‌کردن در انجام برخی امور مذموم است شکی نیست اما مهم این است که بدانیم فلان‌کار افراط یا تفریط است. مثلا وقتی بدانیم مصرف‌گرایی و مصرف‌زدگی یکی از مصادیق افراط است، آن وقت سعی در اصلاح آن داریم. یا وقتی بدانیم خرید بیش از حد نیاز مصداق اسراف است، آن وقت است که دیگر آن را انجام نمی‌دهیم. در قرآن کریم به ما توصیه شده است: «و لاتسرفوا انّ الله لا یحبّ المسرفین» و نیز «کلوا و اشربوا و لاتسرفوا». در روایت داریم کسى میوه‌اى را خورد و نیمى از آن را دور انداخت. امام رضا(ع) به او نهیب زد که چرا اسراف کردى، شاید اگر شما نیازى ندارید انسان‌هایى باشند که نیاز دارند آنها را به نیازمندان بدهید.
در حدیثی دیگری از حضرت در جلد هفدهم بحارالانوار آمده است: از لذایذ دنیوی نصیبی برای کامیابی خویش قرار دهید و تمنیات دل را از راه‌های مشروع بر آورید، مراقبت کنید در این کار به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف و تندروی نشوید!
* تأکید امام رضا(ع) بر اجرای امر به معروف
چه راهکاری در جهت اصلاح و رفع معایبی که در سبک زندگی برخی مردم وجود دارد، معرفی می‌کنید؟
شما را به پاسخ پرسش اول ارجاع می‌دهم، چون اگر ما شیعه واقعی باشیم آنگاه همه چیز درست می‌شود. ضمن اینکه خود حضرت می‌فرمایند: «باید هر یک از شماها امر به معروف و نهى از منکر نمائید، وگرنه شرورترین افراد بر شما تسلّط یافته و آنچه که خوبانِ شما، دعا و نفرین کنند مستجاب نخواهد شد.» بنابراین باید اشتباهاتمان را با رعایت ادب و اخلاق به یکدیگر گوشزد کنیم تا زندگی بهتری داشته باشیم.
* روایتی از شیوه تربیتی جالب امام جواد(ع)
نقش و جایگاه مهدهای کودک و قرآنی را در تربیت فرزندان و معرفی سیره ائمه اطهار(ع) چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نقل است اولین مهدکودک در اسلام را خود پیامبر(ص) در کنار مسجد بنا کرد تا اسماء از کودکان غیر ممیز نگهداری کند. بنابراین وجود مهدکودک‌های قرآنی امری سودمند به نظر می‌رسدف به ویژه اینکه روی ابعادی همچون «محبت»، «احترام» و «خوداتکایی» تأکید شود. منطقى بار آوردن فرزند سبب مىشود درست بیاندیشد، منطقى تصمیم بگیرد، منطقى رفتار کند و در صورت لزوم، بىهیچ هراسى از دیدگاه‌ها و رفتارهاى خود دفاعکند. سیره تربیتى حضرت رضا(ع) نیز مؤید این کلام است. بنان بن نافع نقل مىکند که روزى مأمون از جایى مىگذشت و حضرت جواد(ع) با کودکان بازى مى‌کرد. کودکان از ترس میدان بازى را ترک کردند و تنها جواد(ع) آنجا ایستاد. مأمون از او پرسید: چرا همراه بچهها فرار نکردى؟ فرمود: گناهى مرتکب نشدم تا از ترس بگریزم و جاده هم تنگ نیست تا آن را برایت باز کنم، از هر جا مىخواهى عبور کن!
* علوم ائمه(ع) به چه معناست
دوری از سبک زندگی رضوی چه آسیب‌هایی در زندگی ما خواهد داشت؟
امام رضا(ع) می‌فرماید: «رَحِمَ اللهُ عَبْدا أحْیى أمْرَنا، قیلَ: کَیْفَ یُحْیى أمْرَکُمْ؟ قالَ علیه السلام: یَتَعَلَّمُ عُلُومَنا وَیُعَلِّمُها النّاسَ.» رحمت خدا بر کسى باد که امر ما را زنده نماید، سؤال شد: چگونه؟ حضرت پاسخ داد: علوم ما را فرا گیرد و به دیگران بیاموزد.
علوم ائمه به چه معناست؟ علوم ائمه یعنی رعایت آداب و اخلاق ائمه اطهار(ع) و فرا گرفتن معارف نبوی، علوی و رضوی. بنابراین واضح است که رعایت کردن این موارد خیر دنیا و آخرت را برای ما در پی دارد و رعایت نکردن آنها هم باعث سلب معنویت و در نهایت احساس پوچی، کلافگی و افسردگی در زندگی می‌شود.
* جایگاه رفیع یاری‌رساندن به برادر دینی از منظر امام رضا(ع)
به عنوان آخرین سؤال و در راستای اجرای هر چه بهتر سبک زندگی رضوی در جامعه اسلامی، چه توصیه‌ای به مردم مخصوصاً والدین دارید؟
بنده در جایگاهی نیستم که سفارشی از خودم داشته باشم و به یک کلام نورانی از امام رضا(ع) بسنده می‌کنم: «بدانید که پس از ایمان به خدا و پذیرش حقوق اولیای او از آل محمد(ص)، هیچ عملی شکرآمیز نزد خداوند متعال محبوب‌تر از یاری‌رسانی در امور دنیوی برادران مؤمنتان نیست.» به نظرم اگر همین یک مورد را رعایت کنیم، می‌توانیم به اصلاح امور امیدوار باشیم، چون کمک‌کردن ملزوماتی دارد و از لوازم آن ترک افعال مذموم و ناپسند است. ضمن اینکه فرزندان وقتی ایثار و ازخودگذشتگی والدین را می‌بینند، با این خوی نیکو بزرگ می‌شوند و در بزرگسالی انسان‌هایی نیکوکار و نیکومنش خواهند بود. ان‌شاءالله.
- فارس
- لینک کوتاه این مطلب
تاریخ انتشار:7 مهر 1392 - 20:38
مطالب مرتبط...
نظر شما...
