گزارش تيموتي فرنيش از نشست بوستون با موضوع مهدويت

گفتماني آرام درباره زبان كينه آميز اسلامي

در تاريخ 3 و 4 ماه مي امسال (2015) دانشگاه بوستون ميزبان كنفرانس "اميدهاي آخرالزماني، آرزوهاي هزاره اي و جهاد جهاني" بود؛ همايشي كه توسط دپارتمان تاريخ دانشگاه بوستون، مركز تحقيقات هزاره اي (Center for Millennial Studies -CMS) و مجمع دانشمندان فعال در صلح خاورميانه تدارك ديده شده بود. سازمان دهنده و محرك اصلي اين همايش دكتر ريچارد لندز[1]، استاد برجسته انديشه هاي آخرالزماني در (مسيحيان) قرون وسطي و رييس مركز تحقيقات هزاره اي پيش از انحلال آن در سال 2003 بود. اين كنفرانس -كه براي تشكيل آن بايد تشكر لازم صورت گيرد، بيش از 12 محقق آمريكايي و اسرائيلي را در موضوع عقايد و جنبشهاي آخرالزماني مسلمانان در عصر جديد گردهم آورد.

ريچارد لندز استاد دانشكده تاريخ دانشگاه بوستون – وي سابقه نسبتا طولاني در بررسي جنبه هاي مختلف تاريخ اسلام و رفتار مسلمانان دارد (اينجا)

لندز همايش را با سخنراني خود آغاز كرد و در آن با اشاره به اينكه «برخي تصور مي كنند ايده هاي آخرالزماني اسلام يك "شوخي بد" است» گفت: واقعيت آن است كه اين مساله يك "خبر بد" است كه به وقوع پيوسته است. دليل اينكه بسياري محققان و تحليلگران ترجيح مي دهند به عرصه جديد ورود نكنند –و اين مساله متاسفانه باعث مشكلات بسياري در تحقيقات اسلامي/خاورميانه در كل جهان شده است- ، ترس از اتهام اسلام هراسي است چرا كه نوشتن و صحبت در مورد زبان كينه آميز اسلامي خود نوعي ابراز كينه شخصي تلقي مي شود.

موضع لندز –كه به نظر مي رسيد اكثريت مردم حاضر در كنفرانس موافق با آن بودند- توسط چندين تن از شركت كنندگان مورد سوال قرار گرفت. استدلال گفته شده –كه براي بسياري از ما صراحتا و كاملا خسته كننده به نظر مي رسيد- اين بود كه ارتباط دهي جهادگرايي و تروريسم اسلامي به هر ريشه اسلامي آن از طرف تمام مسلمانان تكذيب شده و حيات مدعيان اين ارتباط را در معرض خطر قرار مي دهد.

اين موضع به درستي توسط بسياري ارائه دهندگان مقاله در همايش -به ويژه توسط گريم وود روزنامه نگار معروف و نويسنده مقاله «داعش واقعا در پي چيست؟» (در شماره ماه مارس مجله آتلانتيك)[2]- رد شد. سخنراني وود با عنوان «مقاومتها در زمينه نگاه به جهاد جهاني به عنوان جنبش آخرالزماني» مورد بحث و اظهار نظر بسياري قرار گرفت و اين موضوع كه داعش چگونه باورهاي آخرالزماني اسلامي را عيان كرده و اين عقايد چه تاثيري در گردن زدن مسيحيان، تجديد برده داري و تمايل به حمله به روم و غرب داشته اند، توسط وي طرح شد و موجب تعجب بسياري گرديد. فراتر از آن وود اذعان نمود اين موضوع كه همه مسلمانان اين روزگار و حتي اعضاي مدرن داعش واقعا داراي عقايد آخرالزماني هستند، مورد انكار بسياري قرار گرفته است.

دكتر جفري بيل

دكتر جفري بيل (Jeffrey Bale) از موسسه تحقيقات بين المللي مونتري، در سخنراني خود گرته برداري ويژه اي از نظر وود داشت. بنابر نظر وي هرچند داعش يا القاعده يا بوكوحرام و يا طالبان به صراحت كار خود را جهاد في سبيل الله بدانند، غربيها آنرا باور نكرده و آنرا به نارضايتي سياسي، نبود شغل و يا دخالت غرب در خاورميانه مرتبط مي دانند.[3]

ديگر سخنرانان همايش به داده ها و تحقيقات خام اشاره نمودند و به موضوعاتي همچون «باورهاي آخرالزماني گروه داعش پيش از تشكيل رسمي در عراق»، «كودتاي نافرجام آخرالزماني در عربستان سعودي در 1979» كه با ادعاي مهدويت شكل گرفت، «باورهاي فرجامخواهانه نوپا از جنبش خونريز بوكوحرام در نيجريه»، «استفاده هزاره گرايان جهادي از رسانه هاي اجتماعي» و نيز «بليغات آخرالزماني حماس عليه اسرائيل» پرداختند.

بحث اخير باعث بحث و مشاجره زيادي در ميان يهوديان شركت كننده در همايش گرديد. يحث توجه به ريشه هاي خشونت فلسطينيان و ارتباط دهي آن با افكار آخرالزماني اسلامي موجب اظهارنظرهاي تند برخي شركت كنندگان گرديد كه تصور مي كردند هدف از اين بحثها ضروري دانستن خشونت در ميان مسلمانان بوده است. مخالفتهاي ديگري نيز از طرف حاضران با محتواي سخنرانيها صورت مي گرفت و از جمله گفته شد «غير مسلمانان سعي نكنند اسلام را به مسلمانان آموزش دهند.» خيلي از اين يحثها سروصداهاي جالب و سرگرم كننده اي را موجب مي شد.

عنوان مقاله من «مخالفت با زمان هزاره، جنگ امپراطوري عثماني در برابر جنبشهاي مهدي گرايانه در قرن 13ه-19م» بود كه در آن چگونگي برخورد دولت سني عثماني با چالشهاي فرجام خواهانه عليه حاكميت و مشروعيت خود پرداختم كه از طرف شيعيان 12 امامي حكومت صفوي، مهدي خوانده هاي صوفي مسلك و نيروهاي شبه دولتي زيدي شيعه در يمن با آنها مواجه شده بود. عثماني ها در حنبه هاي مختلف نظامي، سياسي و عقيدتي  به مبارزه با اين موضوع پرداخته اند كه به نظر من براي مقابله با گروههاي آخرالزماني مدرن در اين روزگار (همچون داعش و يا جبهه النصره در سوريه) ما نياز به تقليد از سرمشق عثماني ها –به ويژه مدل سوم- داريم. در واقع در اين روش از متون اسلامي (قرآن و حديث و كلام بزرگان) براي تضعيف حركتهاي جهادي فرجامخواهانه استفاده مي شود و به اين دليل نمي توان برچسب غير اسلامي بدان زد.

نمونه اي از توليدات مركز تحقيقات هزاره دانشگاه بوستون به رياست دكتر لندز – اين مركز به دليل نزديكي زماني با سال 2000 تحقيقات قابل توجهي در زمينه مسائل آخرالزماني و جنبشهاي هزاره اي صورت داد و با فروكش كردن شور هزاره اي، در سال 2003 منحل گرديد

من در سال 1997 و پس از گذشت يكسال از تاسيس مركز تحقيقات هزاره توسط لندز، به عنوان يك دانش آموخته مقاله اي در مورد ابن خلدون و نظريات وي در مورد مهدي نوشتم. در طي دو دهه گذشته اكنون ثابت شده كه مهدويت تنها يك يادگاري از باورهاي شيعيان دوازده امامي نيست بلكه عميقا صدها ميليون مسلمان (اعم از شيعه و سني) هوادار اين عقيده اند[4] و امروزه به طور فزاينده اي لبه تيز اين شمشير به دست جهاديان افتاده است. اگرچه كار مركز تحقيقات هزاره لندز به پايان رسيده است ولي مي توان متصور بود كه سال 1500 هجري (معادل 2076 ميلادي) شور مسلمانان آخرالزماني تقريبا به طور كامل با افكار رهبران جهادي گره خواهد خورد.

در انتها نيز فرنيش متذكر مي شود كه كل همايش را ضبط كرده و در طول هفته هاي آتي در سايت خود (MahdiWatch.org) خواهد گذاشت.

http://historynewsnetwork.org/article/159342