ايرانيان خارج نشين چه تصويري از مهدويت را به غرب نشان مي دهند؟ (1)

مهدويت عنصري ريشه اي در باورهاي اسلامي به ويژه عقايد شيعه دوازده امامي است و بدين سان مستشرقين بسياري در اين زمينه پژوهش نموده و نظريات خود را در قالب كتاب و مقاله به مخاطبان غربي منتقل نموده اند. در اين ميان برخي ايرانيان نيز بوده اند كه در قالب انديشمند، پژوهشگر، نويسنده، خبرنگار و ... در زمينه مهدويت مطالبي را در كتب، دايره المعارفها، نشريات و رسانه هاي مختلف غربي منتشر ساخته اند و به واسطه تعلق اين افراد به جامعه ايراني، نظريات ايشان مورد توجه و استناد ديگر نويسندگان قرار گرفته است.

در اين سلسله مقالات برآنيم برخي نظريات اين طيف از صاحب نظران را به مخاطبان گرانقدر معرفي نماييم. لازم به ذكر است انتخاب اين افراد از ميان دهها تن و با هدف پوشش دهي نظرات مختلف صورت گرفته و لزوما بيانگر جايگاه بالاي علمي يا رسانه اي افراد منتخب نيست.

1. موژان مؤمن: وقتي يك پزشك بهايي، معارف مهدويت شيعي را به غرب انتقال مي دهد!

موژان مومن زاده ايران و بزرگ شده انگلستان است. دايره المعارف ويكيپديا موژان مومن (Moojan Momen) را يك "دانشور و پژوهنده مستقل با زمينه تحقيقاتي مذهب شيعه و بهاييت" معرفي مي كند كه در رشته پژشكي و در دانشگاه كمبريج انگلستان تحصيل كرده و همكار انجمن سلطنتي آسيايي[1] بريتانياست.[2] او و همسر بريتانييش (Wendi Momen) هردو بهايي بوده و علاوه بر امور عادي به تبليغ بهاييت در انگليس و ديگر كشورهاي جهان مي پردازند.[3]

نمونه اي از كتابهاي موژان مومن در تبليغ بهائيت

مومن نقش پررنگي در دائره المعارف جهان مدرن اسلامي (Encyclopedia of the Modern Islamic World) [4]  كه آكسفورد منتشر نموده داشته است[5] علاوه بر آنكه مقالات بسياري در معرفي موضوعات مرتبط با بهاييت از دايره المعارف ايرانيكا (Encyclopedia Iranica) نگاشته است. وي كتب مختلفي در ارتباط با بهاييت نگاشته كه به دليل عدم ارتباط با اين نوشتار از ذكر آنها خودداري مي گردد ولي كتابي با نام "مقدمه اي بر اسلام شيعي (تاريخچه و عقايد شيعه دوازده امامي)" (An Introduction to Shi'i Islam)[6] كه به عنوان منبعي قابل توجه در غرب براي شناخت شيعه مورد استفاده و استناد قرار مي گيرد[7]، نگاه موژان مومن را به مذهب تشيع به تصوير كشيده است.

در اين كتاب با اشاره به جاري بودن عقيده مهدويت در ميان شيعيان در ساليان پس از رحلت رسول خدا ص (در جرياناتي همچون قيام مختار و يا رحلت امام موسي كاظم ع) در جريان معرفي امامان دوازده گانه شيعه ذيل نام امام عصر ع چنين مي نويسد:

ابوالقاسم محمد ابن حسن ملقب به المهدي، المنتظر، الحجّه، بقية الله است. پس از مرگ حسن العسگري بهم ريختگي عقيدتي زيادي در ميان شيعيان بوجود آمد كه در آن بعضي ميگفتند العسگري پسري نداشته و بعضي ديگر هم ميگفتند كه داشته است. آنهائيكه معتقد به داشتن فرزندي پسر از او بودند ستون اصلي شيعه اثني عشري را تشكيل دادند. آنها معتقدند كه محمد پسر حسن از انظار غايب شده است.

مومن همچنين در بخشي از كتاب كه به فرق مختلف شيعه مي پردازد، عقيده به مهدويت را در انشعابات مختلف شيعه ساري و جاري مي داند و بناي عقيدتي بسياري از انشعابات شيعه –مانند ناووسيه، فطحيه، اسماعيليه و نصيريه- را اعتقاد به "مهدي بودن" رهبر آن گروه مي شمارد.[8] همچنين وي مهمترين علائم ظهور امام مهدي ع را چنين مي شمارد:[9]

1. تقابل و جنگ مهدي ع با مسلماناني كه تنها در ظاهر مسلمانند ولي در واقع پايبندي به احكام و قوانين اسلامي ندارند.
2. وقوع دو مرگ سرخ (خونريزي) و مرگ سفيد (بلا و مرض) پيش از ظهور مهدي ع كه دو سوم مردم جهان را هلاك مي كند.
3. ظهور دجال تك چشم، سفياني و يماني
4. وقوع جنگي بزرگ در سوريه و نابودي آن
5. وقوع مرگ و ترس در عراق و نيز ظهور آتش در آسمان

سخنراني موژان مومن در جمع بهائيان

نكته قابل تأمل در مورد موژان مومن آن است كه به دلايلي مختلف از جمله تسلط وي به زبان انگليسي، حضور و فعاليت شديد او در كشورهاي غربي، شناخته شدن وي و از طرف ديگر نبود منابع كافي از نويسندگان و عالمان شيعي كه با متدولوژي كنوني منابع استنادي غربي نگاشته شده باشد، همه و همه باعث شده برداشتها و نگاشته هاي موژان مومن به عنوان منبعي اصلي در مورد مذهب تشيع و عقيده به مهدويت مورد استناد غربيان قرار گيرد. به  عنوان مثال اگر به كليدواژه "Mahdi"  در دايره المعارف تحت وب ويكي پديا بنگريم، در مي يابيم يكي از منابع اصلي اين نوشتار آثار موژان مومن است. همچنان كه كمتر كتابي در زمينه شيعه و مهدويت در ساليان اخير توسط نويسنده اي غربي نگاشته شده و از كتابها و نوشته هاي مومن به عنوان منبع استفاده نموده است.[10]

ادامه دارد....

تهيه و تنظيم: زهير دهقاني آراني